چگونه زخم بستر را درمان کنیم
زخم‌بستر در افرادی که به دلیل بیماری باید به مدت طولانی روی تخت بمانند و مراقب خوبی هم ندارند تقریبا اجتناب‌ناپذیر است.
به گزارش خبرگزاری موج، تحقیقات نشان می‌دهد، ارتباط مستقیمی بین مرگ و میر ناشی از زخم‌بستر و بستری طولانی‌مدت بیمار در بیمارستان وجود دارد. زخم‌بستر در افرادی که به دلیل بیماری باید به مدت طولانی روی تخت بمانند و مراقب خوبی هم ندارند تقریبا اجتناب‌ناپذیر است. تلاش مراقبان چنین بیمارانی باید بر پیشگیری از زخم‌بستر متمرکز شود چون در صورت بروز آن کادر درمانی و مراقبان بیمار کار بسیار سختی در پیش خواهند داشت. درمان این بیماری بسیار پرهزینه و وقت‌گیر است و همچنان معضل بزرگ در پزشکی محسوب می‌شود. چه بسیار بیمارانی که به دلیل عوارض ناشی از زخم‌بستر جان خود را از دست می‌دهند.
پوست انسان دارای عروق ریز تغذیه‌کننده است و مانند همه نقاط بدن خون و مواد غذایی ضروری از طریق این عروق به سلول‌ها می‌رسد. اگر به هر علتی عروق نتواند به‌خوبی خون و مواد غذایی را به سلول‌ها برساند، سلول‌ها دچار فقر غذایی می‌شوند و می‌میرند. بافت مرده به‌صورت زخم ظاهر می‌شود. زخم‌بستر نیز نتیجه نرسیدن خون به بافت است. البته فشار ناشی از وزن و تماس طولانی بدن با سطح است که باعث اختلال در خونرسانی و بروز زخم می‌شود.
چه کسانی بیشتر دچار زخم‌بستر می‌شوند؟
زخم‌بستر در نقاطی از بدن مانند باسن، پاشنه، کتف، ساق پا، وسط کمر، پشت سر و لایه گوش بیشتر اتفاق می‌افتد چون وقتی فرد روی تخت خوابیده است بیشترین فشار به این نقاط وارد می‌شود. زخم‌بستر در دو گروه از افراد بیشتر دیده می‌شود؛ سالمندان که به علت افزایش سن دچار تنگی عروق هستند و بیماران مبتلا به دیابت کنترل‌نشده که دچار مشکلات عروقی شده‌اند. البته بیماران فلج نخاعی یا فلج عضلانی هم شرایط تقریبا مشابهی با این دو گروه دارند. به دلیل از بین رفتن حس اندام تحتانی، احساس درد در این افراد از بین رفته و متوجه زخم در اندام خود نمی‌شوند.
جابه‌جا شدن چه تاثیری روی پوست دارد؟
انسان‌ها در حالت طبیعی هنگام خواب حتی در حالت خواب عمیق به دلیل فشار مستمری که از زمین به پوست وارد می‌شود، دچار درد می‌شوند و برای کاهش درد به‌صورت اتوماتیک جابجا خواهند شد. این کار باعث می‌شود فشار از یک قسمت پوست برداشته شود و به قسمت دیگر انتقال پیدا کند.
علت درد این است که جریان گردش خون مختل می‌شود و سلول‌ها در معرض فشار قرار می‌گیرند. درد به‌تدریج شدت پیدا می‌کند و نهایتا به زخم تبدیل می‌شود. این افراد به دو دلیل به درد واکنش نشان نمی‌دهند؛ درد را حس نمی‌کنند یا نمی‌توانند حرکت کنند، مثلا افراد مبتلا به جذام، دیابت کنترل‌نشده، فلج نخاعی و... که دچار اختلال حسی-عصبی و عروقی هستند، درد را حس نمی‌کنند، اما سالمندی که دچار شکستگی از ناحیه لگن شده، درد را حس می‌کند، ولی نمی‌تواند جابجا شود.
زخم بستر نباید ایجاد شود
زخم به هیچ‌وجه نباید ایجاد شود. بیمار باید هر 30 دقیقه تا یک ساعت یکبار جابجا شود. نواحی‌ای که با زمین در تماس هستند باید در هر بار جابجایی از نظر تغییرات پوستی بررسی شوند. در صورتی که قرمزی روی پوست دیده شود می‌تواند نشانه آغاز ایجاد زخم باشد. گرمی و التهاب پوست سلولیت نام دارد.
خطر تبدیل باکتریمی به سپتی‌سمی
اگر اقدام فوری یعنی جابجایی مداوم بیمار انجام نگیرد، زخم ایجاد می‌شود. میکروب‌ها در همان ناحیه تجمع می‌یابند. مهمترین باکتری «استافیلوکوک طلایی» است که رشد بسیار سریعی دارد. باکتری ترشح زیادی دارد و به سرعت عفونت ایجاد می‌کند. وقتی درمان انجام نگیرد، میکروب وارد خون می‌شود. بعد از ورود میکروب به خون باکتریمی ایجاد می‌شود. باکتری داخل خون باعث تب و لرز موقت در بیمار می‌شود. در صورتی که درمان که شامل جابجا کردن بیمار، تمیز کردن زخم، تجویز آنتی‌بیوتیک و... است، انجام نگیرد، باکتریمی به سپتی‌سمی تبدیل می‌شود و در خون کاملا مستقر خواهد شد. سپتی‌سمی همه بافت‌های حیاتی بدن مانند کبد، کلیه، مغز و... را درگیر می‌کند و درنهایت منجر به مرگ می‌شود.
درمان زخم‌بستر چیست؟
زخم باید به‌طور مداوم هر روز یا یک‌روز درمیان پانسمان و استریل شود. قسمت‌هایی از زخم که دچار نکروز یا سلول‌های مرده است، تراشیده می‌شود. اگر فقط باکتریمی وجود دارد؛ یعنی بیمار دچار تب خفیف است، درمان با آنتی‌بیوتیک خوراکی کافی است. البته جابجا کردن بیمار باید به‌طور مرتب انجام شود. در صورتی که به سپتی‌سمی تبدیل شود، آنتی‌بیوتیک وسیع‌الطیف به‌صورت تزریقی نیاز است. البته این کار باید بعد از آزمایش خون و کشت ترشحات زخم در آزمایشگاه انجام گیرد تا آنتی‌بیوتیک مناسبی برای آن تجویز شود.
استفاده از تشک مواج قبل و بعد از ابتلا به زخم بستر مفید است
برای بیمارانی که قرار است به مدت طولانی روی تخت بمانند باید تشک‌های مواج تهیه کرد. این تشک‌ها حالت اسفنجی توری دارند که میزان فشار به پوست را به حداقل می‌رسانند، ولی حتی با چنین تشک‌هایی باز هم ارجحیت درمان با جابجایی بیمار است. درواقع مهمترین نقش برای درمان این بیماری را پرستار بازی می‌کند و سایر درمان‌ها مکمل این درمان هستند. پرستار باید به‌طور دائمی و شبانه‌روزی بر بالین بیمار حضور یابد.
ترمیم زخم بسیار پرهزینه است
موضوع مهم دیگر در زخم‌بستر، تلاش برای ترمیم زخم است. برای این کار داروهای ترمیم‌کننده‌ای به بازار آمده که بسیار هم گرانقیمت هستند. در ایران (مرکز آموزش و پژوهش وابسته به دانشگاه تهران) و کشورهای پیشرفته کلینیک‌هایی مخصوص بیماران مبتلا به زخم‌بستر ساخته شده است.
زخم‌بستر 4 درجه دارد
• زخم بستر درجه1: لایه بیرونی پوست درگیر می‌شود و فقط قرمزی و التهاب مشهود است. بیمار درد خفیفی احساس می‌کند. در این مرحله بهترین درمان جابجا کردن مداوم بیمار و تمیز نگه داشتن ناحیه است.
• زخم بستر درجه 2: نواحی پوست و زیر پوست درگیر است و هنوز به بافت چربی و عضله نرسیده است. پانسمان و جابجا کردن مداوم بیمار ضروری است.
• زخم بستر درجه 3: زخم عمیق‌تر می‌شود و به چربی و عضلات می‌رسد. مرحله پرخطری است و احتمال غفونت بسیار بالاست. زخم باید کاملا تمیز و پانسمان شود.
• زخم بستر درجه 4: زخم از عضله و چربی عبور می‌کند و به تاندون‌ها و استخوان می‌رسد که در اصطلاح به آن «استئومیلیت» گفته می‌شود. در این مرحله درمان بسیار دشوار است، حتی گاهی لازم است بخشی از استخوان نیز تراشیده شود. کرم‌های ترمیم‌کننده که برای درمان زخم‌بستر نوع 3 و 4 استفاده می‌شود بسیار گرانقیمت هستند و باید به مدت طولانی استفاده شوند و هزینه زیادی به خانواده تحمیل می‌کنند.
ارسال نظر