،‌ رمضان نهمین ماه قمری که روزه در آن برمسلمانان واجب است. این ماه، ماه میهمانی خدا، ماه برکت و بهار قرآن است. رمضان یکی از مناسبت‌های مذهبی مسلمانان است که مملو از رحمت و مغفرت الهی ست. مردم در این ماه مبارک، بیش از پیش به خداوند نزدیک و خود را برای عبادت، پرهیز از گناه و میهمان شدن بر سفره پروردگار آماده می‌کنند.

ماه رمضان در هر گوشه این کشور آداب و رسوم خاصی دارد، استان فارس و شیراز به عنوان سومین حرم اهل بیت (ع) آداب و رسوم خود را دارد، آداب و رسومی که شاید در گذر زمان کمرنگ و کمرنگ‌تر شده است.

مردم استان قبل از شروع ماه رمضان با زدودن گرد و غبار از خانه ها به استقبال ماه ضیافت الهی می روند‌ و تهیه مایحتاج ماه رمضان از دل‌ مشغولی های این روزهای مردم است.

بیشتر مردم یک روز قبل از شروع ماه مبارک روزه می گیرند و به پیشواز ماه رمضان می روند. که این سنت دیرینه در بسیاری از مناطق استان انجام می شود. قدیمی‌ها معتقد بودند با روزه گرفتن در روزهای پایانی ماه شعبان و اتصال آن به رمضان روح و جان خود را برای بهره بردن از معنویات رمضان آماده می‌کنند.

کلوخ اندازون( رسم آخرین جمعه ماه شعبان)

در شیراز، آخرین جمعه ماه شعبان به نام کلوخ اندازون معروف است، به این ترتیب، مردم به دامان طبیعت، کوه و باغها رفته و به تفریح و شادی می پرداختند تا اگر در بین افراد فامیل کدورتی وجود دارد در مراسم کلوخ اندازون و پیش از آغاز ماه مبارک رمضان این کدورتها از میان برود.

همچنین از آداب رسوم ماه مبارک رمضان در استان فارس این است که مردم با دیدن هلال ماه نو ۳ صلوات فرستاده و زمزمه میکنند که: "الهی ماه شریف و با برکتی برای همه باشد"

یکی دیگر از آداب و رسومی که در گذشته بوده و امروز در میان مردم کمرنگ شده بیدار کردن همسایه‌ها در وقت سحر، برای خوردن سحری است که توسط بزرگان محل و با مناجات خوانی همراه بود. البته شاید هنوز در برخی مناطق استان به ویژه در روستاها این رسم انجام شود اما در مناطق شهری دیگر خبری از آن نیست.

روز والون(هدیه اولین رمضان نوعروس‌ها)

شیرازی ها در تمامی مناسبت‌های عیدانه و به‌ویژه اعیاد مذهبی برای نوعروسان، آیینی دارند. این آیین در اولین رمضان پس از ازدواج با عنوان "روز والون" شناخته می‌شود. در این مراسم، خانواده‌ عروس افطاری کاملی تهیه می‌کنند و همراه با گل برای عروس می‌فرستند.

سفره‌های افطاری و نذری، برگزاری جلسه ختم قرآن، برپایی مراسم عزاداری در شب‌های قدر از مهم‌ترین آیین‌های مردم استان فارس در ماه رمضان است.

در شیراز رسم بر این است که مردم پس از باز کردن روزه خود وصرف افطار به منزل یکدیگر رفته و مراسم دید و بازدید را انجام می‌دهند و گاه تا سحر در کنار یکدیگر می‌نشینند و گفتگو می‌کنند و به خوردن خوراکی‌هایی چون رنگینک، زولبیا و بامیه وانواع تنقلات مشغول می‌‌شوند.

خوراکی‌های مردم شیراز در ماه رمضان

مردم با انواع عرقیجات گرم مثل گل گاوزبان، طارونه، نسترن، بهار نارنج، گلاب و یا شیر و خرما روزه خود را باز می کنند و انواع نان، ترحلوا، رنگینک و زولبیا بامیه شیرازی نیز بر سر سفره افطاری آنها وجود دارد.

قنبر پلو، کلم پلو و کوفته هلو نیز از غذاهای ویژه این ماه به شمار می روند. البته شیرینی‌ها و خوراک‌های شیرینی چون زولبیا و بامیه، فرنی وشیر برنج تقریبا در تمام نقاط ایران جزو خوراک‌های مشترک و ثابت سفره افطار و سحری به حساب می‌آیند.

ترحلوا یکی از شیرینی‌های سنتی شهر شیراز است که قدمت دیرینه دارد و در ماه مبارک رمضان پخت می‌شود و از قدیم مصرف آن بین خانواده‌های شیرازی مرسوم بوده است. این حلوا به‌طور معمول در دو رنگ سفید و زرد (زعفرانی) پخته می‌شود و تفاوت این حلوا با بقیه حلواها در استفاده از نشاسته است که سبب می‌شود به‌صورت قالبی درآمده و راحت برش بخورد. این شیرینی بسیار مقوی و  از ترکیبات نشاسته، آرد برنج، شیر، آب، گلاب، شکر، زعفران و از انواع مغز برای تزیین استفاده می شود.

افطاری دادن در ماه رمضان به ویژه در محافل خانوادگی و به صورت دسته جمعی در شیراز بسیار مرسوم هست. میهمان شدن بر سر سفره افطار و افطار کردن دسته جمعی حتی در فصل تابستان در فضاهای سبز و پارک‌ها از دیگر رسوم مردم شیراز هست.

شب‌های قدر

شب‌های احیاء که شب ۱۹، ۲۱ و ۲۳ ست مردم بعد از خوردن افطاری به حرم مطهر شاهچراغ (ع) و مساجد می‌روند و احیاء می‌گیرند البته بعضی از شیرازی‌های قدیم به شب‌های احیاء شب‌های الغوثی می‌گویند.

جمعه الوداعی

یکی دیگر از رسم‌های قشنگ شیرازی‌ها مراسم جمعه‌الوداعی است که زنان در جمعه پایانی ماه رمضان به مسجد جامع عتیق یا مساجد دیگر می‌روند و با دعا و مناجات از خداوند حاجت می‌خواهند. خیلی از زن‌ها و مردها هم بعد از این مراسم به مسجد فتح می‌روند و برای برآورده‌شدن حاجتشان شمع روشن می‌کنند. یا از برگ‌های درخت نارنج حیاط برگی می‌چیند و با نیتی آن را به درون آب حوض می‌اندازند.

عید سعید فطر پس از یک ماه روزه داری در بین مردم استان، جایگاه و منزلت ویژه ای دارد و مردم پس از برگزاری نماز مخصوص عید فطر و دعای وحدت به منزل بزرگ‌ترها رفته و صله‌رحم به جای  می آورند.

در شهرستان  اِوَز، در هفته آخر رمضان، مراسمی برپا می‌شود که طی آن، مردم با شور و هیجان با رمضان، ماه نزول قرآن، خداحافظی می‌کنند و یک‌صدا می‌خوانند: «الوداع، الوداع، الوداع شهرُ نور والغفران!»

در شهرستان لامرد هنگامیکه دعای جوشن کبیر خوانده میشد، یک فرد تسبیح را درون ظرف آبی می چرخاند که به آن تسبیح گردانی می‌گویند و همچنین در طول دعا خوانی افراد طناب بلندی را در دست می گیرند و با خواندن هر بند دعا یک گره به طناب میزنند. تا پایان دعا خوانی ۱۰۰ گره با فاصله های مساوی روی طناب زده می شود در پایان دعا آن ظرفی که تسبیح در آن گردانده شده را هر کس قطراتی را از آن می نوشد و یا به صورت می زنند و ان طناب گره زده را به بازوی کودکان می بنددند تا از قضا و بلا به دور باشند.

زنان جهرمی در سه‌ شنبه آخر ماه شعبان آش سبزی یا رشته می‌پزند که به آش بی‌بی‌حور و بی‌بی نور(به تلفظ جهرمی: بی‌حور و بی‌نور) یا بی‌بی سه‌ شنبه معروف است و از آن حاجت می‌گیرند.

گفته می‌شود این بی‌بی‌‌ها و یک خواهر دیگرشان، سه خواهر بوده‌اند که آرامگاهشان سمت شهر قطب‌آباد در بخش کردیان شهرستان جهرم است.

جهرمی ها همچنین برای تقویت بدن در روز عید فطر، نوعی دسر محلی به نام هفت‌ تخم درست می‌کنند و برخی به نیت خیر به منزل همسایه‌ها و اقوام نیز می‌برند. «هفت‌تخم» یا هفت تخمه مرکب از بذر هفت‌ گیاه: ریحان شهری، مروک، ترنجبین، تدری، بارهنگ، فرنجمشک و‌ تخم خرفه طبخ می‌شود که از لحاظ طبعی آن را گرم و فوق‌العاده مقوی می‌دانند و از قدیم‌ الایام در جهرم طبخ می‌شده است.

در شهرستان لار هم مراسمی وجود دارد بنام رمضونی، در این مراسم خانواده عروس باید برای خانواده داماد و بالعکس هدیه بخرند. این هدایا را معمولاً با مقداری حلوای مقراضی انواع نان مثل شل شلی، بالاقوه، لیتک، تپ تپی، حلوای صمغ و زولبیا و ترحلوا در سُپ که سینی بزرگی است و با حصیر بافته می شود، گذاشته و با خود به خانه عروس یا داماد می برند.

بیشتر بخوانید:

آداب ماه رمضان در کردستان