به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری موج، براساس گزارش موسسه منابع جهان،  ایران در کنار قطر، اسرائیل و لبنان در صدر کشورهایی‌ست که با یک «بحران فوق‌العاده» در زمینه آب دست به گریبان است و در لبه «روز آخر» قرار گرفته‌، یعنی در شرایطی قرار دارند که هر لحظه منابع آبی در آن ممکن است به پایان برسد.

همچنین در لیست «اطلس خطرات آبی» موسسه پژوهشی منتشر شده، ایران را در رده چهارم کشورهای نزدیک به «روز آخر» قرار داده‌است.

بر این اساس، ۱۷ کشور که ایران یکی از آن‌ها است و مجموعا یک چهارم جمعیت زمین را تشکیل می‌دهند در شرایطی قرار گرفته‌اند که موسسه پژوهشی آن را «بدترین» نقاط از نظر خشکسالی و بحران کم آبی رده‌بندی کرده‌است.

​آن‌طور که پژوهشگران «موسسه منابع جهان» عنوان کرده‌اند کشورهای بحران‌زده در غرب آسیا و شمال آفریقا، از جمله ایران و کشورهای هم‌جوارش، نه تنها با خشکی و کم آبی و مشکلات ناشی از تغییرات آب‌وهوایی روبه‌رو هستند، بلکه افزایش تقاضا وضعیت را بدتر نیز کرده‌است.

در این گزارش سه راه در دسترس برای مقابله با بحران آب در ایران پیشنهاد شده که شامل موارد زیر است :

۱- افزایش ثمردهی کشاورزی، برای نمونه استفاده از دانه‌هایی که به آب کم‌تری نیاز دارند و بهبود فناوری‌های کشاورزی.

۲- سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها مانند لوله‌کشی مناسب، و حوضه‌های آبخیزداری.

۳- در نهایت تغییر نگرش در مورد آب استفاده‌شده، استفاده دوباره و بازیافت آن.

این در حالی است که چندی قبل، سرپرست مرکز مطالعات آب اتاق ایران گفته بود «۵۰ سال سوءتدبیر» باعث شده تنها «پنج سال» تا بروز «فاجعه عمومی آب» در ایران فاصله داشته باشیم.

کوتاه سخن اینکه، بحران آب از جمله چالش های مهم زیست محیطی منطقه خاورمیانه می باشد. بسیاری از کارشناسان نگران آن هستند که استفاده از منابع آب در ایران بدون در نظر گرفتن محدودیت آن در آینده مشکلات جدی را ایجاد می نماید.

در چند دهه اخیر رشد جمعیت و توسعه ی فعالیت های کشاورزی و صنعتی باعث شده است فاصله بین نرخ تجدید و نرخ بهره برداری از آبخوان ها افزایش یابد و این شکاف در نتیجه وقوع خشکسالی ها بسیار عمیق شده است به طوری که کارشناسان، مدیریت بر مصرف منطقی منابع آبی آبخوان ها بالاخص در بخش های پر مصرف و کم صرفه اقتصادی از جمله بخش کشاورزی را خاطر نشان می سازند. این موضوع در تبصره یک ماده ۱۰۶ قانون برنامه سوم و بندهای ماده ۱۷ برنامه چهارم توسعه نیز گنجانده شده است. به طوری که دولت را مکلف به اقدامات لازم جهت تطبیق الگوی کشت، مطابق با امکانات و ظرفیت های آبی مناطق از طریق تخصیص آب به تولید محصولات با نیاز آبی کمتر و بازدهی اقتصادی بیشتر گردانده است. اما گذشته از تمام این شاخصه ها، به نظر می رسد امسال سالی خشک و کم بارش را پیش رو داشته باشیم. خشکسالی مداومی که اکثر استان های کشور را در بر خواهد گرفت و از همین الان، مسئولان استانی، نسبت به آن هشدار می دهند.

خشکسالی در کمین آذربایجان شرقی

آذربایجان شرقی یکی از همین استان هاست. معاون بهره برداری آب منطقه ای این استان در جلسه ستاد بحران از کاهش ۱۳ درصدی بارندگی ها در استان خبر داد و گفت: بخاطر خشکسالی های ۲۰ سال گذشته روان آب ها در آذربایجان شرقی ۵۰ درصد کاهش یافته است.

مجتبی جلیل‌زاده با بیان اینکه از لحاظ وضعیت منابع آب کل کشور در شرایط خشکسالی است، اظهار داشت: تنها راه عبور از بحران خشکسالی و کمبود آب در سال زراعی جاری صرفه جویی در مصرف آب کشاورزی، صنعتی و شرب است.

فرماندار بناب نیز در این جلسه با اشاره به کمبود آب در سطح کشور تصریح کرد: ارائه الگوی کشت متناسب با شرایط منطقه و تبدیل سیستم های آبیاری از غرقابی به تحت فشار از جمله موضوعاتی است که از هدر رفت منابع آبی جلوگیری خواهد کرد

مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی نیز دیدگاه مشابهی دارد. وی با تاکید بر اینکه نگران بحران آب امسال هستیم گفت: باید منابع تامین آب منطقه از داخل استان تامین شود.

همدان در یک قدمی جیره بندی

همدان نیز از جمله دیگر استان هایی است که بنا بر اظهارات کارشناسان، سال آبی سختی را پیش رو دارد.

علیمردان طالبی مدیرکل مدیریت بحران استانداری همدان در همین زمینه، با بیان اینکه عمده نگرانی‌های ما مربوط به خشکسالی است اظهار کرد: باید مشخص شود آب پیش‌بینی شده از سد تالوار چه زمانی قرار است به منابع آبی ما تزریق شود.

وی با تاکید بر اینکه البته به عقیده من مشکل آب همدان باید درون حوزه‌ای حل شود تاکید کرد: باید با بهره‌گیری از راهکارهای نوین بتوانیم کمبود منابع آبی را از خود استان تامین کنیم.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری همدان بر بهره‌گیری از برنامه جامع راهبردی آب تاکید کرد و گفت: چنانچه قرار است مدیریت توزیع آب بنابر ضرورت انجام شود باید برنامه‌ریزی‌ها از هم اکنون در دستور کار قرار گیرد. 

وی با تاکید بر شناسایی سازمان‌ها و نهادهای غیردولتی پرمصرف و شناسایی و برخورد با این سازمان‌ها، عدم تحویل سوخت به چاه‌های آب غیرمجاز افزود: در شرایط موجود، جلوگیری از کشت دوم از الزامات است.

اما علاوه بر طالبی دیگر مسئولان مرتبط استانی نیز بارها در زمینه کم آبی در همدان هشدار داده اند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای همدان به عنوان یکی دیگر از این مسئولان با اشاره به اینکه در حال حاضر ۱۹ میلیون متر مکعب آب در پشت سد اکباتان با ورودی ۳ متر مکعب در ثانیه وجود دارد گفت: میزان مصرف ۹۵۰ تا یک هزار لیتر در ثانیه در نوسان است.

منصور ستوده با اشاره به حجم آب سد آبشینه بیان کرد: این سد نیز در حال حاضر پنج میلیون متر مکعب ذخیره آبی دارد که می‌توان از این ظرفیت نیز در شرایط موجود استفاده کرد.

وی اضافه کرد: با توجه به پیش‌بینی نزولات جوی در ماه‌های پیش‌رو، انتظار داریم ذخیره آبی سد اکباتان از ۱۹ میلیون متر مکعب به ۲۵ میلیون متر مکعب برسد که با کاهش سهم بخش کشاورزی میزان ذخایر آبی این سد به ۲۳ میلیون متر مکعب خواهد رسید.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای همدان اعلام کرد: سال گذشته تا پایان شهریورماه و با وجود شیوع ویروس کرونا ماهیانه به طور متوسط ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار متر مکعب آب توسط مشترکین مصرف شده است.

وی ادامه داد: بر مبنای برآورد سال گذشته، تا پایان شهریور ماه امسال نیازمند ۱۷ تا ۱۸ میلیون متر مکعب آب در بخش شرب هستیم که بر همین اساس تا پایان ۶ ماهه نخست مشکلی برای تامین آب نخواهیم داشت اما در صورت عدم بارش از اوایل پاییز و در سال آبی جدید با مشکل مواجه می‌شویم. 

ستوده تاکید کرد: برای عبور از شرایط بحرانی موجود، اجاره چاه‌های کشاورزی، اجاره چاه‌های دستگاه‌های اجرایی، انسداد چاهای غیرمجاز، نصب کنتور بر روی چاه‌های کشاورزی، نصب فشارشکن و مدیریت مصرف از جمله راهکارهای کنترل شرایط بوده و این موضوعات در دستور کار شرکت آب منطقه‌ای است.

سید هادی حسینی‌بیدار مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان همدان نیز با تاکید بر نقش کشت دوم کشاورزان در کاهش منابع آبی، گفت: آبرسانی از سد تالوار به همدان ضروری است در غیر این صورت در بخش‌هایی از همدان آب جیره‌بندی می‌شود‌.

بحران ، بدون مشارکت مردم

در استان ایلام نیز وضعیت به حدی بحرانی است که  مدیر امور آب و فاضلاب اسلام آبادغرب به مردم هشدار داده که اگر صرفه جویی نکنند امسال شاهد بحران و قطعی آب در این شهرستان خواهند بود .

سید اصغر صفوی با اشاره به کاهش ۳۷ درصدی بارندگی‌ها در این شهرستان طی سال زراعی جاری ادامه داد: عدم مدیریت بهینه در مصرف آب، شهرستان را با بحران کم آبی مواجه می‌کند.

وی افزود: شیوع ویروس کرونا نیز افزایش مصرف آب را بدنبال داشته و موجب برداشت بیشتر از منابع آبی سطح شده که این مساله با آغاز فصول گرم سال، بیش از پیش نمود پیدا خواهد کرد.

به گفته صفوی از ابتدای سال زراعی جاری تاکنون ۲۷۵ میلی متر بارندگی در این شهرستان ثبت شده در حالیکه سال گذشته این مقدار ۴۳۶ میلی متر بود.

وی یادآور شد: با توجه به این شرایط در بخشی از شهر و چند روستای شهرستان با تنش آبی مواجه هستیم که در حال حاضر به چهار ۴ روستا با تانکر آبرسانی می‌شود.

مدیر امور آب و فاضلاب شهرستان اسلام آباد غرب گفت: نیاز آبی بخش شهری با ۴۵۰ لیتر در ثانیه از سراب ارکوازی و ۱۸ حلقه چاه تامین و منابع تامین آب بخش روستایی نیز از ۳۲ حلقه چاه و ۶ دهنه چشمه است.

از سویی نورالله تیموری، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب ایلام با اشاره به کاهش بارندگی و سطح پایین منابع آبی در استان گفت: در حال حاضر شهر ایلام با کمبود ۲۰۰ لیتر آب در ثانیه مواجه است و شیوع ویروس کرونا نیز بر مصرف بالای آب تاثیر گذاشته که این امر خود باعث تشدید احتمال بحران کم آبی شده است.

در خواست تشکیل کمیته مدیریت مصرف آب

همچنین اخبار منتشر شده از قزوین نیز حکایت از آن دارد که استاندار آن، خواستار تشکیل کمیته مدیریت مصرف آب شده است.

براساس این گزارش هدایت الله جمالی پور در جلسه ستاد پیشگیری هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران استان ؛ توجه به تامین و رسیدگی به امور منابع آبی، راه و بهداشت و درمان را از  مهمترین اولویت های امسال در استان  اعلام کرد و افزود: با توجه به پیش بینی سازمان هوا شناسی نسبت به وضعیت نامناسب بارشی در سال جاری؛ با تنش آبی مواجه هستیم و نیاز است برنامه جامعی جهت مدیریت مصرف آب شرب و کشاورزی به منظور جلوگیری از قطعی آب در تابستان صورت گیرد.

وی نیز با اشاره به بحران خشکسالی و تنش آبی در ۱۳۴ روستای استان در سال جاری گفت: با پیش بینی کاهش قابل توجه بارندگی ها؛ امسال در معرض خشکسالی قرار داریم.

قدرت الله مهدیخانی با بیان این مطلب که طی سال گذشته ۲ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان دچار آسیب های ناشی از تغییر اقلیم شد افزود: در سال گذشته ۹۰ میلیارد تومان به اراضی کشاورزی استان خسارت وارد شد و امسال هم این خسارت ها اراضی کشاورزی استان را تهدید می کند.

وی تاکید کرد: با همکاری شرکت آب منطقه ای، جهاد کشاورزی و آبفا ضمن جلوگیری از کشت صیفی جات و مدیریت منابع آبی باید از اضافه برداشت ها هم پیشگیری کنیم.

بحران آب و دام‌ در خراسان‌جنوبی

از دیگر استان هایی که تقریبا هر ساله در معرض بارش های کم و خشکسالی است می توان به استان خراسان جنوبی اشاره کرد. استانی که به نظر می رسد امسال وضعیتی به مراتب بدتر از گذشته داشته باشد کمااینکه سرپرست معاونت بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی این استان از کمبود نزول باران، فقر شدید مراتع استان و خشکسالی‌ها در این خطه از کشور سخن گفته و اعلام کرده است: واقعیت این است که وضعیت ذخایر آبی استان به شدت کاهش داشته است. برای همین کمک گرفتن از تمام ظرفیت‌ها و بسیج امکانات با هدف خرید و ذخیره‌سازی نهاده‌ها و افزایش تولید علوفه از برنامه‌های امسال سازمان جهاد کشاورزی است.

محمدابراهیم ابراهیمی با اشاره به اینکه کاهش بارش ها بر روی تولیدات دامی نیز به شدت تاثیر گذاشته است: در سال‌های قبل ۹۰ درصد تغذیه دام‌ها از طریق چرای مرتعی تأمین می‌شد که امسال با توجه به شرایط خشکسالی، ۱۰۰ درصد تغذیه دام‌ها از طریق نهاده‌ها خواهد بود.

این شرایط به گونه ای استان خراسان جنوبی را تحت تاثیر قرار داده که بسیاری از دامداران استان نسبت به ذبح زودهنگام یا فروش با قیمت پایین‌تر از قیمت واقعی دام خود اقدام کنند، اتفاقی که به اذعان بسیاری در صورت چاره‌اندیشی نشدن، گرانی احتمالی گوشت قرمز در بازار را به دنبال خواهد داشت.

مسلما اما، اینها تنها استان هایی نیستند که در پرتگاه سقوط به خشکسالی قرار دارند بلکه براساس گزارش های منتشر شده از سوی رسانه ها، امسال تقریبا تمامی استان های کشور با معظل کم آبی و خشکالی دست و پنجه نرم خواهند کرد. همانطور که چندی قبل رییس مرکز خشکسالی سازمان هواشناسی کشور نیز در گفتگو با خبرنگار موج، اذعان کرده بود که برخلاف ادعاهای مطرح شده، امسال کل کشور با یکی از بی سابقه ترین بحران های خشکسالی مواجه خواهد بود. چالشی که می تواند حتی کشور را با بحرانی جدی در عرصه زیست – محیطی روبرو نماید!