به گزارش خبرنگار خبرگزاری موج اصفهان، پلاکت خون یکی از انواع سلول‌های خونی است که در مغز استخوان ساخته می‌شود. این اجزای کروی شکل کوچک در انعقاد خون و جلوگیری از خونریزی نقش بسیار مهمی دارند.

 پزشکان با بررسی آزمایش شمارش کامل خون (CBC) قادر به بررسی این سلول‌های کوچک اما حیاتی هستند که گاهی اوقات ترومبوسیت نیز نامیده می‌شود.

نقش پلاکت خون در بدن

به انواع سلول‌های موجود در بافت خون، اصطلاحاً یاخته خونی می‌گویند. یاخته‌های خونی معمولاً سه نوع هستند؛ گلبول‌های قرمز (اریتروسیت‌ها)، گلبول‌های سفید (لوکوسیت‌ها) و پلاکت‌ها (ترومبوسیت‌ها). همان‌طور که قبلاً اشاره کردیم وظیفه اصلی پلاکت‌ها انعقاد خون است اما آن‌ها در ایجاد یا تخریب سلول‌های سرطانی و فاکتورهای رشدی مشتق از پلاکت نیز مشارکت دارند.

درصورتی‌که اختلالی در عملکرد ترومبوسیت‌ها ایجاد شود، احتمال بروز خونریزی‌های مکرر بینی و لثه، به وجود آمدن لکه‌های قرمز بر سطح پوست و قاعدگی‌های طولانی در خانم‌ها وجود دارد.

 

پلاکت خون پایین چیست؟

یکی از مهم‌ترین علائم اختصاری آزمایش خون، PLT یا همان پلاکت خون است. کاهش تعداد ترومبوسیت‌ها، ترومبوسیتوپنی نامیده می‌شود. در این شرایط تعداد پلاکت‌ها کمتر از ۱۵۰ هزار عدد در هر میکرولیتر خون است. اگر این کاهش خفیف باشد ممکن است هیچ علائمی نداشته و اختلالی در مسیر لخته شدن یا خونریزی ایجاد نکند. البته این نشانه‌ها در افراد مختلف متفاوت است.

علت‌ کاهش پلاکت خون

یکی از دلایل بسیار نادر پایین بودن پلاکت خون ارثی بودن آن است. عوارض جانبی برخی داروها و یا پیامدهای برخی بیماری‌ها منجر به از دست رفتن پلاکت‌ها می‌شود. دلایل کاهش پلاکت خون به شرح زیر است.

 

پلاکت خون یا ترمبوسیت چیست ؟

پلاکت یا ترومبوسیت‌ها اجسام کروی شکل کوچکی هستند که اندازه ای به قطر ۴–۲ میکرون دارند.

پلاکت ها از قطعه قطعه شدن سیتوپلاسم سلول های بزرگی به نام مگاکاریوسیت در مغز استخوان ایجاد می شوند و دارای عملکرد مهمی در بدن هستند.

 تعداد پلاکت ها ۴۰۰–۱۵۰ هزار در هر میکرولیتر خون می‌باشند.و عمر آن‌ها ۱۱–۸ روز می‌باشد.

 

کار پلاکت چیست و چگونه به درمان کمک می کند؟

مهم ترین و اصلی ترین کار پلاکت انعقاد و جلوگیری از خون ریزی می باشد.

این فرآیند با جمع شدن و چسبیدن پلاکت ها به همدیگر در محل آسیب دیده انجام می شود.

تحریک پلاکتها در محل آسیب عروقی باعث ترشح ADP می‌گردد که ADP چسبیده به سطح پلاکت موجب چسبیدن پلاکتها بهم و تشکیل توده پلاکتی را می‌کند.

 به صورت درزگیر عمل کرده و از ادامه خون‌ریزی جلوگیری می‌کند.

بعضی از بیماری‌های خود ایمن مانند لوپوس و روماتیسم مفصلی در پایین آمدن تعداد پلاکت‌های خونی تأثیرگذار هستند. در این بیماری‌ها سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه پلاکت‌ها را مورد هدف قرار داده و آن‌ها را تخریب می‌کند.

عوارض جانبی داروها

عوارض جانبی بعضی از داروها در کم شدن تعداد پلاکت‌ها تأثیر دارند. گاهی بعضی از داروها با تأثیر منفی بر عملکرد سیستم ایمنی سبب تخریب پلاکت‌ها می‌شوند. از این داروها می‌توان هپارین، کینین، آنتی‌بیوتیک‌های حاوی سولفور و داروهای ضد تشنج را نام برد.

 

علائم و عوارض پلاکت خون پایین

ترومبوسیتوپنی یا پلاکت خون پایین می‌تواند خفیف باشد و علائم و نشانه‌های بسیار اندکی بروز دهد و یا آن‌چنان شدید باشد که منجر به خونریزی داخلی شود. شایع‌ترین علائم پلاکت خون پایین به‌صورت زیر است:

    کبودشدن آسان و وسیع پوستی

    خونریزی سطحی که به شکل لکه‌های پوستی بنفش متمایل به قرمز (پتشی) در قسمت پایین پاها ظاهر می‌شود

    خونریزی زیاد از بریدگی و جراحت‌ها

    وجود خون در ادرار و مدفوع

    خونریزی از لثه و بینی

    پریود سنگین

    خستگی و ضعف

    طحال متورم

پلاکت خون پایین چگونه تشخیص داده می‌شود؟

اگر پزشک به کم بودن پلاکت‌های خونی مشکوک باشد نشانه‌های مربوط به آن را جستجو می‌کند. علائمی که در معاینه بالینی حاکی از ترومبوسیتوپنی هستند شامل لکه‌های بنفش ریز و کبودی پوست و متورم شدن طحال و کبد است.

آزمایش خون و سونوگرافی

آزمایش CBC که با گرفتن یک نمونه خون از ساعد انجام می‌شود یکی از روش‌های روتین و پرکاربرد برای تشخیص پلاکت خون پایین است. اگر در معاینه بالینی طحال شما بزرگ‌تر از حد معمول باشد پزشک برای ارزیابی دقیق‌تر موضوع آزمایش سونوگرافی را تجویز می‌کند. اما مقدار نرمال پلامت در آزمایش خون چقدر است؟ وب‌سایت hopkinsmedicine این‌گونه به این سوال پاسخ می‌دهد:

 در جواب آزمایش CBC مقدار نرمال پلاکت‌ها از  ۱۵۰۰۰۰ تا ۴۵۰۰۰۰ پلاکت در میکرولیتر است. اگر تعداد پلاکت‌ها بیشتر از ۴۵۰۰۰۰ باشد به آن ترمبوسیتوز یا پلاکت خون بالا و اگر کمتر از ۱۵۰۰۰۰ باشد به آن ترموبوسیتوپنی یا پلاکت خون پایین می‌گویند.

 

طریقه درمان پلاکت خون پایین

درمان این اختلال خونی به دلایل و شدت و اختلال بستگی دارد. اگر شدت اختلال کم باشد احتمالاً پزشک چکاپ‌های دوره‌ای را مدنظر قرار می‌دهد. اما درصورتی‌که کمبود پلاکت وخیم باشد تجویز دارو یکی از گزینه‌های درمانی خواهد بود.

از دیگر گزینه‌های درمانی می‌توان به روش‌های زیر اشاره نمود:

    تزریق خون یا انتقال پلاکت (ترانسفیوژن پلاکت)

    تغییر دادن داروهایی که باعث بروز اختلال ترومبوسیتوپنی شده‌اند

    تجویز داروهایی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مثل استروئیدها، ایمونوگلوبولین‌ها

    برداشتن طحال

 

برای پلاکت خون پایین چه بخوریم؟

خوردن بعضی از مواد غذایی کمک می‌کند تا مقدار پلاکت خون تا حدودی افزایش یابد. در ادامه مؤثرترین مواد غذایی توصیه‌شده برای بالا بردن پلاکت خون مرا نام می‌بریم.

مواد غذایی غنی از فولات

فولات یکی از ویتامین‌های B ضروری برای سلامت سلول‌های خونی است. مقدار اسیدفولیک روزانه برای بزرگ‌سالان ۴۰۰ میلی‌گرم و برای زنان باردار ۶۰۰ میلی‌گرم است. غذاهای غنی از فولات به قرار زیر است:

    سبزیجات پهن‌برگ و تیره مثل اسفناج و کلم بروکسل

    جگر گاو

    لوبیا چشم‌بلبلی

    غلات غنی‌شده با اسیدفولیک

    برنج

    مخم

مواد غذایی غنی از ویتامین B۱۲

ویتامین B۱۲ یکی از ویتامین‌های ضروری برای تولید سلول‌های قرمز خون است. کمبود ویتامین B۱۲ با پایین بودن پلاکت‌های خونی نیز مرتبط است. طبق تحقیقات علمی، افراد ۱۴ سال و بالاتر روزانه به ۲٫۴ میکروگرم ویتامین B۱۲ نیاز دارند. این مقدار برای زنان باردار ۲٫۸ میکروگرم است. ویتامین B۱۲ به مقدار فراوان در مواد غذایی زیر در دسترس است:

    گوشت گوساله و جگر گاو

    تخم‌مرغ

    انواع ماهی مثل قزل‌آلا، سالمون و ساردین

    لبنیات نیز غنی از ویتامین B۱۲ هستند اما شواهدی در دسترس است که بیانگر تأثیر منفی شیر گاو بر تولید پلاکت است

مواد غذایی غنی از ویتامین C

ویتامین C با بهبود عملکرد پلاکت‌ها و نیز افزایش جذب آهن غذایی تأثیر مفیدی در بالابردن سطح پلاکت خون دارد. بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات غنی از ویتامین C هستند:

    کلم بروکلی

    کلم بروکسل

    میوه‌های گروه مرکبات مثل پرتقال و گریپ‌فروت

    کیوی

    فلفل دلمه‌ای قرمز و سبز

    توت‌فرنگی

مواد غذایی غنی از ویتامین D

ویتامینD در عملکرد بهتر مغز استخوان، عضلات، اعصاب و سیستم ایمنی نقش دارد. بزرگ‌سالان ۱۹ تا ۷۰ سال روزانه به ۱۵ میکروگرم ویتامین D نیاز دارند. غذاهای غنی از ویتامین D عبارت‌اند از:

    زرده تخم‌مرغ

    ماهی‌هایی مثل سالمون، ماهی تن و ماهی خال‌مخالی

    روغن ماهی

    ماست و سیر غنی‌شده با ویتامین D

مواد غذایی غنی از ویتامین K

ویتامین K ازجمله ویتامین‌هایی است که برای انعقاد خون و سلامت استخوان‌ها ضروری است. طبق تحقیقات علمی ۲۷ درصد از افرادی که ویتامین K مناسب دریافت کرده‌اند شاهد بالا رفتن پلاکت‌های خود و بهبود اختلالات خونریزی بوده‌اند.غذای‌های غنی از ویتامین K به ترتیب زیر است:

    غذای تهیه‌شده از سویا

    سبزیجات پهن‌برگ مثل شلغم، اسفناچ و کلم کیل

    کلم بروکلی

    سویا و روغن سویا

    کدوحلوایی

 

مواد غذایی غنی از آهن برای کمبود پلاکت

آهن از عناصر کلیدی برای برخوردار بودن از سطح مناسب سلول‌های قرمز و پلاکت است. در تحقیقاتی که بر روی اطفال و نوجوانان مبتلا به آنمی فقر آهن انجام‌شده است نشان می‌دهد که مصرف آهن در افزایش سطح پلاکت‌های خونی مؤثر است. مردان بالای ۱۸ سال و زنان بالای ۵۰ سال روزانه ۸ میلی‌گرم آهن و زنان ۱۹ تا ۵۰ سال روزانه به ۱۸ میلی‌گرم آهن نیاز دارند. از غذاهای غنی از آهن می‌توان به موارد زیر شاره نمود:

    صدف

    جگر گاو

    غلات صبحانه غنی‌شده

    لوبیا سفید و لوبیا قرمز

    شکلات تلخ

    عدس