به گزارش خبرگزاری موج کردستان، فیس‌بوک، توییتر، تلگرام، اینستاگرام، لاین، تانگو، وایبر، واتس‌آپ و سایر اپلیکیشن‌های دیگر که در یک تعریف واحد به نام شبکه‌های اجتماعی شناخته‌ می‌شوند، دنیای مجازی انسان‌ها را خلق کرده و روز به روز سیطره خود را بر زندگی جوامع بشری گسترش می‌دهند و در عین حال دریایی نامتناهی از هویت‌های مجازی را آبشخور شده‌است.

با هم‌افزایی این اپلیکیشن‌های اجتماعی، هویتی در کالبد گوشی‌های هوشمند جان گرفته که با همراهی برخی به صورت خود واقعی و گروهی با هویتی تاناکورایی و عاریتی به حیات خود ادامه می‌دهد.

گروه اول افرادی بدون حاشیه خاص هستند که هویت مجازیشان همسو با هویت حقیقی‌شان نیازهای عادی و روزمره‌شان به مزیت‌های شبکه‌های اجتماعی را مرتفع می‌سازد اما ترس از حضور گروه دوم کمی منطقی به نظر می‌رسد، چرا که چالشی که دسته دوم با خود به همراه دارند فقدان تعریف درست از هویت آنان است که از جمله بارزترین و بعضاً خنده‌دارترین ویژگی این گروه می‌توان به «حضور پسران با پروفایل دخترانه و یا دختران با عکس دختری غیر از عکس خود» اشاره کرد. شاید به نظر مضحک آید که چگونه فردی عمومی‌ترین اطلاعات خود در فضای مجازی که البته عکس بخشی از آن است، را از آلبوم دیگران انتخاب کرده، کش رفته و آن را به نام خود به اشتراک می‌گذارد، جالب است که بدانید از دید استاد دانشگاه خوارزمی و دانش‌آموخته دو رشته‌ جامعه شناسی و علوم تربیتی این یک امر بدیهی و در عین حال چالشی خطرناک و عمیقاً آسیب‌زاست.

دکتر امان‌الله قرایی‌مقدم در گفت‌وگو با خبرگزاری موج کردستان، اظهار کرد: درج عکس دخترانه توسط پسران و یا عکس دختری غیر از خودِ شخص توسط دختران ِدیگر در پروفایل‌های شبکه‌های اجتماعی یک نوع حرمت‌شکنی در راستای جلب توجه است.

وی معتقد است: این اقدام یک نوع باور نکردن خود است و افرادی که دست به چنین کاری می‌زنند دارای ضعف در خودباوری هستند.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه مرتکبین به این عمل از لحاظ هنجارها و ارزش‌های فرهنگی ضعیف هستند، اعلام کرد: این افراد به دلیل ضعف شخصیتی که دارند «دوست دارند» جلب توجه نمایند و به باور ما جامعه‌شناسان توسط مکانیزم جبران‌سازی در تلاش برای ارضاع عاطفی خود و کسب توجه دیگران هستند.

پروفایل دخترانه، نوعی هنجارشکنی است

این آسیب‌شناس مسائل اجتماعی با اشاره به اینکه «نوگرایی» و «ماجراجویی» از ویژگی‌های بارز دوران نوجوانی و بلوغ است، ادامه داد: دسته‌ای از این افراد می‌خواهند پشت پا بزنند به آن چیزهایی که قبلاً باور داشته و سعی می‌کنند از طریق نوع پوشش، نوع آرایش، تغییر در سبک گفتار و رفتار و یا انجام ناهنجاری‌هایی هم‌چون تراشیدن موی سر توسط دختران و یا درج عکس پروفایل دخترانه توسط پسران، نسبت به وضع موجود خود اعتراض کنند.

به گفته قرایی‌مقدم، فضای ایجاد شده در لوای شبکه‌های اجتماعی که همه روزه به وفور شاهد و حاضر در آن هستیم، در ابعادی خاص می‌تواند فضایی خطرناک و تنش‎آفرین باشد.

وی مهم‌ترین تنش ایجاد شده ناشی از این امر را این‌گونه بیان کرد: در جو ایجاد شده توسط شبکه‌های اجتماعی، گاه عزت و آبروی اشخاص در معرض تهدید قرار می‌گیرد و گاه هتک حرمت‌هایی صورت می‌گیرد که ممکن است به انتقام‌جویی و قتل‌های ناموسی منتهی شود.

سرقت هویت کسی که راضی نباشد، جایز نیست

راشد یزدی کارشناس مسائل دینی، با بیان اینکه درج عکس پروفایل دخترانه نوعی سرقت هویت است، اظهار کرد: سرقت هویت دیگران و استفاده عمدی از هویت شخص دیگری که راضی نباشد از لحاظ دینی جایز نیست.

وی با اعلام اینکه استفاده از هویت دیگران که به زیان مالی و یا حیثیتی شخص منتهی شود خلاف شرع است، گفت: جرم و مواردی که خلاف شرع و قانون باشند، توجیه‌پذیر نیست.

این کارشناس مسائل دینی گفت: نباید فراموش کرد که گاه فرد از عواقب نامطلوب درج پروفایل دخترانه‌ای که متعلق به خود شخص نیست در رنج می‌افتد و لذا باید از ارتکاب به این عمل خودداری کرد.  

درج عکس پروفایلی دخترانه سن خاصی نمی‌شناسد

هرچند از لحاظ دینی و جامعه‌شناسی درج پروفایل دخترانه از سوی گروهی از افراد به شدت مورد نکوهش قرار گرفته است، اما نکته شایان توجه گستره سنی است که این افراد را در بر می‌گیرد که به گفته قرایی‌مقدم، اصولاً نمی‌توان سن خاصی را در این حوزه محدود کرد، اما می‌توان گفت امکان درگیر شدن همه افراد در هر قشر و سنی دور از انتظار نیست.

وی ادامه داد: در میان افرادی که پایبندی خاصی به اصول اخلاقی، دینی، تربیتی و اجتماعی ندارند، این ناهنجاری بیشتر نمود و بروز می‌یابد.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه خانواده‌های سنتی، معتقد و پایبند به اصول اخلاقی و دینی، قشر تحصیل‌کرده و خانواده‌های متوسط به بالا کمتر سراغ چنین رفتارهای می‌روند، تصریح کرد: البته نمی‌توان این را به عموم تعمیم داد و یک قانون مطلق نیست، چرا که وقتی جامعه‌ای دچار آنومی و فروریختگی فرهنگی ‌شود همه‌ی اعضای آن جامعه درگیر خواهند شد.

خانواده گسیخته آبستن ناهنجاری‌هاست

با توجه به اینکه پایه‌های شخصیتی افراد در خانواده نقش و استحکام می‌گیرد، از دید آسیب‌شناسانه قرایی‌مقدم نوجوانان بدسرپرست، بی‌سرپرست، خودرو بارآمده و رها شده را که دچار بحران‌های عاطفی، اخلاقی و احساسی هستند، فرزندان والدین معتاد و خانواده‌های از هم گسیخته را نسبت به دیگران آسیب‌پذیرتر هستند و در این خصوص توضیح داد: این افراد و حتی سایر نوجوانانی که درگیر این ناهنجاری می‌شوند بیشتر در خطر هستند چرا که آنان با معضلاتی هم‌چون افتادن در دام اعتیاد، روسپیگیری، فساد، رفیق‌بازی، دوست بازی و بزه روبرو هستند.

وی افزود: اکثر این دختران و پسران دچار انحراف شده و به دلیل اینکه هنجار و یا ارزش‌ها در آنان توسط یک خانواده منسجم نهادینه نشده است به راحتی قانون را زیرپا گذاشته و آسیب‌هایی را به جامعه تحمیل می‌کنند.

وی با تأکید بر اینکه وظیفه مداری و مسئولیت‌پذیری مادران در هدایت فرزندان باید تقویت شود و احساس دوست بودن آنان با فرزندانشان بیش از پیش برقرار باشد، افزود: هرچند گاه شاهدیم که برخی مادران خود نیز در این وادی افتاده و رفتارهای چه بسا انتقادپذیری را نیز در شبکه‌های اجتماعی بروز می‌دهند، اما نباید فراموش کرد که فرزندان‌شان از آنان الگو می‌گیرند و مادران سکان‌داران اخلاقی فرزندان خود هستند.

پرکردن فاصله خلاء روانی با چهره‌های ایده‌آل

«مریم اشرف» از دید روانشناسی به موضوع درج پروفایل دخترانه در صفحات مجازی برخی آقایان و دخترانی که عکسی غیر از عکس خود را در صفحات شخصیشان درج می‌کنند پرداخت و در گفت‌وگو با موج گفت: مردانی که عکس پروفایل دخترانه را انتخاب می‌کنند به دو دسته تقسیم می‌شوند، دسته اول از عکس افراد واقعی که عضوی از خانواده، دوستان و یا نزدیکانشان است استفاده می‌کند و دسته دوم کسانی هستند که مقاصد و اهداف خاصی از جمله ایجاد مزاحمت و یا سرکار گذاشتن دیگران را دنبال می‌کنند.

 درج عکس پروفایل دخترانه از سوی دسته نخست گاه به دلیل تعلق خاطر و یا علاقه داشتن به شخصی است که عکس وی در پروفایل فرد قرار می‌گیرد، است.

این روانشناس در خصوص دسته دوم گفت: دسته دوم خود به دو گروه آقایان و بانوان تقسیم می‌شوند.

به گفته اشرف دسته‌ای از دخترانی که عکس پروفایل دخترانه خود را با درج عکس بازیگران، هنرپیشه‌ها، افراد مشهور و... در معرض دید دیگران قرار می‌دهند، از اعتماد به نفس بالایی برخوردار نیستند و این فاصله و خلا روانی را با ایده‌آل مدِنظر خود پر می‌کنند.

وی در خصوص آقایانی که عکس پروفایل دخترانه را استفاده می‌کنند، گفت: گاه این افراد دارای گره شخصیتی هستند و عدم صداقت نخستین برداشتی است که از این اقدام برداشت می‌شود.

اشرف با اشاره به اینکه در برخی موارد نیز هدف از درج پروفایل دخترانه، ایجاد مزاحمت و یا باج‌خواهی است، یادآور شد: در واقع می‌توان این نوع رفتار را جایگزینی برای مزاحمت‌های تلفنی سابق قلمداد کرد که فرد برحسب تفریح، اذیت‌کردن و یا ایجاد مزاحمت برای شخص خاصی، دست به درج پروفایل دخترانه در صفحه‌های شخصی خود می‌کند.

عکس پروفایلی دخترانه سن خاصی نمی‌شناسد

این جامعه‌شناس در خصوص رده سنی که درگیر این معضل می‌شوند، گفت: اصولاً نمی‌توان سن خاصی را در این حوزه محدود کرد، اما می‌توان گفت امکان درگیر شدن همه افراد در هر قشر و سنی دور از انتظار نیست.

 در میان افرادی که پایبندی خاصی به اصول اخلاقی، دینی، تربیتی و اجتماعی ندارند، این ناهنجاری بیشتر نمود و بروز می‌یابد.

قرایی‌مقدم، با بیان اینکه خانواده‌های سنتی، معتقد و پایبند به اصول اخلاقی و دینی، قشر تحصیل‌کرده و خانواده‌های متوسط به بالا کمتر سراغ چنین رفتارهای می‌روند، تصریح کرد: البته نمی‌توان این را به عموم تعمیم داد و یک قانون مطلق نیست، چرا که وقتی جامعه‌ای دچار آنومی و فروریختگی فرهنگی ‌شود همه‌ی اعضای آن جامعه درگیر خواهند شد.

خانواده گسیخته آبستن ناهنجاری‌هاست

وی نوجوانان بدسرپرست، بی‌سرپرست، خودرو بارآمده و رها شده را که دچار بحران‌های عاطفی، اخلاقی و احساسی هستند، فرزندان والدین معتاد و خانواده‌های از هم گسیخته را نسبت به دیگران آسیب‌پذیرتر دانست و توضیح داد: این افراد و حتی سایر نوجوانانی که درگیر این ناهنجاری می‌شوند بیشتر در خطر هستند چرا که آنان با معضلاتی هم‌چون افتادن در دام اعتیاد، روسپیگیری، فساد، رفیق‌بازی، دوست بازی و بزه روبرو هستند.

قرایی‌مقدم ادامه داد: اکثر این دختران و پسران دچار انحراف شده و به دلیل اینکه هنجار و یا ارزش‌ها در آنان توسط یک خانواده منسجم نهادینه نشده است به راحتی قانون را زیرپا گذاشته و آسیب‌هایی را به جامعه تحمیل می‌کنند.

وی با تأکید بر اینکه وظیفه مداری و مسئولیت‌پذیری مادران در هدایت فرزندان باید تقویت شود و احساس دوست بودن آنان با فرزندانشان بیش از پیش برقرار باشد، افزود: هرچند گاه شاهدیم که برخی مادران خود نیز در این وادی افتاده و رفتارهای چه بسا انتقادپذیری را نیز بروز می‌دهند، اما نباید فراموش کنند که فرزندان‌شان از آنان الگو می‌گیرند و مادران سکان‌داران اخلاقی فرزندان خود هستند.

گروه هم‌سالان بیشترین تأثیر را بر فرد می‌گذارند

قرایی‌مقدم، باب شدن استفاده از عکس دختران توسط افرادی غیر از خود شخص را تشبیه به همه‌گیر شدن سونامی «خون بازی» در میان نوجوانان دبیرستانی در سال‌های پیشین دانست و خاطرنشان کرد: به‌خوبی قابل درک است که در میان نوجوانان تأثیرپذیری از گروه همسالان در این موارد بسیار پررنگ است.

این جامعه‌شناس در خصوص این اتفاق گفت: دوستان به دلیل اینکه با هم صمیمیت دارند، همزاد پنداری می‌کنند و رفتاری را که به عنوان هنجار باور کرده و بدان عمل می‌کنند را می‌پذیرند که نمونه‌های رفتاری پذیرفته ‌شده در جمع‌ها و مهمانی‌های دوستانه آنان به خوبی مشاهده می‌شود.

وی با ذکر اینکه یادگیری و باب شدن رفتارهای چالش‌برانگیز از طریق دوستان باید نقطه عطف تمرکز والدین برای برخورد با ناهنجاری‌ها باشد، اظهار کرد: باید دقت داشت که اگر بازدارندگی از لحاظ تربیتی و آموزش خانوادگی صورت نگیرد، ناهنجاری به‌صورت نرمال و عادی درآمده و تابوی آن از بین می‌رود.

باب شدن خرده فرهنگ پروفایل دخترانه متناقض با فرهنگ حاکم است

«میناجعفری‌نژاد» نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری موج کردستان، دلیل گرایش برخی از کاربران به درج عکس پروفایلی دخترانه را باب شدن خرده فرهنگ‌های متناقض با فرهنگ حاکم دانست و گفت: متأسفانه در جامعه‌ای که معنویات کم‌رنگ شود، ارزش‌ها و باورها جایگاه خود را از دست دهند، حرمت‌ها شکسته شده و ناموس‌داری و حرمت نگهداری ناموس خدشه‌دار شده و هم‌چنین موسیقی‌های مبتذل باب باشد، هنجارشکنی امری عادی است.

وی دیگر تهدیدات خرده فرهنگ‌های نامتناجس با فرهنگ حاکم را شامل آشنایی نوجوانان و جوانان با روابط نامشروع، با هم بودن‌های بدون چارچوب، هم‌باش‌های سیاه، آبروریزی برای خانواده و فامیل و در برخی موارد به قتل‌های ناموسی کشیده شدن دانست و توضیح داد: در کلان‌شهرها به دلیل گسترده بودن فضای جمعی شاید تنها خانواده از این اتفاقات متضرر شوند، اما در سایر شهرستان‌ها زمانی که فردی با عکس یک دختر کسب و کاری راه انداخته باشد و یا فردی با عکس شخص دیگری دست به رفتارهایی بزند که آبروی او در خطر افتد، نه تنها خانواده و بستگان دچار بی‌آبرویی و تردد اجتماعی می‌شود، بلکه سایر فرزندان خانواده به ویژه دختران نیز تحت شعاع این اتفاق زندگی‌شان دست‌خوش تحول و تخریب می‌شود.

این جامعه‌شناس تعمیم این رفتار به جامعه را بسیار هشدار دهنده دانست و تبعات آن را شامل به تأخیر افتادن ازدواج و تشکیل خانواده، افزایش طلاق، گرایش به «هم باش‌های سیاه» که به غلط به ازدواج سفید شهره یافته و در نهایت آتش افتادن در نیستان خانواده دانست.

شبکه‌های اجتماعی عامل باب شدن پروفایل دخترانه

جعفری‌نژاد، نقش رسانه‌هایی هم‌چون اینستاگرام را به عنوان محبوب‌ترین و پرطرفدارترین اپلیکیشن اشتراک تصویر در رواج پروفایل دخترانه، را بسیار پررنگ دانست و گفت: رسانه‌های فضای مجازی و شبکه‌های ماهواره‌ای بالاخص شبکه جم، تأثیر عمیقی در باورپذیرکردن این رفتارها دارند.

وی افزود: شبکه‌های ماهواره‌ای با هدف تخریب فرهنگ وارد شده و با رواج بی‌بندوباری جنسی و روابط نادرست و نامشروع، قبح این رفتارها را شکسته و آنها را عادی جلوه می‌دهند.

چاره چیست؟

این جامعه‌شناس اظهارکرد: معتقدم بازگشت به ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی به‌خصوص در میان دختران باید مورد توجه خانواده‌ها قرار گیرد.

جعفری‌نژاد، در ادامه با بیان اینکه آموزش و پرورش نیز باید در بُعد آموزشی ورود پیدا کنند، گفت: برای تحقق این مهم باید طرز برخورد سنتی را با آموزش‌های به روز جایگزین کرد.

به گفته وی رسانه‌های جمعی نیز نیازمند پایش هستند و سریال‌ها و فیلم‌هایی آتی آنان نیز باید متناسب با زمان و سلیقه مخاطب تولید و عرضه گردد.

قرایی‌مقدم، نیز در پایان با اعلام اینکه نباید فراموش کرد که فاصله بین نسلی به کمتر از 10 سال رسیده و بلوغ زود هنگام نوجوانان با ورود فضای مجازی و بارش اطلاعاتی ناشی از آن، گاه تخریب فرهنگی را به بار آورده که تبعات آن جبران‌ناپذیر است، یادآور شد: با توجه به گسترش سریع ارتباطات، در کنار قدرت بالای جذب یادگیری در نوجوانان و رسوخ رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی تا پستوی خانه‌های روستایی، نباید آسیب‌های نامحسوس این بسترهای جمعی را نادیده انگاشت.

در نهایت اینکه، امروزه در کنار تمام مزایای شبکه‌های اجتماعی شاهد چالش‌هایی هستیم که در جامعه ما خرده فرهنگ‌هایی را شکل می‌دهد که ممکن است اعتقادات، باورها، ارزش‌ها و وجود ما را تحت‌الشعاع قرار دهد. آمار شایان توجه بالغ بر ۲میلیارد کاربر آنلاین در سراسر جهان و عضویت بیش از 46 هزار نفر کاربر ایرانی در تلگرام و هم‌چنین هجوم اپلیکیشن‌های خارجی و چند شبکه اجتماعی ایرانی مانند فیس‌نما، کلوب، سروش و بیسفون شبیه حرکت موریانه‌در تاریکی است که شالوده وبنیان خانواده‌های ایرانی را به آرامی نابود می‌کند.

 جمیله معظمی