، دومین دور رایزنی های سیاسی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری تاجیکستان به ریاست مشترک علی باقری معاون، سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان و فرخ شریف زاده، معاون وزیر امورخارجه تاجیکستان روز چهارشنبه (19 اردیبهشت) در تهران برگزار شد.

در جریان این گفتگوها طرفین در خصوص طیفی از موضوعات دوجانبه از جمله تقویت روابط اقتصادی، ارتقای روابط فرهنگی و علمی، تقویت همکاری منطقه ای، بین‌المللی و نیز افزایش تعاملات پارلمانی تبادل نظر کردند. در این راستا معاون وزیر خارجه کشورمان با اشاره به تهدیدات امنیتی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، خاطرنشان کرد ایجاد ناامنی و حمایت از جریان‌های افراطی و تروریستی در منطقه یک واقعیت است که با حمایت‌های آمریکا، رژیم صهیونسیتی و برخی کشورهای اروپایی شکل گرفته است.

معاون وزیر خارجه تاجیکستان نیز با اشاره به وجود نزدیک به ۲۰۰ سند همکاری میان دو کشور، اجرای کامل و موثر این تفاهمات را زمینه مناسبی جهت تقویت همکاری‌‌ها دانست و خواستار افزایش حجم مبادلات اقتصادی میان دو کشور شد.

گفتنی است اولین نشست کمیته رایزنی‌های سیاسی دو طرف به ریاست علی باقری و صادق امامی، معاون وزیر امور خارجه تاجیکستان روز پنجشنبه ۲۷ مهر سال 1402در شهر دوشنبه برگزار شد. اگرچه جزئیات زیادی مانند دومین نشست، منتشر نشد اما اعلام شد دو کشور روند همکاری‌ها در بخش‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، علمی، امنیتی و دفاعی را مورد بحث و بررسی قرار دادند و در خصوص رفع موانع پیشبرد مناسبات دوستانه و برادرانه دو کشور تبادل نظر کردند. همچنین در خصوص همکاری‌های دو طرف در سازمان‌ها و مجامع منطقه‌ای و بین‌المللی نظیر اکو، شانگهای و سازمان همکاری اسلامی ابراز رضایت و بر تداوم حمایت‌ها از مواضع یکدیگر تأکید شد.

یکی از مسائل مهم در تقویت مناسبات سیاسی، حجم روابط تجاری فی مابین است. براین اساس حجم مبادلات تجاری دو کشور در دولت سیزدهم افزایش یافت و در مجموع از ۵۷ میلیون دلار در پنج سال قبل، در پایان فروردین سال جاری به ۲۷۰ میلیون دلار رسید. در همین رابطه نظام‌الدین زاهدی، سفیر تاجیکستان در ایران، تصریح کرد امسال رسیدن به رقم ۷۰۰ میلیون دلار هدف‌گذاری شده است. گفتنی است فرش ماشینی، خرما، محصولات پتروشیمی و لاستیکی از جمله مهمترین صادرات ایران به این کشور است. با توجه به این پیشینه، معاون وزیرخارجه تاجیکستان نیز روز چهارشنبه خواستار ادامه روند افزایشی حجم مبادلات اقتصادی شد.

زمینه های توسعه تبادلات اقتصادی ایران و تاجیکستان

اما پرسش اصلی اینجاست که مهمترین زیربناهای توسعه مناسبات تجاری ایران و تاجیکستان چیست؟ در این خصوص می­توان احداث شرکت‌های مشترک تولیدی در مناطق آزاد تاجیکستان، همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان در رابطه با انتقال فناوری و استفاده از ظرفیت‌های ترانزیتی کشورمان را از جمله ظرفیت‌های موجود در جهت گسترش روابط تجاری و اقتصادی بین دو طرف برشمرد.

همانطور که اشاره شد عمده تعاملات اقتصادی ایران و تاجیکستان مبتنی بر تبادل کالاهای غیرنفتی است. در این راستا کالاهای صادراتی ایران به تاجیکستان شامل فرش ماشینی، خرما، میلگرد و محصولات ساختمانی، مواد غذایی، شوینده‌ها، قیر، تولیدات پتروشیمی، انواع میوه، تجهیزات صنعتی و ماشین‌آلات کشاورزی از جمله تراکتور و ادوات است و کالاهای وارداتی به ایران نیز شامل پنبه، آلومینیوم، خشکبار و ماشین‌آلات صنعتی می­شود. اینکه کفه ترازو مناسبات تجاری ایران با تاجیکستان به نفع کالاهعای غیرنفتی سنگین است، یک فرصت ایده آل محسوب می­ شود تا بتوان از بازار موجود به نفع رونق به بخش های تولیدی کشور استفاده کرد. نکته مهم دیگر اینکه ایران و تاجیکستان در یک حوزه تمدنی قرار دارند. تاریخ، زبان، فرهنگ و آداب و رسوم مشترک می تواند زمینه های تبادلات فی مابین را بیش از پیش تقویت کند.

جمهوری اسلامی ایران باید تلاش کند تبدیل به کشوری منحصربه فرد در مراودات تاجیکستان تبدیل شود. رویکرد کشوری مانند ترکیه در افغانستان و عراق مشابه همین روش است. حضور گسترده شرکت های تولید کننده محصولات فنی مهندسی و غذایی از جمله اقدامات ترکیه در این دو کشور است. ایران نیز باید بتواند جای پای مستحکم در آسیای میانه باز کند. تاجیکستان بهترین گزینه برای این راهبرد است. در این راستا تقویت توریسم، حذف ویزا، تبلیغات پیرامون حوزه گردشگری دوجانبه می تواند روابط دو کشور را از بعد نخبگانی خارج کرد و مردم دو کشور را نیز بهم پیوند داد. پیوند ملت ها بهترین تضمین در حفظ و گسترش روابط کشورهاست. این موضوع در رابطه با تاجیکستان و ایران بسیار آسان است. زیرا زبان، تاریخ، تمدن و فرهنگ مشترک و علاقه دو ملت برای شناخت یکدیگر، زیرساخت های پیوند دو کشور محسوب می شود.

 پس از شکل گیری چنین پیوندی، دولت های دو کشور قادر خواهند بود با اشتراک بیشتری در سازمان هایی که هر دو در آن عضویت دارند، مؤثرتر عمل کنند. سازمان شانگهای، عدم تعهد، اکو و سازمان همکاری های اسلامی فرصتی برای به بوته آزمایش گذاشتن این دوستی خواهد بود.