، مردم متدین اصفهان جند روز قبل از شروع ماه محرم لباس سیاه به تن می‌کنند و بر سر در تکیه‌ها و حسینیه‌ها و حتی خانه‌های خود پارچه سیاه آویزان می‌کنند.

عزاداری‌های سنتی و کهن محرم در استان اصفهان همانند دیگر شهرهای ایران با سیاه‌پوشی و راه اندازی دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی آغاز می‌شود. مردم اصفهان در دسته پیشتازان امور مذهبی در کشور محسوب می‌شوند و از همین رو هر ساله سنت‌های ماه محرم را با شور و شکوه بیشتری به جا می‌آورند.

بسیاری از عزاداران در مراسم عزاداری امام حسین در اصفهان به سر و روی خود گل می‌مالند و با سینه‌زنی و زنجیر‌زنی ارادت خود را به امام حسین نشان می‌دهند.

در اصفهان نیز همانند بسیاری از شهرهای ایران در محرم نذری پخت می‌شود و بین مردم و فقرا تقسیم می‌شود. غذاهایی مثل آش رشته، شله زرد، کاچی، حلیم گندم و خورش قیمه از رایج‌ترین غذاهای نذری در ماه محرم در اصفهان هستند.

مراسم چهل و یک منبر رسمی باقی مانده از سال های دور در اصفهان

از مهم‌ترین آیین‌های محرم در اصفهان «شمع زنی» یا «چهل منبر» است که در این مراسم در ظهر روز تاسوعا بعد از نماز ظهر کاروان هایی به نام چهل و یک منبر و به صورت پابرهنه به ۴۰ مکان مذهبی و مقدس می‌روند و شمع روشن می‌کنند.

 عقیده بر این است که همانند حضرت زینب خواهر امام حسین و فرزندان ایشان که بعد از واقعه عاشورا به اسارت گرفته شدند و نقل است که به صورت پیاده ۴۰ منبر تا شام و دربار یزید پیاده برده شدند ، عزادران نیز ۴۰ منبر یا ۴۰ مکانی که طی ۱۰ روز محرم در آن روضه خوانی شده است را با پای پیاده طی می کنند و در هر مکان عزاداری کرده و شمع روشن می کنند . صاحب روضه جلوی درب با چایی و کیک به استقبال آنها رفته و از زائران پذیرایی می کند . روشن کردن شمع به رسم سنت دیرینه ایرانیان به قصد براورده شدن حاجات زائر می باشد .

گرفتن نیاز از دست زائر پیاده ، توسط کسانی که توانایی راه رفتن را ندارند و به تماشای کاروان پیاده در کوچه و برزن آمده اند ، یکی دیگر از جاذبه های چهل و یک منبر می باشد . در مسیر چهل و یک منبر از محله ها ، تکیه ها ، حسینیه ها، امام زاده ها و خانه های قدیمی عبور می شود .

آیین سنتی توزیع غذای نذری در روستای باغملک اصفهان

روز عاشورای هر سال آیین سنتی مذهبی توزیع غذای نذری در روستای باغملک مبارکه اصفهان برگزار می شود. این آیین سنتی ۳۰۰ ساله با میزبانی روستاهای اراضی و باغملک است. در روز عاشورا اهالی روستای اراضی با کاروان عزاداری به سمت روستای باغملک می روند و بعد از پایان مراسم سینه‌زنی و اقامه نماز ظهر در حسینیه روستا ، مردم این روستا با طپخ غذا در خانه های خود و با تزیینات زیبا داخل سینی، میزبان مردم روستای اراضی می شوند. روستای باغملک در سی و پنج کیلومتری اصفهان واقع شده است.

آیین سنتی عزاداری امام حسین(ع) و پخت غذای نذری هرساله همزمان با روز تاسوعا و عاشورای حسینی و به صورت سنتی در روستاهای اراضی و باغملک مبارکه برگزار می‌شد و مردم این روستاها غذاهای پخته شده را در سینی‌های بزرگی بر روی سر خود گذاشته و به حسینیه روستای اراضی و باغملک می‌آوردند و از عزاداران حسینی پذیرایی می‌کردند.

عزاداری محرم خانه زرگرباشی‌ها در اصفهان

در اصفهان یک خانه با نام «خانه زرگرباشی» وجود دارد که در روز تاسوعا تعداد زیادی از عزاداران در آن جمع می‌شوند. مراسم عزاداری در این خانه از حدود ۳۰۰ سال پیش اجرا می‌شود. در مورد این که چرا این خانه به مکانی مقدس تبدیل شده اطلاعات ضد و نقیضی وجود دارد. در یکی از حکایات آمده است که سال‌ها پیش زن اولین صاحبخانه با مرگ شوهرش فقیر می‌شود و نمی‌تواند برای امام حسین مراسم عزاداری برپا کند.

به همین دلیل در شب تاسوعا به تنهایی شروع به گریه کردن برای امام حسین می‌کند. ناگهان درب خانه به صدا درمی‌آید و یک قطار شتر با مقدار زیادی قند و چای و استکان وارد می‌شود. از همان زمان هر سال مردم در روز تاسوعا «استکان چای‌خوری» خانه زرگرباشی را با خود گرو می‌بردند و سال بعد اگر به حاجت خود می‌رسیدند، یک دست ۶ تایی استکان به جای آن می‌آورند. جالب است بدانید که در اتاق عقبی این خانه ۲ تا ۳ هزار استکان وجود دارد که از همین طریق جمع شده است.

در روایت دیگر گفته می‌شود این خانه متعلق به «حاج سید محمد علی» از زرگران معروف دوره قاجار است. «ظل السلطان»، شاهزاده عصر، به حاج سید محمد علی سفارش می‌دهد تا یک شمشیر طلا برای او درست کند. اما سید محمد علی نمی‌تواند در تاریخ مشخص این شمشیر را آماده کند، از همین رو شاهزاده او را زندانی و تنبیه می‌کند.

در روز دستگیری حاج سید محمد علی شاهزاده برای تفریح به تپه‌های «قمیشلو» می‌رود و بنا به اتفاق با تیر و کمان خودش زخمی می‌شود. شاهزاده با خود فکر می‌کند که شاید این اتفاق با زندانی کردن سید محمد علی مرتبط باشد. برای همین به سرعت نزد حاج سید محمد علی می‌رود و از او معذرت‌خواهی می‌کند و برای رفع دلخوری به او مقام زرگرباشی می‌دهد.

در مورد این خانه داستان‌ها و البته خرافات زیادی وجود دارد، اما هنوز علت اصلی مقدس شدن این خانه به طور دقیق مشخص نیست. افراد زیادی مدعی هستند که در این خانه حاجت گرفته‌اند و به خواسته قلبی خود رسیده‌اند. امروزه خانه زرگرباشی‌ها یک محله‌ شناخته شده برای برگزاری مراسم عزاداری امام حسین است و هر ساله در حیاط این خانه جمعیت انبوهی جمع می‌شوند و برای امام حسین عزاداری می‌کنند.

رسم گل مالی ماه محرم در اصفهان

 یکی دیگر از آداب و رسوم عزاداری محرم در اصفهان آیین «گل مالی» است. این مراسم معمولاً سال‌هاست که به وسیله مهاجرین اصفهان انجام می‌شود و بیشتر مربوط به مردم خرم‌آباد است که در منطقه فولاد شهر ساکن هستند.

در این مراسم که در تاسوعا و عاشورا برگزار می‌شود، مردم در محل‌هایی خاص آماده می‌شوند و سپس مقداری خاک رس یا گل باغچه را با گلاب و آب ترکیب می‌کنند و در مراسم عزاداری حسینی آن را به سر، صورت و بدن خود می‌مالند.

بیشتر بخوانید:

آیین ماه محرم در استان مرکزی

سوگ ده روزه کرمانشاهی ها در ایام شهادت امام حسین(ع) + نوحه ها

آیین های محرم در استان فارس+تصاویر

مراسم علم گردانی در شرق اصفهان

«علم گردانی» یکی از رایج‌ترین آداب و رسوم مردم اصفهان در محرم است که بیشتر در شهرستان‌های شرق استان به ویژه شهرهای خور و بیابانک برگزار می‌شود. جالب است بدانید که این مراسم حدود ۵ قرن قدمت دارد و در روز تاسوعا برگزار می‌شود.

در آیین علم گردانی عزاداران علم‌ها را در دست می‌گیرند در میان کوچه‌ها و خانه‌ها حرکت می‌کنند. تمام این علم‌ها از پارچه‌های ابریشمی سیاه و سبز پوشیده شده‌اند و مراسم عزاداری معمولاً با حرکت علم‌ها و نوحه‌خوانی و سینه زنی انجام می‌شود.

مراسم فانوس گردانی شهر کوهپایه اصفهان در ماه محرم

«کوهپایه» شهری در شمال شرق اصفهان است که مراسم خاصی در محرم دارد. آیین «فانوس گردانی» که در شب شام غریبان اجرا می‌شود، قدمتی بیش از ۲ قرن دارد و از اصلی‌ترین آیین‌های مردم کوهپایه در محرم است.

در این روز مردم فانوس‌هایی روشن در دست می‌گیرند و در کوچه و خیابان حرکت می‌کنند و روضه می‌خوانند. مسیر حرکت عزاداری از روستای جبل به سمت «امامزاده شاه ناصر» است و در انتها مراسم عزاداری در امامزاده برگزار می‌شود.

 مراسم شبیه‌سازی فرات و صحرای کربلا در هرند اصفهان

از دیگر آداب و رسوم مردم اصفهان در محرم می‌توان به شبیه‌سازی صحنه‌های فرات و صحرای کربلا اشاره کرد. این مراسم که بیشتر در شهر هرند اصفهان و شهرستان‌های مناطق شرقی این استان برگزار می‌شود، درواقع شبیه‌سازی صحنه‌هایی است که در کربلا اتفاق افتاده است و همراه با تعزیه خوانی اجرا می‌شود. مردم از سراسر شهر برای تماشای صحنه‌های این شبیه‌سازی گرد هم جمع می‌شوند و برای امام حسین عزاداری می‌کنند.

آیین جغجغه زنی شهر تاریخی ابیانه

روستای «ابیانه» که به عنوان یک روستای دیدنی و توریستی در اصفهان شناخته می‌شود، در روزهای تاسوعا و عاشورا مراسم متفاوتی برای عزاداری حسینی دارد. در این روزها عزاداران به دسته‌های چند نفره تقسیم می‌شوند و دو عدد جغجغه چوبی در دست می‌گیرند و در کوچه‌های روستا حرکت می‌کنند؛ مراسمی شبیه جغجغه زنی در مراسم محرم یزد.

این مراسم از محله «یسمون» در ابیانه شروع می‌شود و عزاداران به سمت امامزاده عیسی و یحیی حرکت می‌کنند. بعد از نوحه‌خوانی و عزاداری، عزاداران دوباره به محله یسمون بازمی‌گردند.

سر خود گذاشته و به حسینیه روستای اراضی و باغملک می‌آوردند و از عزاداران حسینی پذیرایی می‌کردند.

رسم سقایی ماه محرم در بازار کاشان

رسم «سقایی» که از مهم‌ترین آداب و رسوم عزاداری محرم در اصفهان است هر ساله به یاد تشنگان صحرای کربلا برگزار می‌شود. در این مراسم که در ده روز اول محرم اجرا می‌شود، جوانان لنگی به کمر می‌بندند و مشک سقایی و جام‌هایی فلزی را بر دست می‌گیرند و در بازار کاشان و در میان عزاداران حرکت می‌کنند. در این مراسم هر کسی که تشنه شد می‌تواند از جوانی که آب بر دوش دارد، طلب آب کند.

مراسم جارو‌کشی در محرم اصفهان

از دیگر عزاداری‌های سنتی و کهن محرم در استان اصفهان می‌توان به آیین «جارو‌کشی» اشاره کرد. در این مراسم «پیرغلامان امام حسین» در بیرون تکایا و مساجد با یک جارو می‌ایستند و با خواندن ذکری خاص وارد تکیه می‌شوند. در این مراسم فردی که کوزه‌ای آب در دست دارد در ابتدا وارد تکیه می‌شود و سپس پیرغلامان با جارو وارد می‌شوند.

مراسم جارو‌کشی در شب اول محرم در نطنز برگزار می‌شود و در فهرست میراث معنوی کشور نیز به ثبت رسیده است.

مراسم کتل کردن کودکان در نوش آباد اصفهان

از دیگر آیین‌های محرم در اصفهان می‌توان به رسم «کتل» اشاره کرد. این مراسم که در شهر «نوش آباد» و در روز عاشورا برگزار می‌شود، یک سنت خاص است که برای افزایش برکت، باران و حاصلخیزی خاک انجام می‌شود. نوزاد در این مراسم نماد «حضرت علی اصغر» است.

طبق این آیین فرد قبل از به دنیا آمدن فرزندش نذر می‌کند که اگر نوزاد پسر شد او را «کتل» کند. برای این کار لباسی خاص به کودک می‌پوشانند، سپس کودک را در اولین یا دومین عاشورا بعد از تولد روی اسبی تزیین شده می‌نشانند و در ابتدای مراسم عزاداری حرکت می‌کنند. بعد از پایان مراسم از مردم و عزاداران با نذری‌ها و غذاهای محرمی پذیرایی می‌شود.

قافله های عزاداری تاسوعا و عاشورای حسینی در میدان نقش جهان

روز عاشورا نیز قافله های عزاداری در سرتاسر شهراصفهان برپا می شود و هیئت های مختلف عزادار در قالب قافله های سوگوار پیاده از زن و مرد از سرتاسر شهرستان برای عزاداری دسته جمعی و نماز ظهر عاشورا در میدان امام خمینی (ره) و سپس مسجد امام جمع می شوند، پذیرایی از این هیئات سوگوار از قدیم الایام برعده هیئت رزمنگان اسلام (محبان حضرت زهرا (س)) بوده است که این رسم همچنان ادامه دارد.