به گزارش خبرنگار تجسمی خبرگزاری موج، سه شنبه این هفته  نمایشگاه مرور آثار مهدی سحابی در موزه هنرهای معاصر برگزاری می‌شود. اگرچه مهدی سحابی در حراج تهران هم حضور داشته اما اغلب به عنوان یک مترجم چیره دست شناخته می شود و کمتر کسی از زندگی هنری او اطلاع کافی دارد. همین امر باعث شد تا با مژده طباطبایی کیوریتور بخش هنری نمایشگاه و سهراب احمدی کیوریتور بخش ادبی این نمایشگاه آن هم در محل موزه هنرهای معاصر تهران به گفتگو بنشینیم تا از آنچه که آنها را به این کار متمایل کرده بیشتر بدانیم در حالی که خود از گالری داران کشور هستندو با مقوله اقتصاد هنر و اهمیت و لزوم توجه به هنرمندانی که آثاری با کیفیت دارند به خوبی آشنا هستند.

مژده طباطبایی به خبرنگار خبرگزاری موج گفت: شناخت من از آقای سحابی به سالهای حیات ایشان برمی‌گردد؛ یعنی اینطور نبود که من اصلا مهدی سحابی را نشناسم. در اصل من در زمان زندگی آقای سحابی با او آشنا بودم اما پس از درگذشتش مدتی از خانواده‌اش دور ماندم تا اینکه پس از گذشت سال‌ها تقدیر بار دیگر من را به خانواده این هنرمند نام‌آشنای کشورمان نزدیک کرد. من با اعضای این خانواده رابطه دوستی برقرار کردم و مجموعه کاری را برایشان انجام دادم. چند سال از این ماجرا گذشت و دست تقدیر بار دیگر زمینه برقراری ارتباط میان من و خانواده آقای سحابی را فراهم کرد. اعضای این خانواده قراردادی با گالری ما بستند و خواستند که بار دیگر با هم همکاری کنیم. شروع همکاری ما همزمان با فرارسیدن دهمین سالگرد فوت آقای سحابی بود؛ در اصل ما می‌خواستیم به مناسبت فرارسیدن این روز، بزرگداشتی برای آقای سحابی در گالری برگزار کنیم. این بزرگداشت با عنوان«پس از ۱۰سال»برگزار شد و در حاشیه آن مجموعه دیده نشده‌ای از آثار آقای سحابی در قالب نمایشگاهی در معرض دید عموم قرار گرفت. متأسفانه این نمایشگاه همزمان با وقایع رخ داده در آبان ماه سال۱۳۹۸ شکل گرفت و ما نمی‌توانستیم برپایی آن را به تعویق بیندازیم زیرا همسر و ۳فرزند آقای سحابی برای حضور در این بزرگداشت و نمایشگاه «پس از ده سال»از فرانسه به تهران آمده بودند. به هر حال بزرگداشت مذکور به شکل خوبی برگزار شد اما نمایشگاه آن به اصطلاح سوخت.

او افزود: بعدها خانواده آقای سحابی تصمیم گرفتند «بنیاد سحابی» را  ثبت کنند. آنها برای این کار نیاز به ساخت وبسایت مخصوص و صفحاتی در فضای شبکه های اجتماعی داشتند؛ به آنها توصیه کردم ما با حمایت موزه هنرهای معاصر کتاب جامعی از مجموعه آثار آقای سحابی را چاپ کنیم و به نمایش بگذاریم. پروپزال این کار به آقای آقایی ارائه شد و کارهای بعدی‌اش پیش رفت.

کیوریتور هنری نمایشگاه مروری بر آثار مهدی سحابی در پاسخ به این که چرا تصمیم گرفته اند نمایشگاه جامعی از آثار این هنرمند منتشر کنند و در موزه به نمایش بگذارند گفت: به نظر من مهدی سحابی با توجه به کتاب‌ها و کارهای تجسمی‌اش شایستگی بهتر دیده شدن را داشت و تا الآن هم که درست دیده نشده، در حق‌اش جفا شده است. ما در طول مسیرمان با توجه به اینکه آقای سحابی را در کنارمان نداشتیم با مشکلات متعددی مواجه شدیم زیرا با رسیدن به مراحل انجام کارهای تحلیلی متوجه شدیم که منابع کاملی نداریم اما با کمک آقای «مجید سحابی» برادر هنرمند مذکور، توانستیم از مسیر سخت کارمان عبور کنیم.

وی در ادامه اظهار داشت: همانطور که آقای آقایی، رئیس موزه هنرهای معاصر هم در نشستی که به همین منظور برگزار شده بود گفتند آقای سحابی به گردن هنرهای تجسمی حق دارد. ما تلاش کردیم آقای سحابی را بهتر از گذشته به جامعه هنری و ادبی کشورمان معرفی کنیم در اصل سعی کردیم ارتباط دنیای ادبی و تجسمی آقای سحابی را نشان بدهیم و این کار آسانی نبود. در این راستا در بخش ادبی از وجود سهراب احمدی بهره گرفتیم.او اطلاعات کافی درباره ادبیات فرانسه و شناخت خوبی از تألیفات و ترجمه‌های آقای سحابی داشت.

دوره های کاری سحابی در امتداد هم بود

طباطبایی در ادامه در پاسخ به اینکه شاخصه اصلی این هنرمند چه بوده گفت: مهدی سحابی یک هنرمند متکثر است. او به شکل کم‌نظیری در شاخه‌های مختلف ادبی و هنری  فعالیت کرد. برخی از هنرمندان که هنرمندان متکثر به حساب می‌آیند پس از اتمام یک دوره ادبی و هنری به سراغ دوره دیگر می‌روند اما این درباره مهدی سحابی صدق نمی‌کند. زیرا همه دوره‌های فعالیت‌های ادبی و هنری سحابی به همدیگر متصل هستند؛ یعنی هرگز هیچ کدام از دوره‌های هنری برای او به پایان نرسیدند. سحابی تا پایان عمر همواره در قالب دوره‌های هنری مختلفش فعالیت می‌کرد و ما با مرور کارهای او متوجه می‌شویم که سحابی در کارهای عکاسی و فوتومونتاژ خودش از آثار نقاشی و تجسمی‌اش استفاده کرده است.

ویژگی آثار مهدی سحابی

این گالری دارد ادامه داد: مهدی سحابی به عنوان یک هنرمند مدرنیسم نگاه نو و تازه‌ای به کارهایش داشت. مخاطب، معاصر بودن را در تک تک آثار او می‌بیند.از طرف دیگر با مطالعه نوشته‌های او به راحتی می‌توان تأثیر ادبیات را روی فرم و رنگ کارهای هنری‌اش دید.

وی با بیان اینکه در واقع مدیوم برای مهدی سحابی مهم نبود افزود: او به خلق اثر اهمیت می‌داد؛ بنابراین هر ابزاری اعم از چوب ،کاغذ و ...را وسیله‌ای برای بیان و انتقال پیامش به حساب می‌آورد. مهدی سحابی یک هنرمند آوانگارد دیده نشده به حساب می‌آید.او فرمالیسم بود اما مخاطب می‌تواند محتوا را در پشت فرم‌ها کشف کند.

طباطبایی در پایان با تاکید بر اینکه مخاطب با دیدن مجسمه‌های سحابی حس پرواز را تجربه می‌کند اظهار داشت: رنگ، تأثیر زیادی در کارهای مهدی سحابی داشت یعنی بسیاری از کارهای این هنرمند الوان هستند به همین دلیل برخی از افراد تصور می‌کنند که مجسمه‌های سحابی خیلی پریمیتیو هستند یا به کاردستی نزدیک هستند.

بیان ادبی و تصویری سحابی منتزع از هم نیستند

در ادامه این گفتگو، سهراب احمدی کیوریتور بخش ادبی نمایشگاه مرور آثار مهدی سحابی به خبرنگار خبرگزاری موج گفت: ما تلاش کردیم که در جریان انتخاب آثار سحابی برای نمایش در نمایشگاه مرور آثار این هنرمند که در موزه هنرهای معاصر برگزار می شود، بیان تصویری و بیان ادبی مهدی سحابی از همدیگر منتزع نشوند.

او افزود: در خصوص آثار ادبی سحابی باید گفت ما وقتی از ترجمه صحبت می‌کنیم در اصل از متنی سخن می‌گوییم که از زبان دیگر به زبان ما برگردانده شده است. این ابتدای راه ترجمه یک اثر است و واقعیت روند ترجمه  بسیار پیچیده‌تر و گسترده‌تر از چیزی است که ما تصور می‌کنیم.

کیوریتور بخش ادبی نمایشگاه مرور آثار مهدی سحابی  بیان کرد: مهدی سحابی در برگرداندن آثار، محتوای آنها را نیز برگردانده است و محتوای برگردانده شده، محتوای بیش از ۶۰ اثر تألیفی توسط کسانی همچون مارسل پروست است که در زبان‌های خودشان درجه اول محسوب می‌شوند؛ زیرا ارائه نوین و نویی از اندیشه‌هایی هستند که قبلا مطرح شده اما پر و بال دادن و وسعت دادن به آن اندیشه‌ها توسط نویسنده کتابهای مذکور انجام شده است. طبعا آقای سحابی زمانی که با این اندیشه‌ها برخورد کرده است، فضای تجسمی‌اش هم بدون تردید تحت‌الشعاع قرار گرفته و این تلفیق شبیه به رودخانه‌ای است که آبش از سرچشمه‌های مختلف جاری می‌شود اما در نهایت با هم جلو می‌رود.

احمدی در ادامه تأکید کرد: از لحاظ تاریخی، اثرپذیری فعالیت هنری مهدی سحابی از آثار ادبی تأیید شده است.

او ادامه داد: ما با مرور کارنامه ادبی مهدی سحابی متوجه می‌شویم که او از دهه ۵۰به بعد کتاب‌هایی را ترجمه کرده است که دیدی فلسفی و در عین حال دیدی کنشگرانه دارند. من شخصا آثار سحابی را تقسیم‌بندی کرده‌ام و فهمیدم ۳نوع کنش در این آثار وجود دارند. کنش عاطفی، کنش شناختی و کنشگری به مثابه یک امر اجتماعی.

کیوریتور بخش ادبی نمایشگاه مرور آثار مهدی سحابی گفت: از ابتدای دهه۵۰تهران به گویچه‌های متورم شبیه بود.این تورم تا سال۱۳۵۷به سمت آماس کردن پیش رفت. سپس در دهه ۶۰ و با توجه به جریانات انقلاب اسلامی عکاسی مدیوم اصلی مهدی سحابی بود  که مدیوم اصلی کنشگری اوست. در همان سال‌ها کتاب «همه می‌میرند» نوشته سیمون دوبوار با ترجمه او چاپ شد. این کتاب براساس یک ایده بسیار انقلابی و فلسفی نوشته شده است.

احمدی بیان کرد: هم‌زمانی آثار ادبی و تجسمی سحابی از لحاظ تاریخی، مضمونی و کنش تأیید شده است.

سنخیت آثار ادبی سحابی با موزه هنرهای معاصر 

احمدی در پاسخ به اینکه آیا ارائه چنین ترکیبی در فضای موزه هنرهای معاصر که فضایی کاملا هنری است نه ادبی، سخت نبود؟ گفت: ما نمایشگاه مرور آثار مهدی سحابی را در موزه هنرهای معاصر برگزار کردیم با این نگاه که آنچه که معاصریت را از یک انسان می‌تراشد، ایده‌هایش است. یعنی ایده و مفهوم ارائه شده از طرف یک فرد، از آن فرد یک سوژه می‌سازد. بنابراین به نظر من موزه هنرهای معاصر می‌تواند بستر بسیار مناسبی برای ادبیات باشد اما ارائه آنچه من مد نظر داشتم در فضای چنین موزه‌ای بسیار دشوار بود؛ یعنی برای من و سایر بچه‌های گالری این سؤال مطرح شد که چگونه می‌توان آثار ادبی را در فضایی که سال‌های سال مکان ارائه آثار تجسمی بوده است، ارائه کرد؟

وی ادامه داد: از طرف دیگر ما بُعد ژورنالیستی سحابی را هم در نمایشگاهمان به نمایش گذاشته‌ایم. چنین کاری بسیار دشوار بود اما ما سعی کردیم که تا اندازه‌ای از پس آن بربیاییم.

احمدی در پاسخ خبرنگار خبرگزاری موج در مورد اینکه آیا اثری بود که در چهارچوب نمایشگاه  مرور آثار مهدی سحابی نگنجد؟ اظهار داشت: صد در صد! مبنای انتخاب ما این بود که سِیر اصلی این هنرمند را انتخاب کنیم مثلا ما نویسنده فرانسوی به نام گای دو مُپَسان داریم. سحابی آثار این نویسنده را برگردانده است ولی مُپَسان اندیشه ویژه‌ای را به ما ارائه نداده است بنابراین ما برگردان کتاب او را برای نمایش در موزه انتخاب نکرده‌ایم.