،مردم مومن استان فارس هرساله با آغاز ماه محرم با برپا کردن خیمه‌ها و سیاه پوش کردن تکیه‌ها، مساجد و حسینیه‌ها و نصب پرچم‌های عزا بر سر درب منازل و معابر، خود را برای عزاداری و سوگواری سالار شهیدان و یاران باوفایش آماده می‌کنند.

شهر شیراز در این ماه همانند سایر شهرهای شیعه‌نشین دنیا، همه کوچه ها و خیابان ها سیاه پوش و دسته های سینه زنی و زنجیر زنی متعددی راه اندازی می شود که با نوحه‌خوانی و علم‌گردانی برای امام حسین سوگواری می‌کنند. برخی از آیین‌های سنتی که مردم فارس در این ایام برگزار می‌کنند از قدمت زیادی برخوردار است که نام تعدادی از آن‌ها در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است.

بیشتر بخوانید:

عزاداری هیئت محبان ثارالله شیراز

آیین های عاشورایی مانند مراسم سینه زنی قطاری در شیراز، چارچوگردانی و چک چکو در استهبان، عم کبار و تعزیه در خرم بید، خیمه‌های برافراشته و تعزیه در زرقان، تعزیه صحرا رود فسا، مراسم عاشورای روستای دوان کازرون، تعزیه مرودشت، مراسم پرچم سرخ حسینی در فورگ داراب، مراسم عزاداری لار، چاووش‌خوانی اول محرم در بوانات، تعزیه شیراز و کازرون، در فهرست آثار معنوی کشور به‌ عنوان آثار ناملموس به ثبت رسیده‌اند.

سینه‌زنی قطاری مردم شیراز

سینه زنی یکی از  مراسماتی است که با سبک های مختلف در شهرهای مختلف انجام می شود، که در شیراز به عنوان سومین حرم اهل بیت (ع)، سینه زنی قطاری به عنوان شیوه دیرینه عزاداری مردم همچنان رواج دارد. این نوع عزاداری به‌صورت دسته‌جمعی اجرا می‌شود و مسیر حرکت عزاداران دایره‌ای حلزونی و پیچ در پیچ است.

این نوع سینه‌زنی اکنون در مسجد بغدادی در محله سردزک شیراز برگزار می‌شود.کتیبه این مسجد نشان از قدمت ۷۰۰ ساله آن دارد، فردی که اهل بغداد بوده آن را بنا کرده و به این نام موسوم شده است.

یکی از سبک های سوگواری دارای قدمت دیرینه، سینه زنی «قطاری» در شیراز است که به ثبت ملی نیز رسیده است.

عمه کبار در خرم‌بید

مراسم عباس‌خواهی در زبان محلی عم کبار نام دارد که در شهرستان خرم‌بید، هر ساله در شب عاشورا مقابل مسجد جامع منطقه خرمی در شهرستان خرمبید اجرا می‌شود و سابقه‌ای ۲۰۰ ساله دارد و یکی از آئین‌های ثبت شده استان فارس است. 

واژه عم کبار که درواقع غم کویار است بنا بر اعتقاد عوام، خطاب به حضرت زینب (س) و منظور از یار، یار حضرت امام حسین (ع) یعنی حضرت ابوالفضل العباس (ع) است.

در این مراسم علم‌هایی از مناطق مختلف شهرستان به مسجد جامع شهر آورده می‌شود و عزاداران اشعار خود را می‌خوانند و یک نفر در وسط ایستاده و چند نفر دور علم حلقه می‌زنند و با حرکاتی خاص و خواندن اشعار مذهبی،به‌صورت گروهی دور علم می‌چرخند.

این حلقه‌ها نباید گسسته شود و همه با عزاداری در مقابل علم بزرگ تعظیم می‌کنند و در واقع این تعظیم نماد احترام دیگر اهل بیت به حضرت عباس است که علمدار بزرگ کربلاست.

مراسم چک‌چکو و چارچو (نخل گردانی) در استهبان

مردم این شهرستان با آیین های چک چکو، چارچو یا نخل گردانی ایام محرم را گرامی می دارند. چک چکو و چارچوگردانی در امامزاده پیرمراد (ع) این شهرستان برگزار می شود. آئین چک‌چکوی استهبان بـرگرفته از چکاچک و صدای برخورد شمشیرهاست و به عصر عاشورا و به خاک و خون کشیده شدن اجساد مطهر شهدای کربلا در زیر سم اسبان اشقیا اشاره دارد.

قدمت این آیین به ۲۰۰ سال پیش باز می گردد و بدین گونه است که افرادی به شکل نمادین در سوگ اتفاقاتی که در عصر عاشورا برای امام حسین (ع) و یاران ایشان رخ داد، به صورت دایره حلقه می زنند و دو قطعه چوب یا سنگ به دست می گیرند و با نوحه خوان همنوایی می کنند.

آیین چارچو یا نخل گردانی نیز در حسینیه محله اَهر همین شهر برگزار می شود. چارچو اتاقکی است چوبی با کف مستطیل شکل که بدنه آن از شیشه پوشیده شده است. در این مراسم از ابتدای شب دسته های عزادار، زنجیرزن و سینه زن به حسینیه محل چارچوگردانی می روند.

معمولاً این عزاداری ها با سینه زنی دایره وار آغاز می شود و پس از آن گروهی از جوانان در حالیکه بر سر می زنند، نوحه ای را تکرار می کنند، پس از آن تعدادی از جوانان چهار طرف چارچو را بلند می کنند و وسط میدان می چرخانند و پس از سه بار چرخش، «چارچو» به داخل حسینیه برده می‌شود و مراسم عزاداری ادامه پیدا می‌کند.

مراسم عزاداری در روستای تاریخی دوان کازرون

اهالی روستای دوان کازرون نیز هرسال به یاد عاشورای حسینی مراسم ویژه‌ای را برگزار می‌کنند. آن‌ها تمام کوچه‌ها را غبارروبی و محل‌های عزاداری را سیاه‌پوش می‌کنند.

در دوان دو محله وجود دارد که محله پایین و بالا نامیده می‌شود. سینه‌زنی از شب هفتم محرم شروع می‌شود و گروه سنج و دمام‌زن در محل تجمع شروع به نواختن سنج و دمام می‌کنند، پس‌ازآن، مردم محله پایین در میدان کنار بقعه شاه سلیمان و مردم محله بالا در میدان کنار مسجد جامع دوان جمع می‌شوند.

محل تجمع عزاداران، میدانی است که وسط آن را سه دایره متحدالمرکز به فاصله چند متر تشکیل می‌دهد. دایره کوچک‌تر که در مرکز قرارگرفته محل سینه‌زنی کودکان، دایره دوم محل سینه‌زنی جوانان و دایره سوم که بزرگ‌تر است به بزرگان و ریش‌سفیدان اختصاص دارد. در این مراسم یک نفر تک‌خوان اشعار مراثی است و بقیه به او جواب می‌دهند.

شب عاشورا علاوه بر اینکه مردان در میدان سینه‌زنی تجمع می‌کنند، زنان نیز در خانه عهده‌دار مراسم عاشورا در پای گهواره علی اصغر که با پارچه‌های رنگین تزیین شده است به عزاداری مشغول می‌شوند و عده‌ای نیز به پختن آش نذری می‌پردازند.

تعزیه صحرا رود فسا

از دیگر مراسم‌های عزاداری ثبت‌شده در فهرست ملی کشور می‌توان به اجرای یکی از بزرگ‌ترین تعزیه‌های کشور در صحرا رود شهرستان فسا اشاره کرد.

همه ساله تعزیه بزرگ صحرارود با سابقه ۲۵۰ ساله با اجرای حدود ۵۰۰ بازیگر در روستای صحرارود و در زمینی به مساحت حدود ۱۲ هکتار در ششمین روز از ایام محرم برگزار می‌شود.بازیگران این تعزیه در رده سنی ۵ تا ۹۱ سال هستند و شش ماه برای متن تعزیه، تحقیق و مطالعه زمان صرف می‌شود و دو ماه هم کار تمرین و برنامه ریزی شکل می‌گیرد.

برافراشتن خیمه در زرقان

براساس سنت چند صدساله، مردم زرقان در روز ۲۷ ذی‌الحجه در حسینیه های این شهر با برافراشتن چادرهای بزرگ به پیشواز محرم می‌روند.که این مراسم در فهرست آثار معنوی کشور  ثبت شده و قدمت آن به دوران صفویه می‌رسد.

این مراسم در سه حسینیه قدیمی شهر زرقان در محلات امام سجاد، ولی عصر(عج) و حیدر برگزار می‌شود. مردم زرقان پس از خواندن نماز صبح به صورت دسته‌جمعی و با همراهی روحانیون شهر به سمت حسینیه محله امام سجاد می‌روند و یکی از اهالی بر بام حسینیه رفته و ساز و کرنای عزا را می‌نوازد این موسیقی محلی با مدیحه‌سرایی و ذکر اشعاری در وصف امام حسین (ع) واقعه عاشورا اعلام عمومی برای شروع عزاداری در ماه محرم است.

پس از برگزاری این مراسم یک غذای مخصوص به نام شله که مواد آن شامل گوشت گوساله، برنج، سبزی و حبوبات است با مشارکت بانوان زرقانی آماده و در روز ۲۷ ذی الحجه توسط مردان در حسینیه‌ها پخت و در میان عزادارن توزیع می‌شود.

بیشتر بخوانید:

آیین ماه محرم در استان مرکزی

سوگ ده روزه کرمانشاهی ها در ایام شهادت امام حسین(ع) + نوحه ها

آداب و رسوم عزاداری محرم سیدالشهدا در اصفهان+تصاویر

آیین‌های عزاداری محرم در استان ایلام+تصاویر

مراسم پرچم در فورگ داراب

در این مراسم سنتی و آیینی مردم شهر دوبرجی بخش فورگ بر اساس رسم دیرینه بیرق عزا را با چاووشی خوانی و نوحه‌سرایی روی پشت‌بام مهدیه شهر نصب می‌کنند و به استقبال ماه محرم می‌روند.

چاووش‌ خوانی در سوریان بوانات

هنر چاووش خوانی یکی از هنرهای اصیل مردم بوانات است که از دیر باز در مراسمات مختلف مورد استفاده قرار گرفته است.

چاووش خوانی، یکی از آیین های سنتی و قدیمی ست که  اول محرم در سوریان بوانات برگزار می شود، این آیین از سوی چاوش خوانان و پیر غلامان سه مسجد امام حسین (ع)، مسجد صاحب الزمان (عج) و مسجد جامع برگزار می شود و طی آن دسته های عزاداری به طرف حسینیه امام صادق (ع) حرکت می کنند و در بین راه به گروهی از چاوش خوانان و همراهان که به عنوان سفیران محرم هستند، می رسند. سپس با چاوشی خوانی و اهدای بیرق مشکی به اهالی و بازاریان برای نصب در سر در منازل و مغازه ها، خبر از شروع ماه محرم و عزای حسینی می دهند.

چاووش‌ خوانان و هیئت‌های عزاداری با برافراشتن ۵ بیرق بزرگ که یکی از آن‌ها به نشانه قیام امام حسین(ع) به رنگ سرخ و چهار بیرق دیگر به رنگ مشکی به نشانه عزای حسینی است، این مراسم مذهبی را اجرا می‌کنند.