به گزارش خبرگزاری موج، پوکی استخوان یا استئوپروز که از آن به عنوان یک بیماری خاموش نیز یاد می شود، یک اختلال اسکلتی است که با از دست دادن قابل توجهی از تراکم مواد معدنی استخوان (BMD) ایجاد می شود و بیشتر در دوران کهنسالی بروز می‌کند و بعد از اینکه فرد وارد فرآیند پیری شد از حجم استخوان ها کاسته می شود و فرد را در معرض خطر شکستگی قرار می‌ دهد.

این بیماری در اثر تخریب بافت استخوان و کاهش توده استخوانی بوجود می آیدو به عنوان یکی از شایع ترین علل شکستگی استخوان در سنین بالا مطرح می باشدکه اشخاص زیادی بخصوص خانم‌ها  از آن رنج می برند. 

استخوان‌ ها از مواد معدنی بخصوص کلسیم و فسفر تشکیل شده‌اند و قسمت‌ اصلی وزن آن را کلسیم تشکیل می دهد که باعث ساختن و استحکام استخوان‌ ها می شود. میزان نیاز به کلسیم براساس سن، جنس و شرایط خاص مثل بارداری و شیردهی متفاوت است.

در سنین رشد بدن ما به مقادیر فراوانی از کلسیم برای ساختن استخوان نیاز دارد. در سنین جوانی تا آنجا که ممکن است باید سعی کنیم تا بدن ما استخوان بیشتری بسازد و این یک سرمایه گذاری ارزشمند برای آینده ما است. هرچه در جوانی بدن ما استخوان کمتری بسازد در سنین پیری زودتر به استئوپروز دچار میشویم.

به طور کلی برای افراد عادی روزانه بین 1000 تا 1200 میلی گرم در نظر گرفته شده است که این مقدار با مصرف روزانه 2 تا 3 لیوان شیر یا ماست به همراه سایر منابع غذایی کلسیم‌ دار تامین می شود.

مهمترین منابع غذایی کلسیم شامل لبنیات، ماهی هایی که با استخوان خورده می شوند سبزیجات سبز، مغزها، حبوبات به ویژه انواع لوبیا‌ها و سویا است که به طور متوسط یک لیتر شیر یا یک لیتر ماست حاوی ۱۰۰۰ میلیگرم کلسیم است.

پوکی استخوان زمانی اتفاق می افتد که تولید استخوان جدید با حذف استخوان های قدیمی همراه نباشد و باعث می شود استخوان ها ضعیف و شکننده شوند که با یک افتادن یا یک تنش خفیف مانند خم شدن یا سرفه باعث شکستگی شود. شکستگی های مرتبط با پوکی استخوان ،اغلب در لگن، مچ دست یا ستون فقرات رخ می دهد.

همانطور که سازمان جهانی بهداشت بیان کرده است، پوکی استخوان اختلال اسکلتی عمومی از کم شدن توده استخوان هاست که به شکستگی منجر می شود. 

انواع پوکی استخوان:

دو نوع پوکی استخوان وجود دارد:

• پوکی استخوان نوع ۱
• پوکی استخوان نوع ۲ 

 

پوکی استخوان نوع ۱

این نوع پوکی استخوان عموما در زنان بعد از یائسگی رخ می دهد. در این شرایط مقدار استروژن در بدن به شدت کاهش پیدا می کند. این فرآیند باعث از دست رفتن ماده موجود در استخوان می شود. این نوع پوکی استخوان در خانم ها رواج و شیوع بیشتری دارد و بین سنین ۵۰ الی ۷۰ سالگی توسعه پیدا می کند. در این فرایند معمولا مقدار استخوان های ترابکولار کاهش پیدا می کند. کاهش در استحکام کلی استخوان ها به شکستگی های مچ دست و ستون فقرات منجر می شود.

پوکی استخوان نوع ۲

این نوع پوکی استخوان عموما بعد از سن ۷۰ سالگی دیده می شود و زنان را دوبرابر بیشتر از مردان درگیر خود می سازد. پوکی استخوان نوع ۲ در برگیرنده نازک شدن استخوان های ترابکولار و نیز استخوان های استخوان کورتیکال ناحیه کام سخت است. این فرایند اغلب به شکستگی لگن و مهره ها می انجامد.

اغلب بین این دو نوع پوکی استخوان همپوشانی وجود دارد. معمولا پوکی استخوان نوع ۱ را می توان به خوبی تشخیص داد و در مراحل اولیه جلوی آن را گرفت.

باید توجه داشته باشید که پوکی استخوان می تواند مشکل اولیه و اصلی باشد یا در برخی از افراد مشکل ثانویه در نظر گرفته شود. تقریبا ۲۰ درصد از زنان و ۴۰ درصد از مردانی که پوکی استخوان دارند دلیل ثانویه برای ابتلا به آن داشته اند.

علایم پوکی استخوان 

معمولا در مراحل اولیه، از دست دادن استخوان هیچ علائمی وجود ندارد اما هنگامی که استخوان های شما توسط پوکی استخوان تضعیف شوند، ممکن است علائم و نشانه هایی داشته باشند که عبارتند از:

• درد پشت و کمر، ناشی از یک مهره شکسته یا کج شده 
• کاهش همیشگی و مداوم قد
• کمر خم شده
• شکستگی استخوان که خیلی راحتتر از حد انتظار، اتفاق افتاد
• علل پوکی استخوان در زنان و مردان
• وجود استروژن کم در زنان
• وجود تستوسترون کم در مردان
• دیگر اختلالات هورمونی
• کمبود کلسیم
• کمبود ویتامین D
• شیوه زندگی کم تحرک
• شرایط تیروئیدی
• سیگار
• داروها
• شرایط پزشکی 

تشخیص پوکی استخوان

در مراحل اولیه اصولاً علائم ظاهری وجود ندارد، در واقع با شکستگی های خود به خود با کمترین ضربه خود را نشان می دهد که دقیق‌ ترین روش برای تشخیص و پیگیری درمان، سنجش تراکم استخوان می باشد.

رادیوگرافی‌ ها می‌ توانند شکستگی فشاری مهره‌ ها را نشان دهند ولی شواهد پرتونگاری کاهش توده استخوانی تا هنگامی که ۳۰٪ از توده استخوان تحلیل نرفته، ایجاد نمی‌ شود. عکس‌ های پرتو نگاری شاخص خوبی برای تشخیص استئوپروز نیستند زیرا نفوذ کم یا بیش از حد اشعه در فیلم عکاسی روی کیفیت آن تأثیر می‌ گذارد، از این‌ رو رادیوگرافی‌ ها راهنماهای خوبی برای پی بردن به استئوپروز نیستند و غالباً تشخیص براساس سنجش تراکم مواد معدنی استخوان مسجل می‌گردد.

پیشگیری از پوکی استخوان

با بالا رفتن سن استئوپروز در همه افراد بوجود میاید و همه افراد مسن تا حدودی پوکی استخوان دارند ولی اینکه این روند در چه سنی شروع شود و شدت آن به چه اندازه باشد تا حدودی قابل کنترل است و با رعایت اصولی میتوان شروع آنرا به تاخیر انداخت و یا از شدت آن کاست و یا حداقل از پیشرفت سریع آن جلوگیری کرد

 مهمترین این موارد عبارتند از :

• مصرف مناسب کلسیم
• مصرف کافی ویتامین دی
• فعالیت بدنی منظم

بدن شما برای سالم نگه داشتن استخوان هایش روزانه به ۸۰۰-۴۰۰ واحد ویتامین دی نیاز دارد. در صورتی که به اندازه کافی در معرض نور آفتاب قرار میگیریم بدن ما میتواند این مقدار از ویتامین دی را بسازد وگرنه باید از مواد غدایی و یا مکمل ها برای دریافت این مقدار از ویتامین دی استفاده کنیم.

درمان پوکی استخوان

اساسی ترین درمان پوکی استخوان استفاده از مقادیر کافی کلسیم و ویتامین دی است. تمام بیماران مبتلا به پوکی استخوان باید مکمل های دارویی کلسیم و ویتامین دی دریافت کنند. همراه با این دو مکمل، پزشک معالج معمولا از یک داروی ضد پوکی استخوان هم استفاده میکند.

سیده مریم علوی فوق تخصص بیماری های مفصلی، روماتیسم و پوکی استخوان بیمارستان حضرت علی اصغر(ع) در این خصوص گفت: برنامه درمانی جامع، علاوه بر دارو، شامل تغذیه مناسب، ورزش و جلوگیری از افتادن به زمین است؛ برای درمان پوکی استخوان از یک یا چند داروی ضد پوکی استخوان استفاده می شود.

وی افزود: داروهای ضد پوکی استخوان سرعت از دست رفتن استخوان را کاهش می دهند و یا باعث ساخته شدن استخوان می شوند و بدین ترتیب با افزایش تراکم استخوان، خطر شکستگی استخوان را کاهش می دهند.

علوی گفت: علاوه بر مصرف داروهای ضدپوکی استخوان، مصرف مقادیر توصیه شده کلسیم و ویتامین D نیز ضروری است و ورزش، فعالیت و رعایت اصول روش زندگی سالم هم در درمان پوکی استخوان اهمیت بالایی دارند.

فوق تخصص بیماری های مفصلی، روماتیسم و پوکی استخوان بیمارستان حضرت علی اصغر(ع) بیان کرد: فعالیت بدنی برای ساخته شدن و حفظ استخوان از کودکی تا سنین پیری ضرورت دارد و مفیدترین نرمش هایی که توده استخوان را حفظ کرده و حتی باعث افزایش مختصر آن می شوند، شامل نرمش های تقویتی و نرمش های در مقابل مقاومت است؛ البته باید متوجه بود که در انجام ورزش، فشار ناگهانی بر روی استخوان ها وارد نیاید و از ورزش هایی که ممکن است ضربه های زیادی به استخوان ها بزنند خودداری کرد.

وی اظهار داشت : در بسیاری اوقات پوکی استخوان علامتی ندارد که فرد متوجه شود، بنابراین به بانوان بالا ۶۵ سال و مردان بالای ۷۰ سال توصیه به انجام تراکم استخوان می شود.

علوی ادامه داد: در برخی شرایط و در صورت وجود ریسک فاکتورهای خاص که فرد را در معرض شکسستگی استخوان قرار بدهند، به انجام تست سنجش تراکم استخوان در سن کمتر از ۶۵ سال نیز توصیه می شود که این ریسک فاکتورها شامل مصرف سیگار و الکل، وزن کمتر از ۵۸ کیلوگرم، استفاده از استروییدها به مدت طولانی، بزرگسالان مبتلا به بیماری هایی که باعث از بین رفتن استخوان می شود، یائسگی زودرس و سابقه شکستگی استخوان بدون وجود ضربه است.

خطرات و عوامل تغییر ناپذیر پوکی استخوان

پوکی استخوان بر مردان و زنان همه نژادها تأثیر می گذارد اما در زنان سفید پوست و آسیایی به خصوص زنان مسن که در معرض یائسگی هستند  در بالاترین حدش وجود دارد.

جنسیت

زنان بیشتر از مردان در خطر ابتلا به این بیماری هستند.

سن

 افراد مسن بیشتر از دیگران در خطر این بیماری می باشند.

نژاد

 افراد سفیدپوست و همچنین آسیایی ها در خطر بیشتری قرار دارند.

سابقه خانوادگی

ابتلا پدر و مادر و خواهر و بردار به پوکی استخوان خطر ابتلای شما را نیز افزایش می دهد.

جثه 

افرادی که جثه کوچکی دارند در خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری قرار دارند، چراکه ممکن است ساخت استخوان در این افراد کم تر باشد.

سطوح هورمونی و پوکی استخوان

هورمون های جنسی

کاهش سطح هورمون استروژن در یائسگی یکی از مهم ترین عوامل ابتلا به پوکی استخوان می باشد. همچنین سطح استروژن در خانم ها هنگام درمان با بعضی از شیوه های درمان سرطان نیز کاهش می یابد. در مردان، سطح تولید تستوسترون در گذر زمان کاهش می یابد و همچنین بعضی از انواع درمان های سرطان پروستات نیز باعث کاهش سطح تستوسترون می شود، این کاهش سطح هورمون های جنسی در زنان و مردان می تواند باعث ضعیف شدن استخوان ها گردد.

مشکلات تیروئیدی

مقدار زیاد هورمون تیروئید می تواند باعث ضعف استخوانی شود. زمانی هورمون تیروئید خون شما زیاد است که شما تیروئید پرکار داشته و یا میزان زیادی دارو برای درمان کم کاری تیروئید دریافت می نمایید.

سایر غدد

پوکی استخوان با بیماری های غدد دیگر از جمله پاراتیروئید پرکار و غدد آدرنال نیز در ارتباط می باشد.

عوامل تغذیه ای و پوکی استخوان

کمبود دریافت کلسیم

این کمبود در صورتیکه طولانی مدت باشد می تواند باعث ابتلا به پوکی استخوان شود. 

اختلالات خوردن

افردای که دچار بیماری کم اشتهایی هستند، در خطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان می باشند. دریافت غذای کم می تواند میزان کلسیم در بدن را کاهش دهد. همچنین بی اشتهایی می تواند باعث توقف قاعدگی در زنان و به طبع آن افزایش خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند.

جراحی دستگاه گوارش

 افرادیکه با جراحی سایز معده خود را کاهش داده، عمل بای پس معده انجام می دهند و یا بخشی از روده را بر میدارند، درخطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان می باشند.

سبک زندگی و پوکی استخوان

کم تحرکی

افرادی که تمام مدت نشسته بوده و کم تحرک هستند، در خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری پوکی استخوان می باشند.

افراد الکلی

مصرف منظم الکل می تواند خطر ابتلای شما به بیماری پوکی استخوان را افزایش دهد.

سیگار

هرچند دلیل اصلی تاثیر سیگار بر پوکی استخوان معلوم نیست، اما تحقیقات نشان می دهند که پوکی استخوان و مصرف سیگار با هم مرتبط می باشند.

اکثر درمان هایی که برای پوکی استخوان انجام می شوند در جلوگیری از کاهش تراکم استخوان و پیشگیری از شکستگی استخوان مفید می باشند. بعضی از انواع پوکی استخوان با رژیم غذایی و تغییرات سبک زندگی قابل مدیریت می باشند. سایر روش های درمانی استفاده از دارو بوده که باید توسط پزشک تجویز شود. این درمان ها می توانند شامل:

• ورزش هایی که باعث تقویت ماهیچه ها می شوند
• ترک سیگار
• داروهای درمان پوکی استخوان همچون و همچنین بعضی از انواع هورمون ها
• تزریق داروهایی برای خانم ها که خطر شکستگی را کاهش می دهند
• اجتناب از مصرف الکل
• مکمل های حاوی کلسیم و ویتامین D

داروهای پوکی استخوانی که می تواند تحلیل استخوان ها را متوقف یا کند نماید

• بیس فسفونات ها
• کلسی تونین
• تعدیل کننده انتخابی گیرنده استروژن همچون رالوکسیفن
• استروژن/ هورمون درمانی

درمان گیاهی پوکی استخوان

تخم‌ گشنیز

مصرف گشنیز به حفظ سلامت استخوان‌ها کمک شایانی می‌کند. ۲ قاشق چای‌خوری از تخم گشنیز را در یک فنجان آب گرم بریزید و بگذارید به مدت پنج تا ۱۰ دقیقه بماند، سپس مقداری عسل به آن اضافه کنید و روزانه ۲ بار این محلول را بنوشید.

دمنوش گزنه

۳ قاشق غذاخوری برگ خشک گزنه را در یک فنجان آب جوش بریزید و به مدت ۱۰ دقیقه آن را دَم کنید. می‌توانید روزانه چهار تا پنج فنجان از این دمنوش بنوشید.

معجون سنجد

هر روز صبح نیم ساعت قبل از صبحانه، ۲ قاشق مرباخوری پودر سنجد را به همراه یک قاشق مرباخوری پودر سویای بوداده و یک قاشق مرباخوری عسل، در یک لیوان شیر کم‌چرب مخلوط کنید.

معجون کنجد

دانه‌کنجد دارای کلسیم، منیزیم، منگنز، مس، روی، فسفر و ویتامین K و D است. یک قاشق چای‌خوری کنجد بوداده را به یک فنجان شیرگرم اضافه و این ترکیب را روزانه ۲ بار میل کنید.

 معجون زردچوبه، گزنه، رازیانه و پوست تخم‌مرغ

 یک قاشق مرباخوری زردچوبه را به همراه ۲ قاشق غذاخوری از هر یک از گیاهان گزنه و رازیانه و یک قاشق مرباخوری پوست تخم‌مرغ در سه فنجان آب‌جوش بریزید و به مدت ۱۰ دقیقه آن را دَم کنید. همچنین می‌توانید هنگام مصرف یک قاشق مرباخوری عسل نیز به آن بی فزایید.

شیر بادام

یک فنجان بادام را خیس کنید و روز بعد، آن‌ها را پوست بکنید و در آسیاب بریزید، سپس ۲ تا ۲ و نیم فنجان آب به آن بیفزایید. به پوره به دست آمده کمی پودر دارچین و عسل اضافه و دوباره آن‌ها را مخلوط کنید. این معجون را از صافی عبور دهید و هر روز آن را بنوشید.

همچنین می‌توانید ۱۰ عدد بادام را در آب به مدت یک شب خیس کنید، سپس پوست آن‌ها را بکنید و یک فنجان شیر گرم به آن‌ها بیفزایید. کمی زعفران، هل و پودر زنجبیل به این مخلوط اضافه کنید و روزانه ۲ بار، قبل از صبحانه و خواب این ترکیب را بنوشید.