خبرگزاری موج هرمزگان|ایرج اعتمادی، باران دوشنبه هفتم آبان، به مسئولین نشان داد که هیچ چیزی در قشم قابل پیش‌بینی نیست! در این شهر عجایب هفت‌گانه، هر کسی می‌تواند با نشانه کردن مدیریت‌های چندگانه، از تقصیرها شانه خالی کند؛ و این هر دو، عذر بدتر از گناه است. هر چند برخی مسئولان قشم دربدیهی‌ترین مسائل هم مانده‌اند؛ گرچه برخی از این‌ها، مشکل امروز و دیروز نیست. پس از دو دهه پابه‌پای بازارها، برج‌ها و ساختمان‌سازی‌ها این معضلات هم گویی از زیر زمین در بیابان‌ها و گدارها سر بیرون آورد. از مهندسان شهرک‌سازی امروز همین یادگار بس که با شهرک‌هایی در قشم مواجه هستیم که سیلاب‌های‌شان به سمت بافت قدیم شهر سرازیر می‌شود.

فقدان نگاه مهندسی در شهرسازی

با افزایش ساخت و سازها و شهرک‌سازی‌ها در یکی دو دهه اخیر، سیل بندهایی که مردم و شهرداری قشم، به واسطه‌ی آن، آب‌های سطحی و سیلاب‌ها را به سمت دریا و بعضاً برکه‌ها و آب‌گیرها هدایت می‌کردند، به کلی تخریب شد؛ و این، همان نگاه مهندسی در شهرک‌سازی بود، که آغازگر بسیاری از مشکلات در ساخت و سازها در نقاط دیگر شهر نیز شد و امروز هر نقطه‌ی این شهر، برای جانمایی کانال‌های انحرافی آب، چالش‌زا شده است.

قشم در بخش‌های دیگر هم متوازن با این توسعه پیش نرفت؛ بازارها، مجتمع‌ها و ساختمان‌ها، برج‌هایی در بیابان‌های قشم گویی روییدند(!)، که بعد از دو دهه هنوز فاکتورهای حداقلی خدمات متوازن با این توسعه فراهم نشده است. نه در هدایت سیلاب و نه در خدمات آتش‌نشانی و نه به طور کلی در معماری شهری.

نگاه اول اینکه مسئولین هنگام شهرک‌سازی‌ها می‌بایست به خروجی‌های آب فکر می‌کردند که نه تنها سیل‌بندها را تخریب کردند بلکه هیچ تدبیری نیز اندیشه نشد و مضافا شیب طبیعی زمین قشم به سمت شرق، سیلاب‌ها را سرازیر بافت قدیم می‌کند.

از سوی دیگر در بافت قدیم نیز ساخت و سازهایی صورت گرفت و به تبع آن خروجی‌های آب در این قسمت نیز دچار اختلال شد؛ همچنین با بازیافت سواحل در شرق و شمال شهر قشم، آخرین روزنه‌ها مسدود و این حداقل خروجی‌ها و معدود کانال‌ها، به هنگام مد شدن کامل دریا و به ویژه بارندگی‌های سیل آسا، دچار مشکل شدند. به همین دلیل است که با کم‌ترین بارندگی، زندگی روزمره و کسب و کار مردم در بافت قدیم شهر تهدید می‌شود.

پاشنه بر همان در می‌چرخد!

شهرداری قشم در یکی دو سال اخیر، دیوارچینی‌هایی را در ورودی بازار قدیم انجام داد که حداقل بارندگی معمولی، مردم را نیازارد؛ ولی این باران نشان داد که دیوارک‌ها هم کفایت نمی‌کنند و پاشنه بر همان در می‌چرخد!

واقعیت این است که در این دوره می‌توان گفت مسئولین اعم از منطقه آزاد و شهرداری و شوراها بیکار ننشستند و بعضا با احساس مسئولیتی فراتر از یک مدیریت و بلکه انسانی، در گرماگرم باران(!)، و در سیلاب، برای کمک به مردم و بازاریان در بازار قدیم و محله چابهار و سرخس و...  سعی در جبران فقدان نگاه مهندسی شهرک‌سازی‌ نمایند!

با جاری شدن سیلاب در لاین‌های بازار، بخش اعظمی از آن در آب فرو رفت؛ به نقل از شاهدان عینی قریب به اکثریت واحدهای  تجاری بازار قدیم قشم به طور کامل دچار آب‌گرفتگی شد و به کالاها آسیب جدی وارد کرد. این موضوع، در شرایط امروز اقتصادی کشور، نه به نفع مردم، نه جامعه و نه شرکت‌های بیمه است.

در چابهار که یکی از محلات بافت قدیم قشم است به نقل از منابع موثق، 6 واحد مسکونی از 15 مورد آب‌گرفتگی، دچار آب‌گرفتگی کامل و خسارت شدید شده است. هر چند دستور اکید مدیرعامل سازمان منطقه‌ی آزاد قشم برای رسیدگی به وضعیت آسیب‌دیدگان به ویژه در بافت مسکونی محله چابهار، رضایت مردم را جلب می‌کند؛ اما مشکل باید به صورت قطعی حل شود.

تشکیل کمیته ای ویژه تحت مدیریت واحد

راه‌حل‌ در نباریدن باران نیست، راه‌حل‌ در پیش کشیدن زخم کهنه‌ی دوگانگی مدیریتی در قشم نیست که جز شانه خالی کردن از مسئولیت و دست‌آویزی برای تبلیغات انتخاباتی مجلس از سوی برخی کاندیداها، تاکنون ثمره‌ای برای این مردم نداشته است.

قاطعیت مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم که در عمرانی و آبادانی جزیره در این دوره شاهد بودیم، در اینجا نیز می‌تواند کارساز آید. آنچه نگارنده به آن دست یافت این است که دراین روزها همه‌ی مسئولین اعم از منطقه آزاد، دولتی‌ها و مدیران شهری، در پی حل این مشکل هستند. تشکیل یک کمیته ویژه برای این مهم، «تحت مدیریت واحد» می‌تواند اولین قدم باشد.

بی شک ایجاد کانال‌های انحرافی جدید و کانال‌های کمکی در چند نقطه‌ی شهر و اطراف بازار قدیم می‌تواند راهگشا باشد گرچه به طور یقین نمی‌توان گفت که مشکل حل می‌شود مگر اینکه باز بارانی ببارد که این بار قابل پیش‌بینی باشد!

چند سالی است در محله چابهار موضوع باز کردن مسیر سیلاب به سمت دریا با تخریب چند خانه و واگذاری زمین معوض به مردم از سوی شهرداری مطرح است. از آنجا که در قشم، زمین‌های دولتی در اختیار سازمان منطقه آزاد است؛ شهرداری برای اجرای این طرح به بن‌بست رسیده. مگر اینکه سازمان منطقه آزاد با انگیزه حل این معضل پا پیش بگذارد و زمین‌های معوض را به شهرداری واگذار کند تا در اختیار مردم قرار بگیرد و راه سیلاب در این محله گشوده شود. هر چند شورای شهر و شهرداری‌ این موضوع را عنوان می کنند که منطقه آزاد طبق قانون موظف است زمین معوض را در اختیار شهرداری بگذارد و تاکنون کوتاهی کرده است.

سازمان منطقه آزاد قشم مکلف به واگذاری زمین به شهرداری‌ها است

علاوه بر وظایف و ماموریت‌هایی که سازمان منطقه آزاد به عنوان نماینده عالی دولت در یک منطقه دارد تبصره 6 قانون نحوه تقویم ابنیه، املاک و اراضی مورد نیاز شهرداری‌ها نیز سازمان (نماینده دولت) را مکلف به واگذاری زمین به شهرداری‌ها می‌کند، تبصره 6 از این قانون می‌گوید: «جهت تأمین معوض ابنیه، املاک، اراضی شرعی و قانونی مردم که در اختیار شهرداری‌ها قرار می‌گیرد، دولت موظف است 10% از اراضی و‌ واحدهای مسکونی قابل واگذاری را با قیمت تمام شده به شهرداری‌ها اختصاص دهد تا پس از توافق بین مالکین و شهرداری‌ها به عنوان معوض تحویل‌ گردد».

امروز که تقریبا این همدلی بین مسئولین در قشم وجود دارد و همه مسئولین به این نتیجه رسیده‌اند که برای حل این معضل باید کاری بکنند، خوب است از تعاملاتی که بین دستگاه‌ها وجود دارد و اختیاراتی هم که قانون‌گذار به آن‌ها داده، تحت یک مدیریت واحد مشکل مردم را در محله چابهار مرتفع کنند؛ و از سوی دیگر با ایجاد کانال‌های جدید و کمکی و  تعریض کانال‌های قدیمی، بازاریان و به طور کلی بافت قدیم شهر را به سر منزل مقصود برسانند.