در روند درمان هپاتیت در طی سال های اخیرتحول عظیمی ایجاد شده است وبا استفاده ازداروهای جدید  میتوان به جامعه بدون هپاتیت ،به ویژه هپاتیتC در آینده امید داشت. با شناسایی افراد مبتلا ، با در نظرگرفتن عوامل خطر و درمان آنها میتوان ازشمارمبتلایان کاست و همچنین مانع ازابتلای افرادجدید شد . بالابردن سطح دانش و آگاهی عمومی مهمترین مبحثی است که باید بیش از پیش به آن توجه نمود.چراکه علیرغم پوشش مطلوب روزانه وهفتگی رسانه های متنوع تخصصی حوزه سلامت بخشی به نسبت این بیماری، اما باز هم سطح دانش عمومی جامعه مطلوب نیست و واژه هپاتیت به گوش برخی افراد هنوز هم نا آشناست و انواع آن را از یکدیگر باز نمی شناسند و یا ترسی بیش ازحدتصور به نسبت این بیماری درذهن آنها ایجاد گشته و این درحالیست که حتی از بیان تعریفی ساده  ازهپاتیت عاجزند. اگر شما نیز در زمره افراد کم اطلاع از این بیماری قرار داریدویا تنها اطلاعات شما درارتباط با این بیماری فقط در حد واژه ((زردی))است ،گفتگوی ذیل راحتما بخوانید.

دکترهومن قصری معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی کردستان درارتباط بااین بیماری ونیزسوالات موجود درذهن اقشارمختلف جامعه درمصاحبه اختصاصی باخبرنگارخبرگزاری موج،توضیحات مبسوطی در مورد این بیماری ،همزمان باهفته ملی اطلاع رسانی بیماری هپاتیت درکشور عنوان نموده که درپی خواهدآمد.

در هفته ملی اطلاع رسانی هپاتیت همه از هپاتیتی می گویند که دشمن کبد است؛ کبد چیست،کجاست و چه وظیفه ایی ایفا می کند؟

کبد بزرگترین غده ی بدن است که می توان آن را به یک کارخانه عظیم شیمیایی تشبیه کرد، تولید، تغییر، انبار کردن و حتی دفع مواد را به عهده دارد.محل کبد قسمت راست و بالای شکم و در پشت دنده ها است، وزن کبد یک فرد بالغ تقریبا 1500 گرم است. خون رسانی به کبد بسیار بیشتر ازسایر اندام ها است. خوراک هضم شده که توسط دستگاه گوارش جذب می شود قطعا به کبد هم واردمیشود که دراینصورت یا ذخیره می گردد و یا تبدیل به سایر مواد مورد نیاز بدن می شود .کبد از مجموعه سلولهای کبدی، عروق خونی و مجاری صفراوی تشکیل می شود و دیگر نقش کبد کمک به هضم چربی ها است که به وسیله ترشح صفرا آن را انجام می دهد .

پس کبد عضو پرکاری است  و به نحوی عهده دار سلامتی همه ی بدن است ؟

بله، کبد قند های ساده را به قند های ذخیره ای تبدیل می کند و نقش مهمی در تنظیم قند خون دارد و همچنین چربی های جذب شده را به انواع قابل جذب یا ذخیره تبدیل مینماید، پس در سوخت و ساز چربی هم نقش اصلی را بر عهده دارد.کبد محل جذب ویتامین ها و برخی املاح مثل آهن و مس هم هست.یکی از مهمترین وظایف کبد از بین بردن سموم است ، در اثر واکنش های شیمیایی آمونیاک تولید می شود و وجود آمونیاک به معنای آسیب رساندن به همه ی سلولهای سالم به ویژه سلولهای مغز است.کبد آمونیاک را به اوره تبدیل می کند و اوره نیز از طریق کلیه ها و به شکل ادرار دفع می شود .پس درصورت آسیب دیدن کبد، به همه ی سلولهای بدن آسیب می رسد. تولید پروتئین های حیاتی آلبومین و تولید 6 فاکتور انعقادی خون نیز از عملکرد های کبد است و به این دلیل است که افراد دارای بیماری های حاد کبدی ،معمولا دچار اختلالات انعقاد خون نیز می شوند .

با یک کلیه می توان تقریبا بدون هیچ مشکلی به زندگی ادامه داد و یا اگر طحال برداشته شود مشکل خاصی ایجاد نخواهد شد، بدون کبد هم می توان زنده ماند ؟

به طور حتم خیر، اما باید توجه داشت که در اکثر بیماری های کبدی ،تنها بخشی از کبد دچار ضایعه می شود و بنابراین تنها بخشی از وظایف عملکردی کبدتحت تاثیر قرار می گیرد. اگر کمتر از یک سوم کبد سالم باشد همین بخش می تواند ادامه حیات را امکان پذیر سازد .

اگر کبد بیمار شود فرد را مبتلا به هپاتیت می نامند ؟

خیر، واژه هپاتیت به معنای التهاب و ورم کبد است که به آن یرقان هم می گویند و دلیل این التهاب و ورم کبد می تواند عوامل مختلفی باشد . مهمترین عوامل ایجاد کننده ویروس ها هستند. اما هپاتیت هایی نیز وجود دارد که غیر ویروسی است یا به صورت ژنتیکی و مادزرادی منتقل شده است که برای مثال میتوان به بیماری ویلسون یا هپاتیت های دارویی اشاره کرد که شیوع آنها بیشتر شده است.

پس تعریف عمومی مردم با تعریف تخصصی از هپاتیت متفاوت است ، این تفاوت ها در چیست؟

آنچه بیشتر در رسانه ها در خصوص هپاتیت منتشر می شود بیشتر اشاره به هپاتیت ویروسی نوع بی(B) و سی(C) است که می توانند خطرناک باشند ،در حالی که حتی در میان هپاتیت های ویروسی نیز هپاتیت A وجود دارد که اکثرا در دوران کودکی به آن مبتلامی شویم و در بیشتر مواقع هم هیچ علامتی ندارد. معمولابا یک علامت سرماخوردگی مشابه تمام سرماخوردگی ها فقط آنتی بادی بیمار مثبت می شود یعنی ما می توانیم در سرم خون فرد ،سابقه ابتلا به بیماری را ببینیم و گاهی اوقات درصد پایینتری ازبیماران ممکن است با علامت زردی مراجعه کنند که معمولادر سن های پایین رخ می دهد وبرخی نیز که مراجعه می کنند، اظهار می کنند که درسن های 9-8 سالگی دچار زردی شده اند. هپاتیت A معمولابی خطر است، خود محدودشونده است و نیاز به درمان ویژه ای ندارد و عارضه ی ماندگاری هم ندارد.

چند نوع هپاتیت ویروسی داریم ؟

هپاتیت در یک تقسیم بندی ساده بر اساس عامل به دو نوع تقسیم می شود، نوع اول هپاتیت های عفونی با منشا خوراکی است مثل هپاتیت A و نوع دوم هپاتیت سرمی است که از طریق خون منتقل می شود که هپاتیت های B و C در این زمره اند . تاکنون شش نوع هپاتیت A ، B ، C  ، D ، E و G شناخته شده، که معمولابیماری هایی که ایجاد می کنند، با یکدیگرارتباطی ندارند .

با این توضیح که هپاتیت انواع مختلفی دارد وکبد هدف تمامی این عوامل است بیمار چگونه مطلع شود  که باید به پزشک مراجعه کند ؟

در حالت عادی تنها یک پزشک متخصص می تواند در هنگام دم عمیق و بسته به شرایط جسمی بیمار لبه های کبد را در معاینه لمس نماید و درواقع زمانی میتوان با معاینه ظاهری به بیماری کبدی شک کرد که مراحل دیررس بیماری ایجاد شده باشد که متاسفانه حتی با سونوگرافی نیز نمیتوان آنراتشخیص قطعی داد و بایستی آزمایشات خون و بررسی های تکمیلی انجام شود تا بتوان اظهار نظر قطعی کرد. اما علایمی مانند تغییر رنگ پوست به زردی، پررنگی ادرار، بی رنگ شدن مدفوع، تهوع ، استفراغ ، خارش بدن و خستگی و بیحالی و کاهش توانایی در انجام فعالیت های روزانه می تواند نشانه های هپاتیت حاد باشد که دراینصورت بیماربایستی اقدام به آغازدرمان نماید .

در باورهای عمومی که ناشی از طب سنتی است کهیر یا وجود جوش در برخی نقاط بدن را نشانه ی بیماری های کبد می دانند، شما در این خصوص چه نظری دارید ؟

علم پزشکی بسیاری از این باورها را رد می کند . در اکثر موارد کهیر و جوش نشانه ی بیماری کبد نیست. در برخی موارد ابتلا به هپاتیت ،ضایعاتی کهیر مانند بروز می کنندکه ناشی از رسوب آنتی ژن هپاتیت در پوست است اما کهیر مزمن جز علایم هپاتیت نیست . کهیر عارضه ای است که در اغلب موارد عامل آن ناشناخته باقی می ماند و این باور که ناراحتی های پوستی به کبد نسبت داده می شود قطعا باوری اشتباه است .

زردی را چگونه تعریف می کنید ؟

عمر سلولهای قرمز خون محدود است ، این سلولها در بدن تخریب می شود و به صورت طبیعی بیلی روبین تولید می گردد، بیلی روبین اضافی توسط کبد دفع می شود و اگر کبد بیمار باشد یا خروجی صفرا به دلیل وجود سنگ مسدود باشد بیلی روبین تجمع پیدا می کند و بدن زرد می شود. لزوماً زرد بودن به معنای وجود هپاتیت نیست و بسیاری از ناقلین هپاتیت نیز اصلا تظاهر بالینی زردی ندارند .

قدری بیشتر در خصوص روند بیماری زایی هپاتیت های نوع B و C توضیح دهید ؟روند بیماری زایی این ویروس ها چگونه است ؟

ممکن است بیمار آنتی ژن هپاتیت B را در خون خودحمل کند اماعلایم هپاتیت B را ندارد، به این بیماران ناقلان سالم می گویند. این گروه می توانند بیماری را به دیگران انتقال دهند، یک گروه دیگر هستند که علاوه بر اینکه آنتی ژن را در خون خود دارند، کبدشان هم دچار بیماری شده، معمولاوقتی هپاتیت B مزمن می شود اگر فعال باشد در عرض سه سال می تواند کبد را به سمت نارسایی کبد یا سیروز ببرد که معمولاکبد نارسا درمان خاصی ندارد تنها درمانش، درمان نگهدارنده است، اما خوشبختانه هپاتیت B، امروزه جزو بیماری هایی است که درمان دارویی دارد، این درمان های دارویی در بعضی از افراد می تواند هپاتیت را کاملااز بین ببرد

بیماری هپاتیت C چه روندی دارد ؟

هپاتیت C شیوع اش به تدریج افزایش پیدا می کند به خاطر اینکه این بیماری معمولا از طریق خون منتقل می شود. امروزه این بیماری در افرادی که تزریق مشترک مواد مخدر دارند بیشتر دیده می شود و متاسفانه نسل جوان را هم گرفتار می کند و می تواند فرد را به سمت نارسایی کبد ببرد.

این هپاتیت های خطرناک از چه راه هایی منتقل می شوند؟

افراد معتاد به مواد مخدر تزریقی و یا افراد دارای شرکای جنسی متعدد کاملاً در معرض خطر هستند اما 30 تا 40 درصد بیماران علت خاصی جهت ابتلای آنها یافت نمی شود  پس راه های ناشناخته نیز وجود دارد.

 اعتیاد و هپاتیت چگونه به هم ربط پیدا کرده اند؟

استفاده از سرنگ های مشترک در اعتیاد های تزریقی و یا اعتیاد به کوکائین و استنشاق آن از راه بینی از راه های انتقال هپاتیت است ، تنها یک بار سابقه اعتیاد تزریقی با وسایل مشترک کافی است تا این ویروس منتقل شود .

خالکوبی و حجامت هم در رسانه ها به عنوان راه انتقال ذکر می شود ، نظر شما چیست ؟

سوراخ کردن پوست با سوزن به منظور خالکوبی یا حجامت سنتی و غیر بهداشتی قطعا یکی از راههای انتقال است و بانوان باید بیش از پیش مراقب این مسائل باشند .

عدم انجام مواردفوق الذکرمی تواند راه های پیشگیری باشد ، رعایت چه موارد دیگری در پیشگیری مهم است ؟

میبایست کاربردوسایلی مثل مسواک، ریش تراش، ناخن گیر، برس وحتی حوله ،انفرادی باشد .انتقال از طریق غشاها و پرده های مخاطیهمانند چشم نیز وجود دارد اما بسیار کمتر اتفاق می افتد پس باید از زخم ها هم به خوبی محافظت کرد .بایدتوجه داشت که بر خلاف هپاتیت نوع A ،هپاتیت های B و C از طریق خوراک منتقل نمی شوند وهمچنین تماس جنسی در چارچوب روابط پایدار خانواده نیز از دیگر راه های پیشگیری از ابتلا ست .

واکسیناسیون هایی که انجام می شود و در چند سال اخیر هم تاکید زیادی روی آن شده است تا چه حد در مقابله با هپاتیت تاثیرگذارند؟

خوشبختانه امروزه برنامه های نظام مندی برای واکسیناسیون وجود دارد. مثلابرای هپاتیت  B، افراد زیر 23 سال در کشور ما در بدو تولد در سه مرحله واکسینه شده اند و افراد متولد 1368 به بعد نیز در قالب فراخوان هایی واکسینه شده اند همچنین گروه های در معرض خطرافرادی همچون پزشکان، پرستاران یا بیماران خاصی است که دایما با خون و فرآورده های خونی در تماس هستند همانند بیماران دیالیزی یا تالاسمی و هموفیلی واکسن را دریافت کرده اند . اما متاسفانه هپاتیت C که در حال شیوع است واکسن ندارد و قابلیت پیشگیری نداشته وزمانی متوجه این بیماری می شویم که فرد آزمایش داده و آنزیم های او بالارفته باشد.

اشاره کردید سونوگرافی کبد برای تشخیص هپاتیت های ویروسی کافی نیست؛ برای تشخیص های قطعی از چه روش هایی استفاده می شود ؟

تست های آزمایش انتی بادی ضد ویروس به روش الیزا، تست ریبا یا وسترن بلات و تست پی سی آر روش هایی است که می توان با قاطعیت حضور یا عدم حضور ویروس را اثبات کرد . اما باز هم نباید فرد را مبتلا به بیماری هپاتیت خواند و حال عمومی فرد و پایش وضعیت کبد با استفاده از دیگر روش های آزمایشگاهی مثل بررسی وضعیت آنزیم های کبدی  AST و ALT، بیلی روبین و شمارش های سلول های خون ضروری است . در برخی موارد انجام نمونه برداری از کبد و یا استفاده از روش مدرن تشخیصی فیبرواسکن نیز ممکن است لازم باشد.

پس از تشخیص بیماری هپاتیت می توان برای درمان بیمار چه کارهایی انجام داد ؟

هپاتیت B و C گاهی نیاز به درمان ندارند وگاهی نیز می بایست حتما روند بیماری بررسی و درمان آغاز شود.در درمان های ضد ویروس پزشک در تلاش است تا خون از ویروس پاک شود و آسیب بیشتری به کبد وارد نشود و اگر حجم ضایعات کم است میتوان بیماری را کنترل کرد و منتظر داروهای موثرتر ماند . باید توجه داشت که امکان درمان با داروهای خوراکی ضد ویروس برای همه ی بیماران وجود ندارد و درمان های آلفااینترفرون پگ و ریباورین درمان های دردسترس تری هستند.اینترفرون به صورت آمپول تهیه شده و محلول یا پودری است و بر اساس اولویت و پیشرفت بیماری تجویز می شود و خوشبختانه نزدیک به 60 درصد موارد هپاتیت سی به درمان ضد ویروسی با این دو دارو پاسخ مناسب می دهند .

در کنار هپاتیت از کبد چرب هم سرتیتر بسیاری از اخبار است، آیا کبد چرب و هپاتیت ویروسی با هم در ارتباط اند ؟

متاسفانه شیوع بیماری کبدچرب با درجات مختلف به شدت درجوامع امروزی درحال افزایش است؛ عادات و رفتارهای غلط بسیاری، ایجاد کننده این بیماری هستند که بارزترین و مهم ترین آنها مصرف مشروبات الکلی ، مصرف مواد غذایی چرب ، اضافه وزن ، نداشتن فعالیت بدنی، سوء تغذیه و فشار خون مزمن از  دلایل بروز آنها است ؛ کبد چرب میتواند التهاب کبد را به دنبال داشته باشد و یا پیش رونده بوده و به سیروز کبدی و تخریب کامل بافت کبد منجر شود اما با هپاتیت های ویروسی در ارتباط نیست.

در نهایت  کدام نوع هپاتیت خطرناک تر است و آیا با مرگ برابری می کند ؟

عدم توجه به بهداشت فردی و سلامت جسمی و روحی از تمامی انواع هپاتیت خطرناکتراست. بیماریهای هپاتیت در نوع خود اگر دیر پیگیری و درمان شوند می توانند به یک اندازه خطرناک باشنداماابتلا به این بیماری ها با مرگ برابر نیست.هپاتیت A کمترین میزان مرگ و میر را دارد و پس از بهبودی بدون عارضه است در مورد هپاتیت B نیز در اکثر موارد درمان مطلوب و اثر بخش است وتنهادر 5 % بیماران ویروس در بدن ماندگار است و به تکثیر ادامه می دهد .هپاتیت C نیز در مدت زمان های طولانی نزدیک به 30 سال می تواند منجر به نارسایی های کبد شود . پس باز هم می بایست تاکید کرد که آنچه خطرناک است نبود دانش عمومی با هدف پیشگیری از بیماری است .