به گزارش خبرگزاری موج،  چک در سال های گذشته به عنوان یکی از مهم‌ ترین ابزارهای نظام پرداخت از جایگاه ویژه اعتباری برخوردار بود ولی با روند رو به رشد چک‌های برگشتی طی سال‌های اخیر تا حدی از اعتبارش کاسته شد.

برای جلوگیری از افزایش چک‌های برگشتی در چند سال گذشته اقداماتی را در دستور کار قرار دادند که مهم‌ترین آن، راه‌اندازی سامانه صیاد است. در این گزارش با ما همراه باشید تا با سامانه صیاد بیشتر آشنا شوید.

سامانه صیاد 

نسل جدید دسته چک های صادره که به دسته چک صیادی معروف هستند، ارتباط متقاضی دسته چک با شعبه را به ارتباط متقاضی با یک سامانه تغییر می دهند. بنابراین با کنار رفتن شعبه و عوامل انسانی، فرآیند اعتبارسنجی، صدور و رصد استفاده از چک کاملا مکانیزه می شود. 

سامانه صیاد در پایان شهریور ماه سال 96 به عنوان سامانه صدور یکپارچه چک با هدف متمرکزسازی درخواست‌های دسته‌ چک، امکان اعتبارسنجی صاحبان حساب و امضا، جلوگیری از اختصاص دسته‌چک به افراد فاقد صلاحیت و بدسابقه و همچنین اختصاص شناسه منحصر به فرد به هر برگ چک، توسط بانک مرکزی، راه‌اندازی شد تا اصلاح رویه و روال صدور دسته چک، یکسان سازی مولفه‌ها و خصیصه‌های محتوایی و امنیتی چک در شبکه بانکی اجرایی شود. از آن زمان به مرور بانک‌ها به سامانه متصل شدند تا مشتریان نیز بتوانند همزمان دسته چک‌های خود را تغییر داده و به دسته چک‌های صیادی تبدیل کنند. 

با راه‌اندازی این سیستم، بانک مرکزی موفق شد چک‌های یکپارچه صادر کند و همچنین اطلاعات چک به‌صورت آنلاین در دسترس متقاضیان قرار گیرد که امکان شناسایی و اعتبارسنجی را فراهم می‌کند. این سیستم سبب منحصر به فرد بودن چک و آنلاین بودن آن بدون در نظر گرفتن بانک صادر‌کننده می‌شود.

همچنین گفتنی است، با استقرار سامانه صیاد، اندازه و فرمت برگ چک برای همه بانک‌ها یکسان شده و ضمناً، اطلاعات هویتی صاحب چک به‌همراه شناسه استعلام در قالب یک بارکد دوبعدی روی چک درج شده که این موضوع، امکان سوءاستفاده‌های احتمالی را کاهش می‌دهد.

ویژگی‌های سامانه صیاد 

یکی از مهم‌‌ترین ویژگی‌های سامانه صیاد کاهش تنش اعتباری و افزایش قدرت نظارت بر فرآیند صدور چک‌ها است. با فعال شدن این سامانه عملا در بخش اعتبار پرداختی، امکان رصد جریان چک‌ها وجود دارد.

از ویژگی‌های دیگر دسته چک‌ های سامانه صیاد می‌توان به حذف نقش شعب بانکی در صدور دسته چک اشاره کرد. در این سامانه دیگر شعب بانکی مرجع صدور دسته چک نیستند، بلکه فرد درخواست‌کننده دسته‌چک از طریق سامانه بانک مرکزی اعتبارسنجی شده و دسته چک برایش صادر می‌شود. دسته چک صیاد متحدالشکل است و تنها لوگوی بانک‌ها وجه تمایز آنها از یکدیگر است.

یکی دیگر از نکات قابل تامل چک‌ صیادی داشتن شماره یکتا است. شماره یکتا یک شماره منحصر به فرد برای هر برگ چک است. این شماره به گیرنده چک امکان می‌دهد تا تنها با یک پیامک از میزان اعتبار فرد صادر‌کننده چک مطلع شود. باپیامک شماره یکتا به شماره‌ای که اعلام می‌شود، اطلاعات پایه فرد صادر‌کننده چک برای گیرنده چک ارسال می‌شود. هدف از این کار کاهش تنش‌های ناشی از صدور چک‌های بالامحل توسط افراد کم‌اعتبار است. همچنین با این سامانه ابعاد چک‌های مختلف دولتی و خصوصی در یک استاندارد مناسب قرار می‌گیرد و در نتیجه امکان جعل این چک کمتر خواهد شد. در این خصوص وجه تمایز، هریک از چک‌ها تنها درج نام و آرم بانک صادر‌کننده است. با صدور این نوع چک‌ها به محض آنکه اولین چک شخص برگشت بخورد، به‌دلیل وجود امکان استعلام و مطلع شدن افراد مبنی بر فاقد بودن اعتبار، بنابراین از اخذ چک‌های کسانی که بدحساب هستند اجتناب می‌شود و این می‌تواند بسیاری از پرونده‌های قضایی مرتبط را کاهش دهد.

روش گرفتن دسته چک صیادی

عملکرد سامانه صیاد به ‌این صورت است که با مراجعه مشتری به شعبه، ثبت اولیه درخواست صدور دسته‌چک توسط کاربر شعبه انجام شده و درصورت تأیید توسط رییس شعبه، درخواست مورد نظر به منظور استعلام، به سامانه صیاد بانک مرکزی ارسال می‌شود. چنانچه، درخواست‌دهنده از نظر بانک مرکزی، واجد شرایط دریافت دسته چک باشد، درخواست مورد اشاره از سامانه صیاد به گروه صدور دسته چک به‌منظور شخصی‌سازی و چاپ چک ارسال می‌شود و دسته‌چک جدید صادر خواهد شد.

مشخصات امنیتی طرح چک صیاد

طراحی کلیه نقوش چک های صیاد به صورت خطی و با استفاده از نرم افزارهای امنیتی انجام گرفته به صورتی که هر خط حامل اطلاعات مربوط به رنگ خود است. در حالی که در نمونه های جعلی، خطوط از ترکیب نقاط رنگی تشکیل شده اند و به راحتی به وسیله ذره بین قابل تشخیص اند.

در خمیر کاغذ چک های صیاد نیز از تصویر سه بعدی نشان و عبارت چاپخانه دولتی ایران استفاده شده که در مقابل نور قابل رویت است. همچنین در چک های صیاد، چاپ شماره سریال ها با استفاده از مرکب مشکی فلورسنت بوده و تحت تابش نور ماوراء بنفش به رنگ سبز تیره دیده می شود.

علاوه بر این در فرایند ساخت کاغذ این چک ها از موادی استفاده شده که در صورت تماس با مواد شیمایی از خود واکنش نشان داده و تغییر رنگ می دهد.

استفاده از الیاف فلورسنتی که در سطح کاغذ پراکنده شده اند دیگر ویژگی امنیتی چک های صیاد است. این الیاف در زیر نور ماوراء بنفش در چهار رنگ سبز، زرد، قرمز و آبی قابل مشاهده اند.

نحوه استعلام چک صیادی

در این سامانه، امکان استعلام هر برگ چک با توجه به شناسه استعلام تولیدی توسط بانک مرکزی، برای پذیرنده چک فراهم‌ شده تا امنیت بیشتری در حوزه مبادلات چک ایجاد شود. هموطنان می توانند با ارسال شناسه استعلام ۱۶ رقمی مندرج در چک های صیادی به سامانه استعلام پیامکی این بانک با سرشماره ۷۰۱۷۰۱  و در قالب زیر از وضعیت اعتباری صادرکننده چک از نظر تعداد و مبلغ چک های برگشتی ثبت شده نزد بانک مرکزی مطلع شوند.

گفتنی است، چک‌های قدیمی با مراجعه به بانک صادرکننده وارد سامانه صیاد خواهند شد و اعتبار آن‌ها تنها در این صورت باقی خواهد ماند. 

قالب ارسال پیامک استعلام:

شناسه استعلام ۱۶ رقمی*1*1

بر این اساس و در پیامک پاسخ، اطلاع رسانی به صورت رتبه¬بندی شده بر اساس یکی از رنگ های زیر اعلام می شود:

وضعیت سفید: صادرکننده چک فاقد هرگونه سابقه چک برگشتی بوده یا درصورت وجود سابقه، تمامی موارد رفع سوء اثر شده است.

وضعیت زرد: صادرکننده چک دارای یک فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۵۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.

وضعیت نارنجی:‌  صادرکننده چک دارای دو الی چهار فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۲۰۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.

وضعیت قهوه ای: صادرکننده چک دارای پنج تا ده فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.

وضعیت قرمز: صادرکننده چک دارای بیش از ده فقره چک برگشتی یا بیش از مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.

بیشتر بخوانید:

استعلام چک صیادی در سامانه استعلام پیامکی بانک مرکزی

آخرین مهلت دریافت چک‌های صیادی اعلام شد

عدم پذیرش چک های غیر صیادی (طرح قدیم) از شهریورماه ۱۳۹۷

محدودیت پذیرش چک های غیر صیادی از چهارم شهریور در شعب بانک ملی ایران

عدم پذیرش چک های طرح قدیمی (غیر صیادی) سایر بانک ها از شهریور ماه

مهلت تعویض دسته چک‌ها دو ماه تمدید شد