، در پایان سفر محمد بن زاید، رئیس امارات متحده عربی به پکن، بیانیه مشترکی صادر شد که در بند ۲۶ آن اعلام کرده از «تلاش‌های امارات متحده عربی برای رسیدن به راه‌حلی مسالمت‌آمیز درباره مسئله جزایر سه گانه (تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی) از طریق مذاکرات دوجانبه براساس قواعد حقوق بین‌الملل و حل این مسئله براساس قوانین بین‌الملل حمایت می‌کند.»

متعاقب این موضع چین، وزارت امور خارجه ایران روز یکشنبه (۱۳ خرداد) بار دیگر سفیر چین را فراخواند و اعتراض کرد. این در حالی است که پکن همین هم موضع را سال گذشته در بیانیه پایانی نشست سران شورای همکاری خلیج‌فارس با شی جین پینگ اتخاذ و ایران نیز اعتراض کرده بود،  اما تکرار موضع چین نشانگر این است که اعتراض قبلی کارگر نیفتاده است. 

در این راستا این پرسش مطرح است که چرا چین که تلاش می‌کند در خاورمیانه رویکرد میانه‌ای در پیش بگیرد تا منافع اقتصادی‌اش در بالاترین سطح تأمین شود، در بحث تمامیت ارضی ایران چنین رفتاری نشان می‌دهد؟ این در حالی است که مناسبات اقتصادی ایران و چین، ویژه است که نمود آن را در رأی‌های منفی و ممتنع این کشور علیه ایران در نهادهای بین‌المللی می‌توان شاهد بود.

واقعیت این است که با توجه به هجمه گسترده غرب و متحدانشان (که بعضاً شامل کشورهای عربی حوزه جنوبی خلیج‌فارس هم می‌شود) علیه کشورمان و همچنین تحریم‌های فلج‌کننده وسیع در حوزه‌های گوناگون سیاسی، امنیتی، نظامی، اقتصادی و تجاری، امروز ایران نیازمند همسویی و همراهی کشور مانند چین است که دارای حق وتو در شورای امنیت و برخوردار از قدرت اقتصادی قابل‌توجهی در محیط بین‌الملل است. لذا مقامات این کشور که به مسیرهای ترانزیتی امارات برای ورود به کشورهای عربی خاورمیانه و شمال آفریقاست نیاز دارد، به این نتیجه رسیده‌اند که طرفداری از ادعای اماراتی‌ها تأثیری بر مناسبات اقتصادی-تجاری آن‌ها با ایران ندارد؛ زیرا در عمل گزینه‌های ایران برای فروش نفت و دور زدن تحریم‌ها محدود است و چین نقش مهمی در این راستا ایفا می‌کند. در حالی که روابط تهران-پکن در حوزه کالا به کالا تعریف می‌شود، مناسبات  این کشور با امارات راهبردی‌تر است.

در سال ۲۰۲۳ مبادلات تجاری غیرنفتی چین و امارات که از حیث مساحت و جمعیت اصلا قابل مقایسه با ایران نیست، افزون بر ۸۱ میلیارد دلار بود؛ یعنی رقمی دو برابر حجم تجارت ایران و چین. کما اینکه ۶۰ درصد تجارت چین با منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (با ۴۰۰ شهر) از طریق بنادر توسعه یافته امارات انجام می‌شود؛ بنادری که این کشور را به هاب اقتصادی منطقه تبدیل کرده‌اند.

نکته دیگر اینکه تجارت غیرنفتی امارت در سال ۲۰۲۳ به رقم بی‌سابقه ۹۵۲.۹۳ میلیارد دلار رسید؛ یعنی حدود هفت برابر تجارت نفتی و غیرنفتی ایران در سال گذشته. در این شرایط چین به تصاحب بخش قابل‌توجهی از این تجارت یک تریلیون دلاری چشم دوخته و تلاش می‌کند تجارت ۸۱ میلیارد دلاری با امارات را افزایش دهد. اما آیا ایران چنین ظرفیتی دارد؟ آیا تحریم‌ها اجازه چنین تحرک تجاری را به ایران می‌دهد؟ بنابراین طبیعی است چینی‌ها ترجیح دهند نظر اماراتی‌ها را جلب کنند. در این مسیر گزندی هم به روابطشان با ایران نخواهد رسید، این را مطمئن هستند! آنها بازهم همچنان می‌توانند نفت ایران را با تخفیف بخرند و خدمات و کالا به ایران صادر کنند.

راهکار چیست؟

با توجه به وضعیت سیاسی-اقتصادی ایران در محیط بین‌الملل و منطقه، تنها راهکار ضمن محکومیت چنین ادعاهایی، تحکیم قدرت نظامی و غیرنظامی کشور در این جزایر است. جمهوری اسلامی باید راهبرد دفاعی-امنیتی ویژه‌ای در این جزایر تعریف کند. نباید اجازه هیچ تحرک میدانی را به کشوری علیه مالکیت ایران بدهد. اگر در زمین سیاسی، قدرت اثرگذاری زیاد نیست در زمین نظامی و عملی باید سیاست مخصوصی برای این حوزه مشخص شود. این موضوع موردمطالبه ملت ایران است و نهادهای تصمیم‌گیر باید این خواسته را مدنظر ویژه قرار دهد.

در این میان، ورود به عرصه حمایت از تایوان که چین را بخشی از تمامیت ارضی خود می‌داند، راهبرد درستی نمی‌تواند باشد. این کار فقط موجب تحریک کشوری با قدرت چین علیه ایران می‌شود، زیرا از دید برخی کارشناسان روابط بین‌الملل، ابوظبی سعی دارد از ظرفیت چین و روسیه به‌عنوان دو عضو شورای امنیت و دارای حق وتو بر سر ادعای مالکیت در قبال جزایر سه‌گانه و به‌خصوص جزیره ابوموسی در قالب رأی مشورتی شورای امنیت با تمسک به «بند اول ماده ۹۶» و «بند دوم ماده ۹۴ منشور ملل متحد» استفاده کند. اگر چین در تنگا و فشار در حوزه تایوان قرار بگیرد، می‌تواند ورق را به ضرر ایران برگرداند. اگرچه رأی مشورتی شورای امنیتی الزام‌آور نیست، اما طرح موضوع جزایر سه گانه در چنین نهاد مهم بین‌المللی برای تمامیت ارضی کشورمان خطرناک است.

بنابراین شرایط بین‌المللی امروز که متأثر از تحریم‌هاست علاوه بر اینکا مشکلاتی در حوزه معیشت مردم ایران ایجاد کرده، تهدیداتی را علیه تمامیت ارضی نیز پدید آورده است؛ لذا انتظار می‌رود دولت چهاردهم عزم جدی برای رفع تحریم‌ها داشته باشد و این مسئله را در اولویت قرار دهد.