به گزارش خبرگزاری موج، پلاسنتا (placenta) همان جفت است که در حین دوران بارداری نقش مهمی ایفا می ‌کند و در واقع مسئول نگهداری، پشتیبانی و تسهیل کننده رشد جنین است تا جنین بتواند از طریق خون مادر، اکسیژن، گلوکز و سایر مواد مغذی را دریافت کند، به علاوه پلاسنتا مانند یک فیلتر عمل می کند و موادی را که برای جنین مضر است از بین می برد و دی اکسید کربن و مواد زائد را از خون جنین شما حذف می کند.

پلاسنتا عضو بزرگی است که در دوران بارداری همراه با بزرگ شدن جنین رشد می کند این عضو اغلب در بالای رحم، به کناره‌ ها، جلو یا پشت رحم می‌ چسبد. اما در مواردی نادر، ممکن است جفت در قسمت پایینی رحم می‌چسبد که به آن جفت سر‌راهی (placenta previa) گفته می ‌شود. درواقع اندامی است که جنین را به دیواره رحم متصل می ‌کند و در طی زایمان، به همراه نوزاد و پرده ‌های جنینی از کانال زایمانی خارج می‌ شود.

این عضو خون مادر را از خون جنین جدا نگه می دارد تا جنین دچار برخی عفونت ها نشود. در انتهای بارداری نیز، پلاسنتا از آنتی بادی ها محافظت می کند تا جنین پس از تولد محافظت شود. 

ساختار پلاسنتا یا جفت

جفت به دو قسمت بخش مادری و بخش جنینی تقسیم شده است و در پایان ۴۰ هفته بارداری، به شکل صفحه گرد و پهن است و قطری حدود ۲۲ سانتی‌متر و ۲ تا ۵.۲ سانتی‌متر ضخامت و وزنی حدود ۵۰۰ گرم دارد. رنگ جفت قرمز تیره به نظر می‌رسد.

جنین توسط بندناف به جفت متصل شده است. بندناف طبیعی ۵۵ تا ۶۰ سانتی‌متر طول دارد و دارای ۲ شریان و یک ورید است. بندناف به سطح جنینی جفت وارد شده و شاخه‌شاخه می‌شود و سطح جفت را می‌پوشاند. اتصال بندناف به جفت معمولی خارج از مرکز است و گاهی به حاشیه جفت نیز متصل می‌شود.

جفت از ۱۵ تا ۲۰ ناحیه برجسته به نام "کوتیلدون" تشکیل می‌شود.

عملکرد پلاسنتا یا جفت

بعد از لقاح جنین، تخم بارورشده (که در این زمان بلاستوسیست blastocyst نامیده می ‌شود) به انتهای لوله فالوپ رفته و در جستجوی دیواره رحمی وارد رحم می‌ شود. این خطرناکترین سفری است که هر انسانی در دوران موجودیتش طی می‌کند، زیرا اگر بلاستوسیست در عرض هفت روز موفق به جایگزینی در رحم نشود، جدار داخلی رحم پاکسازی شده و حتی متوجه باردار بودن خود نیز نخواهید شد. درصورتی‌که تخمک بارورشده بر دیواره داخلی رحم کاشت شود، جفت جنین انسان شروع به شکل‌گیری می‌ کند.

تخمک بارورشده یا بلاستوسیست شامل دو لایه است، توده داخلی و لایه خارجی. توده داخلی سلول، چیزی است که به جنین تبدیل می‌شود؛ لایه خارجی، جفت جنین انسان را تشکیل می ‌دهد.

یکی از اولین عملکرد های پلاسنتا یا جفت تولید هورمون ‌های بارداری است. میزان فراوان پروژسترون، ماهیچه‌ های رحم را آرامش‌ بخشیده و بارداری را حفظ ‌می ‌کند. زمانی‌که بعد از نه ماه این میزان کاهش یافت، این نشانه ‌ای برای انقباض رحم و شروع زایمان است. هورمون ‌های تولید‌ شده دیگر استروژن و HCG) human chorionic gonadotropin) هستند که در اولین آزمایش به شما جواب مثبت بارداری را می ‌دهند.

سلول ‌های لایه خارجی شروع به ساختن پرزهایی می ‌کنند که آنها را "chorionic villi" می‌ نامند. این پرزها، که مثل سخره‌های مرجانی هستند، رگ‌ های خونی را از جفت به داخل دیواره اسفنجی رحم هدایت می ‌کنند. فشار خون شما، خون را با فشار به اطراف پرزها می‌ فرستد تا آنها بتوانند آنرا جذب و مواد مغذی و پادتن‌ ها را برای مصون ‌سازی به جنین رسانده و مواد زائد را به جریان خون منتقل کرده تا آنها را از بدنتان خارج کنید.

جفت فیلتری برای تصفیه بسیاری از مواد مضر مثل داروها، باکتری‌ها و بعضی از ویروس‌هاست. نیکوتین، مواد مخدر، الکل و بعضی از باکتری‌ها و ویروس‌ها می‌توانند از آن عبور کرده و بر جنین تاثیر بگذارند. زمان خطرآفرین، طی نیمه اول بارداری است، وقتی‌که اعضاء حیاتی در حال رشد هستند و جنین مصون نیست. فراموش نکنید که چیزهایی مثل نیکوتین، مواد مخدر و الکل می‌توانند از جفت عبور کنند به همین دلیل مصرف آن ها در دوران بارداری ممنوع است.

 عوامل تاثیرگذار بر سلامت پلاسنتا یا جفت

عوامل متعددی می‌تواند در حین بارداری بر سلامت جفت تاثیر بگذارد از جمله:

• سن مادر
• پاره شدن زودرس کیسه آب
• فشار خون بالا
• بارداری دوقلو یا چندقلو
• اختلالات لختگی خون
• داشتن سابقه جراحی رحم
• سابقه مشکل‌ دار بودن جفت
• مصرف سیگار یا مواد غیر قانونی نظیر کوکائین
• ترومای شکمی

علائم مشکل دار بودن پلاسنتا یا جفت

ممکن است مشکلات جفت علائمی نداشته باشد و فقط در سونوگرافی مشخص شود. اما اغلب باعث ایجاد برخی از نشانه ها می شود که در صورت مشاهده باید با پزشک خود مشورت کنید. این نشانه ها عبارتند از:

•  خونریزی واژینال
•  درد شکمی
•  درد پشت
•  انقباضات رحم

 مشکلات مرتبط با پلاسنتا یا جفت

مشکلات پلاسنتا یا جفت می تواند به طور بالقوه برای مادر و کودک خطرناک باشد. از میان این مشکلات که ممکن است طی دوران بارداری بروز کنند میتوان از کنده شدن جفت (placental abruption)، سرراه قرار گرفتن جفت (placenta previa) و چسبندگی جفت (placenta accreta) نام برد. این موارد می ‌توانند منجر به بروز خونریزی ‌های شدید واژنی شوند.

کنده شدن جفت Placental abruption

زمانی که قبل از زایمان پلاسنتا از پوست دیواره رحم جدا می شود این مشکل به وجود می آید. دکولمان جفت به معنای جداشدن و کنده شدن زودهنگام جفت از رحم است و معمولاً در سه ماهه سوم بارداری رخ می­دهد، اما وقوع آن بعد از هفته بیستم بارداری  دور از انتظار نیست. دکولمان جفت باعث خونریزی می شود و به این معنی است که جنین شما ممکن است تمام مواد مغذی مورد نیاز را دریافت نکند. به طور کلی می­تواند منجر به زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد نوزاد شود. فقط حدود یک درصد مادران باردار با مشکل دکولمان جفت روبرو می شوند و برای مادر و جنین خطر جانی به همراه دارد. تقریباً در 15٪ مواردی که دکولمان جفت جدی اتفاق می افتد، جنین از دست خواهد رفت.

چسبندگی جفت Placenta accreta

در شرایطی خاص ممکن است جفت عمیقا به درستی به رحم وصل نباشد و یا به دیواره رحم متصل شود که به بیماری چسبندگی جفت معروف است. احتمال بروز این مشکل در بارداری بسیار پایین است به طوری که تقریبا از هر  2500 حاملگی یک بارداری دچار این مشکل می شود. این مسئله می تواند منجر به خونریزی گسترده در طول یا بعد از زایمان شود که ممکن است حیات مادر را به خطر بیندازد.

سرراه قرار گرفتن جفت Placenta praevia

در حاملگی معمولاً جفت در نیمه فوقانی رحم قرار دارد اما گاه جفت در قسمت تحتانی رحم قرار می‌گیرد و دهانه رحم (سرویکس) که محل خروج جنین هنگام زایمان است را به‌ طور کامل یا ناقص مسدود می‌ کند. به این حالت قرارگیری جفت، جفت سرراهی می‌ گویند که ممکن است کامل یا ناقص باشد.

جفت سرراهی ممکن است منجر به بروز خونریزی‌های شدید واژنی در دوران بارداری و زایمان شود. کنترل و مدیریت این مسئله به مواردی نظیر میزان خونریزی، اینکه خونریزی بند بیاید یا نه، اینکه در چه مرحله‌ای از بارداری قرار داشته باشید، محل قرارگیری جفت و سلامت خودتان و فرزندتان بستگی دارد.

جفت سر راهی در کدام زنان شایع تر است؟

• زنان مسن
• زنانی که سیگار می کشند
• زنانی که سابقه سقط جنین، سزارین یا دیگر جراحی های رحم را دارند
• زنانی که چند قلو باردار هستند

اگر پلاسنتا در نزدیکی زایمان همچنان دهانه رحم را پوشانده باشد، سزارین ضروری می شود.

 پلاسنتا یا جفت بعد از زایمان  چه می شود؟

پلاسنتا اغلب در پایین رحم رشد می کند اما با پیشرفت بارداری و بزرگ شدن رحم به سمت بالا یا پهلوی رحم حرکت می کند. موقعیت پلاسنتا در سونوگرافی هفته 18 بارداری بررسی می شود. پلاسنتا پس از زایمان، معمولا حدود 5 تا 30 دقیقه پس از تولد نوزاد، از بدن شما خارج می شود که سومین مرحله از زایمان است.

پس از تولد نوزاد انقباضات خفیف ادامه خواهد داشت. در زایمان طبیعی شما باید یک فشار بیشتر بعد از تولد برای خروج پلاسنتا انجام دهید. گاهی اوقات شکم شما ماساژ داده می شود و یا به شما اکسی توسین تزریق می شود و بند ناف به طور مرتب برای خارج شدن پلاسنتا، کشیده می شود تا به طور کامل از رحم خارج شود. اگر سزارین انجام دهید، پزشک جفت را به صورت هم زمان با نوزاد از بدن خارج می کند.

گفتنی است، باید کل پلاسنتا پس از بارداری از بدن خارج شود. اگر هر قسمتی از پلاسنتا در داخل بدن باقی بماند، در آینده مشکلاتی مانند خونریزی های شدید درپریودی ها و عفونت ها را ایجاد می کند. در نتیجه اگر مدتی بعد از زایمان پزشک تشخیص دهد هنوز مقداری از جفت در رحم مانده است برای شما عمل جراحی تجویز می کند تا مواد باقی مانده برداشته شود. 

بیشتر بخوانید:

سکسکه جنین در دوران بارداری/ علت سکسکه جنین در رحم چیست؟

خارش بدن در بارداری و دلایل آن/ راه های درمان خارش بدن در بارداری چیست؟

دلایل ریزش مو در دوران بارداری و پس از زایمان/ درمان خانگی ریزش مو در دوران بارداری

راهنمای کامل ماه اول بارداری/ نکاتی طلایی که مادران باید در ماه اول بارداری بدانند

راهنمای کامل ماه دوم بارداری/ دغدغه ها و مراقبت های ماه دوم بارداری چیست؟

راهنمای کامل ماه سوم بارداری/ در ماه سوم بارداری چه می گذرد؟

راهنمای کامل ماه چهارم بارداری/ در ماه چهارم بارداری چه می گذرد؟

راهنمای کامل ماه پنجم بارداری/ نکاتی طلایی که مادران باید در ماه پنجم بارداری بدانند

راهنمای کامل ماه ششم بارداری/ نکاتی طلایی که مادران باید در ماه ششم بارداری بدانند

راهنمای کامل ماه هفتم بارداری/ دغدغه ها و مراقبت های ماه هفتم بارداری چیست؟

راهنمای کامل ماه هشتم بارداری/ نکاتی طلایی که مادران باید در ماه هشتم بارداری بدانند

راهنمای کامل ماه نهم بارداری/ در ماه نهم بارداری چه می گذرد؟