، اصفهان شهری تاریخی در مرکز ایران است این شهر مرکز استان اصفهان و نیز شهرستان اصفهان است . فرهنگ بومی مردم اصفهان نشان دهنده خلاقیت و ذوق هنری مردم استان و شهر اصفهان از گذشته تا امروز است.

این شهر به داشتن معماری زیبا، پل های سرپوشیده، مسجدها و مناره های منحصر به فردش نام‌آور است این امر سبب شده تا در فرهنگ عامه نصف جهان لقب بگیرد. آداب و رسوم مردمان اصفهان نیز به مانند دیگر مناطق ایران، خاص و منحصربه فرد است.

از جمله آداب و رسوم مردمان اصفهان می‌توان به مراسم‌های گلاب‌گیری، شب اسفند، آتش افروزی و جل جلانی، چله بزرگ و چله کوچک، چهارشنبه سوری عید نوروز و ماه رمضان اشاره کرد .

مردم استان اصفهان ضمن به‌جا آوردن فرایض ماه رمضان، برخی آیین‌ها و رسم‌هایی مخصوص این ماه دارند که آنها را از گذشتگان خود به ارث برده‌اند. البته برخی از آن رسم‌ها فراموش شده و برخی هنوز اجرا می‌شوند.

در این گزارش قصد داریم تا به صورت اجمالی به معرفی برخی از مراسم های ماه رمضان را در استان و شهر اصفهان بپردازیم ، همراه ما باشید تا بیشتر با این آئین ها آشنا شوید .

بیشتر بخوانید:

آداب و رسوم شیرازی ها در ماه مبارک رمضان

آداب ماه رمضان در کردستان

مردم اصفهان در اواخر ماه شعبان با نظافت و خانه تکانی، نظافت اماکن عمومی، نظافت شخصی و تهیه مایحتاج ماه رمضان به پیشواز ماه مبارک می روند و خود را برای میهمانی خدا آماده می کنند .

کلوخ اندازان پیشوازی برای ماه مبارک رمضان

درست یک روز پیش از آغاز ماه رمضان در بسیاری از نقاط استان اصفهان مراسم «کلوخ‌اندازان» برگزار می‌شود که مشخصه بارز ماه رمضان در نصف جهان است که در این آیین، خانواده‌ها آغاز این ماه را با دور یکدیگر جمع شدن و جشن گرفتن آغاز می کنند.

در این روز اعضای خانواده در خانه یا طبیعت دور هم جمع می‌شوند و به شادمانی می‌پردازند. خوراکی‌های این روز بسیار متنوع است و سعی دارند هر آنچه را که میل دارند، تناول کنند.

دق الباب از سنت‌های دیگر اصفهانی‌ها در گذشته بوده است که در آن درب منزل همسایگان را برای نوید وقت سحر می‌کوبیدند. این سنت همچنان در برخی محله‌های قدیمی استان اصفهان رواج دارد .

در گذشته که وسایل آگاه‌سازی مثل ساعت‌های زنگدار و هشداردهنده و همچنین وسایل ارتباط جمعی وجود نداشت، سحری ‌خوانان اصفهانی با صدای خوش و رسایی که داشتند نیمه شب‌های ماه رمضان روی بام‌ می‌رفتند و با خواندن مناجات به سحری‌خوانی می‌پرداختند و روزه‌داران اصفهانی را برای تهیه و خوردن سحری بیدار می‌کردند.

غذاهای سنتی و محلی اصفهان در سفره افطار

پختن غذاهای خاص اصفهان در ماه مبارک رمضان رونق خاصی به خود می‌گیرد. برخی از اصفهانی‌ها برای این ماه غذاهایی مانند شله بریان زیره، کله جوش، ماش و قمری، گوشت و لوبیا و نیز حلیم بادمجان، خورش ماست، شله زرد و آشی موسوم به شله قلم‌کار می‌پزند.

در گذشته در بعضی نواحی استان غذاهایی ویژه ماه رمضان وجود داشته است؛ به طور مثال در قمصر کاشان شولی، در کاشان دیزی تنوری، در نشلج کاشان خورش چغندر مخصوص سحر و افطار بوده است.

حلیم‌پزان نیز یکی از رسوم کهنه مردم نطنز در رمضان بوده است، مردم نطنز حلیم را به روش سنتی می‌پزند و در وعده افطار و حتی گاهی هم سحر میان روزه‌داران توزیع می‌کنند. در این مراسم مردم از شب قبل در خانه شخصی که حلیم می‌پزد یا در مسجد یا هیات جمع می‌شوند و در پختن آن به میزبان کمک می‌کنند. علاوه بر این در امر توزیع نیز مشارکت دارند.

پخش نذری مردم سمیرم در ماه مبارک رمضان

مردم سمیرم با پخش نذری که در اصطلاح محلی به آن «دیگ جوش» می‌گویند به استقبال این ماه پربرکت می‌روند. در زمان نذر سه دیگ آش نذر می‌کنند که دو دیگ آن را در منزل یا مکانی متبرک می‌پزند و بین مردم خیرات می‌کنند و دیگ سوم را به صورت گرو نگه می‌دارند تا وقتی حاجت گرفتند دیگ سوم را بپزند و نذر خودشان را ادا کنند. پخت «نان لپوی خیراتی» که نان محلی با ترکیبی از آرد، شکر و شیر است در روز قبل از ماه مبارک و همچنین در نیمه ماه و شب‌های قدر از دیگر رسوم مردم سمیرم در ماه رمضان بوده است .

یکی از آیین‌های مرسوم در روستاهای نطنز «هوی هوی» است که در روستای ده‌آباد برگزار می‌شود و این‌گونه گفته‌اند که شب‌های سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم ماه رمضان هر سال، صدای کودکان و نوجوانانی که در کوچه پس کوچه‌های ده‌آباد، درب خانه‌ها را می‌زنند و با خواندن اشعاری از صاحب‌خانه طلب مُشتُلُق می‌نمایند، می‌پیچدهوم بابایی یا «نیمه شب» از آیین‌های خاص شهر‌های شرق استان اصفهان مانند نطنز، کاشان و نیاسر است که از شب اول ماه رمضان آغاز و تا شب پانزدهم ادامه داشته و کودکان، نوجوانان و جوانان در دسته‌های مختلف چهار تا بیست نفره به «هوم بابائی» می‌رفتند.

طبق این رسم که اکنون نیز در برخی محلات رواج دارد، هر محله برای خود دسته‌ای دارد که این عده بنا به قول و قراری که بین خودشان می‌گذارند بعد از افطار در محل معینی جمع می‌شوند و از بین خود یک صندوق‌دار و یک میدان‌دار انتخاب می‌کنند.

وظیفه صندوق دار جمع‌آوری پول یا خوراکی‌هایی مثل برگه زرد آلو، برگه قیصی، جوزقند، کلوچه، خرما، گردو و بادام است. میدان‌دار هم بایستی خوش صدا باشد و وظیفه‌اش خواندن اشعار هوم بابایی است. پس از انتخاب صندوق‌دار و میدان‌دار، بچه‌ها سه صلوات بلند می‌فرستند تا اگر از افراد گروه کسی جا مانده باشد، حاضر شود. پس از اینکه همه جمع شدند از اولین خانه هوم بابایی را آغاز می‌کنند. در هر خانه را می‌کوبند و پس از شنیدن جواب، میدان‌دار شروع به خواندن عباراتی مانند «امشب، شبِ نیمه است که ما میهمانیم/ از ما حرجی نیست که ما طفلانیم/ بشقاب را پر از کلوچه و حلوا کن» می‌کند که بعد از پایان هر عبارت بچه‌ها با گفتن «هوم بابا» آن را تصدیق می‌کنند.

بعد از خواندن این اشعار میدان‌دار شروع می‌کند به دعا کردن به صاحب خانه و بچه‌ها آمین می‌گویند و با نیت بهره جستن از برکات این ماه مقداری از طعام سفره افطاری را طلب می‌کنند که طعام‌های جمع‌آوری شده بین فقرا و خانواده‌های بی‌بضاعت تقسیم می‌شود.

این مراسم در ابیانه به این صورت بود که بعد از افطار نوجوانان محله همراه با کوچک‌ترها در دسته‌های چهار یا پنج نفره به درب خانه‌ها می‌رفتند و اشعاری می‌خواندند و آجیلی می‌گرفتند و میان خود تقسیم می‌کردند.

رسم افطاری‌دادن در میان خانواده و دوستان، سنتی است که در اصفهان هنوز کم‌رنگ نشده‌است اما نکته جالب این‌که در بسیاری از مساجد استان اصفهان نیز مراسم‌ افطاری مختصر تا مفصلی در این ماه برگزار می‌شود. همچنین در این ماه بسیاری از اصفهانی‌ها مواد غذایی مانند گوشت و خواروبار برای کمک به نیازمندان نذر می‌کنند.

دوخت پیراهن مراد در ۲۷ ماه مبارک رمضان 

یکی دیگر از مراسم ماه رمضان در استان اصفهان دوختن پیراهن مراد که اغلب در روز ۲۷ ماه رمضان در اکثر شهرها و روستاهای استان این مراسم برگزار می شده است. زنهایی که مریضی داشته، یا بچه‌دار نمی شدند یا اینکه بچه آنها در کودکی می مرده است، پیراهن مراد می دوخته‌ اند.

در این مراسم زنی از بستگان بیمار پارچه‌ ای را به مسجد می برد و بعد از نماز مغرب و عشا آن را می بریدند و می دوختند.سپس از آخوند مسجد می خواستند که روضه حضرت ابوالفضل علیه‌السلام بخواند و بیمار را دعا کند. آنگاه همه رو به قبله آیه «امن یجیب …» را می خواندند و صاحب نذر مقداری خرما بین مردم تقسیم می کرد. بعد آخوند با عده‌ای به دیدن بیمار می رفتند و برای او دعا کرده و پیراهن را به تن او می پوشاندند و معتقد بودند که خدا او را شفا خواهد داد.

همچنین در کاشان رسم بود که شب ۲۷ ماه رمضان، زنان تازه عروس را برای سفید بختی به مسجد می بردند. سعی داشتند عروس را در صف اول جماعت جای دهند. پس از خواندن نماز مغرب و عشا، مقداری شیرینی یا خرما بین نمازگزاران تقسیم می کردند. آنگاه عروس را به خانه باز می گرداندند و معتقد بودند که بین زن و شوهر هرگز جدایی نمی افتد و همیشه در صلح و صفا به سر خواهند برد.

همچنین مشهور است شب ۲۷ ماه مبارک رمضان ابن ملجم به قصاص رسیده است و بر این اساس کاشی‌ها در این شب جشن مفصل و حنابندان داشته‌اند .

در شرق اصفهان هر منطقه رسم و رسوم خاص خود را در ماه رمضان اجرا می‌کنند و به آن بسیار مقید هستند. برای نمونه در روستاهای این منطقه نان جو پخته و به هر خانه این نان را که حکم نذری دارند هدیه می‌کنند و از آنجائی که این نان ارزش غذایی بالایی دارد در این منطقه مورد توجه است.

یک رسم دیگر نیز وجود دارد و آن این است که اگر خانواده‌ای تازه عروس هستند برای خانواده و تازه عروس افطاری، هدیه و میوه می‌برند و بعد از آن همین رسم در خانواده عروس برای تدارک دیدن برای خانواده داماد هم در این ماه اتفاق می‌افتد .

نخل‌گردانی ، روزه واکنی ، آشتی کنان و حلالیت طلبیدن ، جلسات ختم سوره انعام ، آیین طبل زنی سحر و ... از دیگر مراسم ماه رمضان در استان اصفهان است که اگر بخواهیم مفصل به بیان هر کدام از آنها بپردازیم موقعیت و فرصت بهتری می طلبد .

پس امید است به واسطه این گزارش در میان خوانندگان شوق جستجو برای آشنایی با دیگر مراسم ماه رمضان در استان اصفهان ایجاد شده باشد که همین شوق جستجو خود به معنی موفقیت در تهیه این گزارش است .