به گزارش خبرنگار اجتماعی خرگزاری موج، خاستگاه شیوه ای درمانی در طب سنتی که به وسیله جانوری آبزی به " زالو درمانی " مصطلح شده است، بنا به روایتی به چین و ایران بر می گردد. برخی منابع تاریخی حاکی از آن است که این شیوه درمانی قدمتی ۲ هزار و ۵۰۰  ساله دارد. اما در ایران " ابوعلی سینا " به گونه ای جامع در " کتاب قانون " خود، به خواص درمانی این جانور آبزی اشاره کرده است. " سید جلیل زادۀ احمدی " رئیس " انجمن زالوی ایران " و دبیر " انجمن طب سنتی ایران " در خصوص ناگفته های خواص، پرورش و صادرات زالو و وضعیت زالو درمانی در سطح بین المللی با موج به گفتگو نشست که ماحصل این مصاحبت را در ادامه تقدیم خواهیم کرد.

در ابتدا به رسم فتح باب این گفتگو، از پرورش زالو در ایران تاریخچه ای بفرمایید.

حدود ۲۰۰ سال پیش در عهد قاجار ما در ایران، گذشته از پرورش زالو ، صادرات زالو هم داشته ایم. اما عناصر انگلیسی با کمک عناصر صهیونیستی قبل از انقلاب کتب و نسخ خطی مربوط به طب سنتی و زیر گروه های این طب را در ایران و نسخ خطی عطاران به نام ایرانی را جمع آوری و به غارت می برند. آنوقت برای جبران این خلاء و بهانه ای برای نبود کتاب های به تاراج رفته، برخی از نسخ خطی حکما را به صورت نازل و تقلیل یافته و تحریف شده باقی می گذارند که نشانه ای از این جنایت باقی نماند. برای همین بسیاری از حکما بعد از این اقدام شرم آور، گوشه نشینی اختیار می کنند.

یعنی علت رکود مقطعی درمان با زالو در کشورمان به اقدام عناصر بیگانه ای که به آن اشاره کردید مربوط می شود؟

بله دقیقا. چون توان مقابله با این اقدامات را نداشتند و در ثانی امکان نداشت که آنها در جای جای کشور اقدام به تصحیح اشتباهات آن نسخ تقلیل یافته و تحریف شده بکنند، یا آنها را تکمیل کنند. برای همین انگار دل و دماغ نداشتند و در نهایت گوشه نشینی اختیار کردند. به همین خاطر زالو درمانی هم که یکی از راه های درمانی طب سنتی است، اینگونه به فراموشی سپرده می شود. مگر موارد معدود و بسیار کمی که با همت حکیمان و اطبا و تکیه بر تجربیات ارزشمندی که داشته اند، زالو درمانی ادامه می یابد. اما بخاطر قلع و قمع کتب خطی شیوه زالو درمانی به فراموشی سپرده می شود.

رکود زالو درمانی تا پس از انقلاب سال۵۷ ادامه می یابد. بعد از انقلاب که رویکرد احیای طب سنتی مطرح می شود و مکاتب و روش های طبی متفاوتی در ایران در کنار این شیوه درمانی پیدا می شود که همین انگیزه ای برای مطرح کردن و احیای شیوه زالو درمانی آغاز می شود.   

شیوه زالو درمانی انحصارا متعلق به ایران است یا کشورهای دیگر؟

روایت های مختلفی هست که مثلا زالودرمانی از کشورهای دیگر آغاز شده. اما مسلم آنست که ایران یکی از کشورهایی است که بطور جامع روی این شیوه درمانی کار کرده و در این زمینه صاحب نظریه است.

زالو درمانی چگونه به کشورهای دیگر راه پیدا کرد؟

این قصه مفصلی دارد. اما خلاصه این می شود که در کشورهای خارجی از گذشته تا کنون یعنی بعد از غارت کتاب های خطی زالو درمانی و انتقال آنها به کشورهای خارجی از جمله کتاب قانون ابو علی سینا که توسط دانشمندان خارجی مطالعه شد، فهمیدند عجب نعمتی خداوند به این جانور کوچک(زالو) داده،؛ بعد آنها بصورت گسترده روی کتاب های ما کارهای مطالعاتی و پژوهشی انجام دادند که در حال حاضر در پیشرفته ترین کشورها و در کنار آخرین تکنولوژی های روز دنیا در کنار اتاق های عمل بیمارستان ها اتاقی به نام " لیچ تراپی " دارند که به همان معنای "زالو درمانی" است و برای پیوند اعضا الزام دارند که بعد از عمل حتما باید زالو درمانی یا همان لیچ تراپی روی مریض انجام شود. 

مشخصا در چه کشورهایی "لیچ تراپی" به عنوان روشی تکمیلی در عمل های جراحی پی گرفته می شود؟

تا جایی که من اطلاع دارم در کشورهایی چون ژاپن، آلمان، روسیه، آمریکا، انگلستان و فرانسه "لیچ تراپی" انجام می شود. این ادعا قابل جستجو در اینترنت است. گذشته از این مطالعات گسترده ای هم کشور آلمان در این زمینه انجام داده اند. بعد از آلمان، آمریکا و روسیه هم سیر مطالعاتی خود را بر روی شیوه زالو درمانی آغاز کرده اند. حتی در سطح دنیا انجمن هایی در زمینه زالو درمانی تشکیل شده. عناوینی چون "انجمن جهانی زالو" و  "انجمن زالو درمانی انگلستان" در خاطرم مانده است. در کشورهای دیگر هم انجمن ها و تشکل هایی در این خصوص تشکیل شده که هر یک به مطالعات خاص خود در این شیوه درمانی پرداخته اند و جالب اینکه هیچ کدام هم اشاره ای مستقیم به این موضوع نکرده اند که خاستگاه پیدایش این شیوه درمانی در طب سنتی، کدام کشور بوده است!

کشورهایی که روی این موضوع کار کرده اند، به چه نکات قابل تاملی رسیده اند؟

شما حتما در مورد پروسه مطالعه در کشورهای دیگر اطلاعات دارید. آنها یا کاری را انجام نمی دهند یا اگر انجام دادند با تمام وجود تحقیق و پژوهش می کنند. یعنی در طول مدتی که ما در ایران در خواب خرگوشی فرو رفته و غافل بودیم، آنها در حال مطالعه و پژوهش روی شیوه زالو درمانی بوده اند و تمام گذشته ما را زیر ذره بین برده و مطالعه کرده اند و خودشان الان به نوعی صاحب این علم شده اند. در حال حاضر روسیه تکنولوژی پنهانی در رابطه با مباحث تولید و پرورش و تکثیر زالو دارد که این تکنولوژی دنیایی برای خود دارد.

یا فراورده های زالو را در آلمان مورد تحقیق قرار داده اند که فراورده های پیشرفته ای در زمینه طب سنتی محسوب می شود. از موارد دیگری که مورد تحقیق آمریکایی های قرار گرفته مقوله بزاق و بزاق گیری زالو است. برای اینکه بدانند فرایند درمانی که به وسیله بزاق این جانور کوچک صورت می گیرد، دارای چه عناصر شفا بخشی است، تا در نهایت اقدام به تولید مصنوعی این بزاق در قالب دارویی جدید کنند.

برخی معتقدند زالو انداختن تنها برای تصفیه خون انجام می شود، با این اوصاف آیا در زالو درمانی خواص طبی دیگری هم مترتب است؟

نخیر. اینکه زالو درمانی تنها با هدف تصفیه و اصلاح خون انجام شود، غلط است. متاسفانه برخی به این شیوه نگاه تک بعدی دارند. آن هم با کلی شک و تردید که آیا خود زالو آلوده نیست؟ یا زالو انداختن مشکلات جانبی دیگری برای بیمار پیش نمی آورد؟ و سوالاتی از این دست. در حالی در برخی از کتب ما در گذشته و در کشورهای دیگر این شیوه را در مورد درمان بسیاری از بیماری ها تست کرده اند. مثلا زالودرمانی برای درمان ناباروری مردان مورد تحقیق و پژوهش قرار داده اند. ضمن آنکه دردهای بسیاری را با این شیوه درمانی، درمان کرده اند و عناوینی را که برای این شیوه درمانی برگزیده اند، عناوین جالبی است که برخی به آن "دکتر کوچولو" گفته اند و برخی " دکتر زالو ".

متاسفانه شیوه های درمانی طب سنتی همچون زالو درمانی در کشور ما برای بیمار گران تمام می شود و بیمار ترجیح می دهد از طریق داروهای شیمیایی، بیماری خود را درمان کند. آیا این شیوه در کشورهای خارجی هم هزینه بر و گران است یا خیر؟

در کشورهای خارجی مقولاتی چون زالو درمانی به عنوان یک روش درمانی مطمئن و ارزان استفاده می شود. چون کسانی که به دنبال پرورش این حیوان هستند، انتظار درآمد های تجاری از آن ندارند و صرفا برای درمان از این روش استفاده می کنند و اگر هم بحث سود آوری مطرح باشد، سود منصفانه ای از بیمار طلب می کنند. نه مثل ایران که هر محصول را با چندین برابر قیمت تمام شده به مشتری و بیمار قالب کنند که همین امر حالت دافعه ای به شیوه های طب سنتی از جمله زالو درمانی می دهد.

گویا زالو  انواع مختلفی دارد. آیا درمان با هریک از گونه های زالو نتیجه ای یکسان عاید می کند یا خیر؟

در مجموع ۷۰۰ نوع زالو در جهان شناسایی شده که دو سه نوع آن زالویی است که جنبه های طبی خوبی دارند. اما یکی از نژادهای این جانور که خصوصیات بسیارخوبی دارد به نام " هیرودو اورینتالیس "می باشد که زالوی ایرانی است.  زالوی دیگر " وربانا " زالوی مهاجم ترکیه ای است که در پروسه درمان های طبی مورد استفاده قرار می گیرد.

اما بجز این دو سه نوع برخی از نژادهای این جانور آبزی ، زالوهای سمی هستند و برخی هم توانمندی درمان را ندارند. اما بخش مهم درمان هایی که در حوزه زالو درمانی انجام می شود با دوسه نوعی بود که نام بردم که در سطح وسیع هم اقدام به پرورش آنها می شود. همین "هیرودو اورینتالیس" که ایرانی است و نژاد و زادگاهش در ایران است خیلی مورد استفاده طبی قرار می گیرد. حتی در روسیه که پیشتر اشاره کردم مطالعات وسیعی روی زالو درمانی صورت گرفته بود که زالوی مورد نیاز را از همین نوع ایرانی و از کشور ما برای آزمایش و تحقیق برده بودند. ضمن آنکه مقوله تکثیر زالو در بیشتر نقاط دنیا از نژاد هیرودو اورینتالیس است.  

در خیلی از مطب ها زالو درمانی را به اشتباه به جای فصد خون توصیه می کنند. به نظر شما آیا زالو درمانی میتواند جایگزین مناسبی برای فصد و یا حتی حجامت باشد؟

ببینید! فصد، خون گیری ، خون دادن ، حجامت و زالو درمانی ، پنج امکانی است که در طب سنتی برای خارج شدن خون از بدن توصیه می شود. در حالی که هر یک از این روش ها یک کار خاص را انجام می دهند و یکی از آنها نمی تواند جایگزین دیگری شود. بنابراین هیچ کدام از این روش ها کار آن یکی را انجام نمی دهد.

مثلا در مواردی با آمپول خون را از رگ اصلی گرفته اند به جای فصد خون در حالی که آن کاری که فصد انجام می دهد، با روش دیگری مثل خون گیری با آمپول انجام نمی شود. یا اگر فصدی را با هدف حجامت انجام دهم، نتیجه مطلوب را نمی گیرم و یا بالعکس این مسئله هم صادق است. بنابراین مردم باید هشیار باشند که زیر بار چنین مواردی نروند.

درمورد خون گیری به روش زالو درمانی بیشتر توضیح دهید.

ببینید زالو درمانی روشی بده بستان است. یعنی  زالو در این فرایند هم بزاق می دهد  و هم خون را بابت مزد کارش می گیرد و می خورد. یعنی دو سی سی خون می گیرد و در مقابل 120 نوع آنزیم در بزاق خود را ، به فردی می دهد که خونش را خورده است و در نتیجه بسیاری از دردهای پنهانی که ما وقت شناسایی آنها را نداشته ایم و آنها را کشف نکرده ایم، توسط این بزاق ها آنها هم درمان می شوند. پس بحث زالو درمانی این ویژگی خاص را دارد که با روش های دیگر حتی با روش های مدرن پزشکی و داروهای شیمیایی نمی توان کار زالو درمانی را انجام داد. حالا می بیند که خون گیری به طریق آمپول نمی تواند این کار را انجام دهد. چون اصل کار زالو درمانی ترشح و تزریق همان بزاق در بدن کسی است که زالو انداخته است.

پرورش زالو چند سالی است که در کشورمان به طرق مختلف انجام می شود. با وجود این شیوه های پرورش، آیا یکسان است و آیا پرورش غلط این جانور در عملکرد طبی آن تاثیر منفی خواهد گذاشت یا خیر؟   

درحال حاضر شیوه های پرورش زالو با آخرین متد روز در بسیاری از کارگاه ها انجام می شود. این پرورش بستگی به آگاهی و دانش پرورش دهنده دارد. مثلا خود ما با چند حکیم طب سنتی مشغول پرورش زالو شدیم و در این زمینه به حمد خدا توفیقاتی هم داشتیم. ضمن آنکه در ابتدای راه مشکلات فراوانی سد راهمان بود که به مرور زمان آنها را از میان برداشتیم. اما مشکلی که برای برخی از پرورش دهندگان زالو  که اطلاع و دانش کافی ندارند، پیش می آید این است که این دسته افراد زالو های مورد نظرشان را از تالاب های کشورمان صید می کنند. درحالی که این اقدام به جز ضربه های جبران ناپذیر زیست محیطی ، نوع زالو ها هم دچار یک سری اشکالات هستند که در زمان تکثیر ضریب پایینی برای حیات دارند. یعنی به مرور بیماری ، تلفات و مرگ و میرهای زیادی اتفاق می افتد و در نهایت جانوران آنگونه که باید پرورش نمی یابند و قدرتمند نمی شوند و این به نوعی کار طبی را دچار مشکل می کند.

صادرات زالو در حال حاضر چگونه است؟ با توجه به اشاره ای که در مورد بهترین زالو داشتید که متعلق به ایران است، آیا صادرات این جانور می تواند در آینده برای کشور ارزآوری قابل توجهی داشته باشد؟

در صادرات زالو ما در سطح کشور متقاضی زیاد داریم. هم در زمینه صادرکنندگان داخلی، متقاضی زیاد است و هم مطالبه کنندگان و خریداران خارجی در خارج کشور فراوانند. بنابراین با ایجاد امکانات زیر بنایی این محصول می تواند در آینده ارز قابل توجهی وارد کشور کند.

چه امکاناتی باید برای صادرات ایجاد شود و اساسا مشکلات سر راه صادرات زالو به خارج از کشور چیست؟

مشکل عمده ای که در راه صادرات زالو وجود دارد این است که بستر قانونی برای صادر کردن آن موجود نیست. یعنی مثلا من زالو را پرورش داده ام و می خواهم مجوز بهداشتی بگیرم و از طریق گمرک این محموله را ارسال کنم . برای این هدف اولاً بسته بندی مطمئن برای صادردات زالو به خارج از کشورطراحی نشده. گذشته از آن مواد و مایعی است که باید زالو در طول سفر در آن قرار بگیرد که این ماده و مایع هم وجود ندارد. مشکل دیگر مشکل خون جایگزین بود که خوشبختانه ما در مدتی که در این زمینه فعالیت داریم در اصفهان توسط شرکتی دانش بنیان توانسته ایم این کاستی ها را برطرف کنیم و که انشالله به محض ثبت، از این اقدامات رونمایی خواهیم کرد.

به لحاظ قانونی آیا مشکلی برای صادردات زالو نیست؟

خوشبختانه برای منظور صادرات ما در انجمن زالوی ایران با وزارت بازرگانی، هواپیمایی کشوری و گمرک مذاکرات زیادی داشتیم. برخی از این دستگاه ها و وزارتخانه ها مقرراتی در این زمینه نداشتند که با مذاکرات انجام شده، آنها هم به تدوین مجموعه مقررات صادرات زالو پرداخته اند. در حال حاضر بسیاری از مشکلات در زمینه صادردات زالو توسط انجمن ما مرتفع گردیده است. با این وجود امیدوارم با اقدامت انجام شده بتوانیم در آینده ای نزدیک زالو را در سطح وسیعی به خارج از کشور صادر کنیم و از این راه بتوانیم ارزآوری چشمگیری برای کشور به ارمغان بیاوریم.

ممنون از وقتی که گذاشتید. در پایان اگر نکته ای ناگفته مانده، بفرمایید.

نخیر. بنده هم از شما و دوستانمان در خبرگزاری موج تشکر می کنم که به این مقوله پرداختید و فرصتی برای ناگفته ها در اختیار بنده گذاشتید که از این بابت هم ممنونم. خدا نگهدارتان.

بیشتر بخوانید:

تاثیرات شگفت انگیز زالو درمانی بر بیماری ها/ عوارض زالو درمانی و ممنوعیت های استفاده از درمان با زالو