، با توجه به اهمیت تغییر نرخ ارز در روند امروز اقتصاد ایران، به روند تغییر سیاست های ارزی و تاثیر آن در کشورهای جهان می پردازیم، در واقع بعد از جنگ جهانی دوم میزان رشد اقتصادی در جهان متناسب با استخراج طلا محاسبه میشد و بعد از آن پشتوانه طلا از اهمیت بالایی برخوردار شد. این موضوع بعدها تحت تاثیر تراز تجاری کشورهای همچون آمریکا قرار گرفت، چراکه کسری تراز تجاری به کاهش سرمایه تراز سرمایه و در نهایت افت ذخیره طلا و دلار موجب شد.

علی اکبر نیکو اقبال اقتصاددان ضمن تایید این موضوع در گفتگو با خبرنگار خبرگزای موج، گفت: «کاهش ارزش پول ملی تنها در صورتی که با اصلاحات جدی اقتصادی مانند ایجاد تعادل در بودجه های سالانه، بهبود کارایی، بهره وری و اثربخشی در تمام امور اداری، اقتصادی و اجتماعی همراه باشد می تواند اثرات و پیامدهای مثبت و امیدوارکننده به همراه داشته باشد.» در ادامه متن کامل این گفتگو را می خوانید.

نقش ارز در اقتصاد کشورها چقدر است؟

پول یک کشور یا اسعار جهانی ابزار اندازه گیری ارزش های تولیدی در آن کشور است، برای نمونه ریال وسیله یا ابزار اندازه گیری ارزش های تولید شده در ایران است و از طریق ریال می توان کالا و خدمات تولید شده در ایران را ارزش گذاری و امکان مبادله آنها را با یکدیگر فراهم کرد. مبادله ارزش های تولیدی بین کشورها از طریق نسبت قیمت های ارزی مشخص می شود.

روند شکل گیری اقتصاد جهانی با تکیه بر مبنای ارزی چگونه بوده است؟

با توجه به اینکه قیمت ارزهای رایج تا چند سالی پس از جنگ دوم جهانی و تا کنفرانس برتن وود در آمریکا متکی و متصل به مقدار طلای موجود در یک واحد پولی یا ارزی هر کشور بود، نظام ارزی با پشتوانه طلا توانست موفقیت خوبی در حفظ و ثبات قیمت ها در سطح جهانی ایفا کند، زیرا رشد اقتصاد جهانی در حد ۳ درصد و رشد استخراج طلا در جهان نیز به همان میزان بود، از این رو پشتوانه طلا توانست کارکرد خوب و مثبت خود را به اثبات برساند و با شکوفایی اقتصاد جهانی و کمبود ذخایر طلا، دلار را به پشتوانه طلا اضافه کردند که توانست جریان و رونق مبادلات جهانی را تا حدود زیادی حفظ نماید.

چگونه پشتوانه طلا در ثبات اقتصادی کشورها تحت تاثیر قرار گرفت و عرضه و تقاضا در سیستم ارزی کشورها بر بازار قالب شد؟

در واقع کاهش ذخایر طلا در آمریکا به علت کسری مداوم تراز جاری سبب شد که پشتوانه طلا و دلار از جریان مبادلات جهانی کلا حذف و سیستم آزاد و انعطاف پذیر مبادلات ارزی، جایگزین آن شود. حذف پشتوانه طلا و دلار از مبادلات جهانی و تعیین قیمت اسعار جهانی بر مبنای عرضه و تقاضا، دست و بال کشورها را برای سیاست های پولی بی ضابطه و انتشار پول بدون پشتوانه طلا و دلار باز گذاشت که موجبات تورم های نجومی در بسیاری از کشورهای عقب افتاده یا عقب نگاه داشته شده بود. به عبارت دیگر حذف پشتوانه طلا در کشورهای آمریکای لاتین، آفریقا و آسیا از جمله در کشور ترکیه و در زمان حاضر نیز در کشور ایران زمینه افزایش تورم را فراهم کرده است، در واقع تورم های بالاتر از سطح متوسط تورم جهانی اولین زنگ خطر برای کاهش ارزش پول یک کشور را تشکیل می دهد.

میزان واردات و صادرات کشورها چگونه میزان ذخیره ارزی و ارزش پول ملی آنها را تحت تاثیر قرار می دهد؟

حال باید کاهش ارزش پول یک کشور را از جنبه های گوناگون مورد توجه و بررسی قرار داد، هر گونه مبالات ارزی، کالا و خدمات بین کشورها، در تراز نامه خارجی کشورها ثبت و ربط می شود. مهمترین تراز در تراز خارجی، تراز جاری هر کشور است که اقلام واردات و صادرات کالا و خدمات را در یک کشور در بر می گیرد. نتیجه اضافه یا کسری در تراز جاری به تراز سرمایه جاری منتقل و نتیجه آن نیز به تراز سرمایه و در نهایت به تراز ارز و طلای کشور منتقل می شود. یکی از اهداف اقتصادی کشورها در سطح کلان، داشتن اضافه صادرات یا تعادل یعنی برابری صادرات و واردات در تراز جاری است. اضافه تراز جاری به معنی صادرات بیشتر و بهبود رشد، اشتغال و درآمد بیشتر در آن کشور و منتقل کردن فقر و بیکاری به همسایگان است. بدیهی است که اضافه تراز جاری به تراز سرمایه منتقل می شود که نشانگر بدهکاری کشورهای خارجی و معکوس آن نیز یعنی کسری تراز جاری به معنی بدهکاری کشور به خارج است.

چه راهکارهای برای ایجاد تعادل در تراز تجاری در زمان بحران از سوی دولت ها مطرح می شود؟

علم اقتصاد جهت بهبود و ایجاد تعادل در تراز جاری راهکارهای مختلفی مانند کاهش قیمت پول داخلی نسبت به اسعار خارجی را مد نظر قرار داده است. از میان آنها می توان به کاهش اسمی یا رسمی پول داخلی در مقابل اسعار خارجی اشاره کرد. کاهش اسمی ارزش پول داخلی همان چیزی است که از اول انقلاب تا زمان حاضر کم و بیش در ایران به وقوع پیوسته و در زمان حاضر نیز موضوع کاهش رسمی ارزش ریال و نام گذاری آن با تومان در کشورمان مطرح شده و تا امروز هم به اجرای قطعی نرسیده است.

چه اصلاحات اقتصادی در زمان کاهش ارزش پول ملی باید انجام شود تا آسیب های اقتصادی به حداقل برسد؟

کاهش ارزش پول ملی تنها در صورتی که با اصلاحات جدی اقتصادی مانند ایجاد تعادل در بودجه های سالانه، بهبود کارایی، بهره وری و اثربخشی در تمام امور اداری، اقتصادی و اجتماعی همراه باشد می تواند اثرات و پیامدهای مثبت و امیدوارکننده به همراه داشته باشد. البته کاهش ارزش ریال به خودی خود و بدون برنامه جدی اصلاحات به ظاهر باعث روان تر شدن و تسهیل مبادلات می شود، اما این امر با یاس و سرخوردگی عمومی مردم به علت بی ارزش شدن پولشان و بی تاثیر بودن آن در رشد درآمد واقعی و اشتغال و بهبود شرایط واقعی اقتصاد همراه می شود. در یک کلام و خلاصه، جنگ کشورها با یکدیگر دیگر جنگ سنتی با تیر و کمان نیست، بلکه این پیشرفت های اقتصادی اجتماعی یک کشور در تمام امور است که دشمنان را منکوب و شرمنده می کند.