به گزارش خبرنگار موج، کار کودکان و کودکان کار ، آنقدر مهم است و پراهمیت که در جهان روزی را برای یادآوری تبعات این پدیده و آثار مخربی که می تواند بر جوامع داشته باشد و البته شیوه های مقابله با آن، درنظر گرفته اند. در ایران اما این پدیده مانند پدیده های دیگر آنقدر پیچیده شده که بعید است اقدامات انجام شده تاثیری در کاهش آمار این کودکان و ساماندهی آنها داشته باشد. با این حال همچنان در سالروز بزرگداشت کودکان کار، تقریبا مسئولی را نمی توانید پیدا کنید که در این زمینه و اقدامات مثمر ثمر! نهاد زیر مجموعه اش داد سخن نداده باشد!        

این موضوع به قدری کلیدی است که در سال ۸۴ آیین نامه ای با عنوان  آیین نامه ساماندهی کودکان کار و خیابان از سوی دولت ابلاغ شد اما از آنجاییکه چندان در ساماندهی وضعیت این کودکان موثر نبود؛ چندی قبل دولت تصمیم به بازنگری آن گرفت. حبیب الله مسعودی فرید معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، در این زمینه گفت: آیین نامه ساماندهی کودکان کار و خیابان که مصوبه سال ۸۴ هیئت دولت است، در طی سال ها نیاز به یک بازنگری و به روز رسانی داشت. با تلاش و همکاری سازمان بهزیستی، وزارت تعاون رفاه و کار اجتماعی و بسیاری از سازمان های مردم نهاد و همچنین دستگاه های مرتبط نهایتا منجر به تدوین آیین نامه حمایتی شد. این آیین نامه در جلسات متعددی که در سازمان امور اجتماعی وزارت کشور تشکیل می شد، در شورای اجتماعی کشور در سال گذشته مصوب شد که به نوعی ارتقا یافته آیین نامه سال ۸۴ است.

وی با ذکر اینکه در چند سال گذشته شاهد بودیم که تعداد زیادی اتباع غیر ایرانی در داخل کشور وجود دارند گفت: به طور کلی در کشور برآوردها و پذیرش هایی که در مراکز بهزیستی وجود دارد، بیش از ۹۰ مرکز روزانه و شبانه روزی برای پذیرش و ساماندهی کودکان کار و خیابان در کشور، تحت پوشش سازمان بهزیستی داریم. عمدتا اتباعی که در داخل کشور داریم از همسایه های شرقی هستند. بیش از ۹۰ درصد از کشور افغانستان و حدود ۵ الی ۶ درصد از کشور پاکستان هستند.

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه تقریبا ۵۵ الی ۶۰ درصد کودکان کار، از  اتباع غیر ایرانی در کل کشور هستند گفت: در بعضی از کلان شهرها مثل تهران این رقم به ۸۰ درصد هم می رسد. به همین خاطر نقش وزارت امور خارجه و مجلس شورای اسلامی در تدوین سیاست های مهاجرتی کشور و شفاف سازی  و نظارت بر اجرای آن سیاست ها بسیار پررنگ است.

با این حال مدیران بهزیستی کماکان معتقدند که عملکرد خوبی در این حوزه داشته اند و اوضاع در کنترل کامل است. در همین زمینه مدیر بهزیستی شهر تهران گفت: در راستای اجرای طرح حمایت از کودکان کار از اسفندماه سال ۹۸ تاکنون، ۷۸درصد کودکان کار از مراکز نگهداری این سازمان ترخیص شدند و به کانون خانواده بازگشتند.

سعید آرام  در خصوص کار کودکان اظهار داشت: از بین ۹۲۳ کودک کار جذب شده در مراکز نگهداری سازمان بهزیستی، ۲۸ کودک از اتباع بودند که هیچ سرپرستی نداشتند و به مراجع قضایی معرفی شدند ضمن آنکه  ۵.۸ درصد کودکان ساماندهی شده دختران کار بودند.

وی تاکید کرد: با توجه به اقداماتی که از گذشته صورت گرفته است طرح حمایت از کودکان کار از اواخر سال ۹۸ شروع شد ولی به خاطر کرونا ابتدای کار اقدام به آگاه سازی و توزیع ۱۶ هزار بسته ضدعفونی کردیم.

وی با بیان اینکه کودکان کار یک معضل هستند، گفت: از خرداد ماه سال ۹۹ طرح حمایت از کودکان کار به صورت رسمی شروع و از شهریور ماه جذب کودکان انجام شد و سه گشت در سطح شهر داشتیم که براساس گزارش های آنها در این مدت بیشترین حضور کودکان کار در مناطق ۱،۳،۵،۶ و ۱۲ تهران مشاهده شد.

مدیر بهزیستی شهر تهران درباره طرح حمایت از کودکان کار ابراز داشت: از زمان آغاز این طرح تاکنون، کودکان پس از انتقال به ۲ مرکز غربالگری، احراز هویت، سلامت جسمانی و اسکن عنبیه می شدند و بانک اطلاعاتی خوبی از کودکان جمع آوری شد که در کل ۲ هزار و ۴۰۰ کودک ثبت عنبیه شدند و خدمات بهزیستی دریافت می کنند.

این مقام مسئول با تاکید بر اینکه ۹۰ درصد حضور کودکان کار به خاطر نیاز اقتصادی است، گفت: به گونه ای که در بازدیدها مشخص شد ۴۰ نفر از این کودکان دارای خانواده معلول و خانواده ۱۰۰ کودک دارای بیماری و بسیاری از خانواده ها دارای اعتیاد بودند.

کرونا در برابر کودکان کار

به نظر می رسد کرونا نیز بهانه ای شده برای افزایش آمار کودکان کار کمااینکه علیرضا زالی فرمانده ستاد مقابله با کرونا در کلانشهر تهران و رییس دانشگاه علوم پزشکی ایران در تایید این نکته گفت: ما یک طرح پایلوت عملیاتی در منطقه بازار تهران برای غربالگری انجام دادیم چیزی که برای ما جلب توجه کرد این بود که تعداد کودکان کار در آنجا بسیار زیاد بود و آنها بدون ماسک در آنجا مستقر بودند. پیش از کرونا ما چنین صحنه‌ای را در بازار نمی‌دیدیم و حالا که کرونا شده این تعداد کودکان کار در بازار افزایش داشته است. اکنون محصلان ما به کودکان کار تبدیل می‌شوند که این به تنهایی یک خطر است.

این روزها تقریبا تمام مسئولان در مورد کودکان کار اظهار نظر می کنند. حتی فرماندار تهران که خودش یکی از متولیان اصلی است که در عمل تاکنون اقدام چندانی در این زمینه انجام نداده است.   

با این حال در این روزها وی نیز لب به سخن گشوده و از اقدامات ! فرمانداری در این عرصه سخن گفته است. عیسی فرهادی در گفت وگویی، در تشریح روند ساماندهی کودکان کار و مقابله با متکدیان در سطح شهر تهران گفت: باید بهزیستی طرح ساماندهی کودکان کار را در تهران پیگیری کند؛ برای این طرح اعتبار گذاشته شده و جا و مکان نیز برای آن اختصاص پیدا کرد.

وی افزود: بی تردید بهزیستی هر کمک دیگری نیز بخواهد این آمادگی وجود دارد که تامین و ارائه کنیم قطعا پس از برگزاری انتخابات بار دیگر با جدیت و توان بیشتر این طرح را پیگیری خواهیم کرد.

فرماندار تهران در پاسخ به سوالی درخصوص افزایش کودکان کار در معابر شهر تهران ظرف روزهای گذشته مدعی شد: افزایشی در تعداد نداشته ایم اما این کودکان در برخی فصول سال همانند اکنون که فصل مناسبی است حضور پیدا می کنند و بار دیگر از حدود ۲۰ روز آینده برای بحث های کشاورزی بازمی گردند. معمولا در اواخر فصل بهار، پاییز و زمستان افزایش پیدا می کنند.

وی تاکید کرد: البته امروز وضعیت نسبت به گذشته خیلی بهتر شده است، اما حتی یک مورد  کودک کار هم نباید مشاهده شود. بهزیستی امکانات خوبی در اختیار دارد و امکانات خوبی برایش تامین شده حتی بخشی از ساختمان مجتمع فوریت های اجتماعی را در اختیار بهزیستی گذاشتیم که اگر ظرفیتشان تکمیل شد از این ظرفیت هم استفاده کنند؛ باید تلاش کنیم کار بهزیستی به درستی انجام شود.

بهترین اعتراف

اما شاید بهترین توصیف از وضعیت کنونی کودکان کار در ایران را رییس کمیته حقوق بشر مجلس شورای اسلامی کرده باشد که به بهانه این روز گفت: باید از ابزار نظارتی مجلس برای نظارت بر دستگاه‌های مرتبط با موضوع حمایت از کودکان آسیب دیده و کار استفاده شود و با دستگاه‌های که از وظیفه ذاتی خود عدول کرده و ترک فعل دارند برخورد شود.

دکتر زهره الهیان با ذکر اینکه در شهر تهران، پیمانکاران شهرداری برای کاهش هزینه‌های خود، کودکان و نوجوانان را برای جمع آوری زباله در اختیار می‌گیرند گفت: این کار پر خطر، ممکن است در شرایط فعلی جامعه باعث ابتلای کودکان به کرونا شود و این جدای از سایر عوارضی است که متوجه کودکان است.

وی ادامه داد: وزارت کشور باید نظارت جدی‌تری بر فعالیت شهرداری‌ها داشته باشد تا اجازه به کارگیری کودکان و سوء‌استفاده از آنها توسط مافیای سود و منفعت داده نشود.

او اضافه کرد: گروه‌های جهادی و سازمان‌های مردم نهاد، باید کودکان آسیب دیده و خانواده های آنها را مورد حمایت قرار دهند زیرا این کودکان آینده ساز کشورمان هستند و به عبارتی نجات یک کودک کار، تحولی برای آینده کشور است.

رییس کمیته حقوق بشر مجلس شورای اسلامی همچنین با ذکر اینکه یکی از وظایف ذاتی مجلس شورای اسلامی رسیدگی به موضوعات کودکان، زنان و آسیب های اجتماعی است گفت: البته این امر با حمایت سازمان‌های مردم نهاد انجام پذیر است زیرا مجلس با اوج مشکلات مردم رو به روست و با کمک نخبگان و با حمایت تشکلهای مردمی در حوزه های تخصصی می تواند به وظایف خود جامه عمل بپوشاند.

الهیان افزود: برای حمایت از کودک باید تلاش شود تا کودک در دل خانواده زندگی خود را ادامه دهد و مهارت های لازم باید در خانواده آموزش داده شود و بر همین اساس قانون گذار باید تلاش کند تا مراکز دولتی موانع فرزند خواندگی را برطرف کنند.

پیمانکار به جای کودک کار

در تهران اما بیشترین تیر انتقادها به سمت شهرداری است چرا که بخش بزرگی از آنها، در واقع زباله گردهای خیابان های تهران هستند. با این حال معاون فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران در حاشیه مراسم بزرگداشت روز جهانی کودکان کار در گفتگو با خبرنگار موج مدعی شد: رویکرد شهرداری در این دوره تغییر کرده است. براین اساس اولا شهرداری هیچ گونه استفاده ای از کودکان در بخش های خدمات شهری نمی کند. دوم اینکه سیاست جدید شهرداری برخورد با کودکان زباله گرد و کودکان کار نیست بلکه شهرداری با پیمانکارانی که این کودکان را به کار می گیرند برخورد می کند و سوم اینکه به دنبال حل ریشه تر این معضل است.

محمدرضا جوادی یگانه در پاسخ به سوالی در مورد نحوه تعامل شهرداری و همکاری وی با سایر نهادهای دست اندرکار در حوزه کار کودک نیز گفت: ما خودمان به سراغ سازمان های متولی مانند استانداری، فرمانداری، بهزیستی و... رفتیم و پس از مذاکره آنها نیز پای کار آمده اند.

وی تاکید کرد: خوشبختانه شرایط همکاری بین سازمانی در سالهای اخیر بسیار بهتر از گذشته می باشد؛ گرچه معتقدیم هنوز تا رسیدن به وضعیت مطلوب که همانا کاهش جامعه آماری کودکان کار است راهی بس طولانی را در پیش داریم!