، در نخستین نشست «گفتگوهای آبی» با رویکرد انتقال آب دریا کارشناسان بر رعایت ملاحظات زیست محیطی و توجیه اقتصادی طرح تأکید کردند. مشاوران طرح نیز اذعان کردند که طرح انتقال آب دریا کاملا منطبق بر سند آمایش سرزمینی است. ضمن اینکه صنایع با توجیه اقتصادی حاضر به تأمین بخشی از هزینه‌های طرح انتقال آب دریا شده‌اند.

نخستین جلسه از مجموعه نشست «گفتگوهای آبی» با موضوع طرح انتقال آب دریا عصر امروز با حضور سعید نی‌ریزی مدیرعامل شرکت مهندسین مشاور طوس آب و مشاور خطوط یک، دو و چهار، مهرداد حاج‌زوار مدیرعامل شرکت مهندسین مشاور زیستاب و مشاور خط سه، علی مریدی استاد دانشگاه و مدیر گروه مهندسی آب، فاضلاب و محیط زیست دانشگاه شهید بهشتی و مدیرکل سابق دفتر حفاظت آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست و مسعود امیرزاده نماینده شبکه تشکل‌های مردم‌نهاد و اجتماع‌محور محیط زیست و منابع طبیعی کشور و به میزبانی عیسی بزرگ‌زاده سخنگوی صنعت آب کشور در شرکت مدیریت منابع آب ایران برگزار شد.

بزرگ‌زاده در ابتدای این نشست با اشاره به اهداف برگزاری نشست «گفتگوهای آبی» اظهار داشت: طرح‌های بزرگی در حوزه انتقال آب دریا توسط وزارت نیرو در دولت سیزدهم و با هزینه‌ای بالغ بر هشت میلیارد دلار درحال اجراست. اما معتقدیم که در کنار این فعالیت‌ گسترده‌ باید نظریه‌پردازی در حوزه آب را فربه‌سازی شود.

وی افزود: بدون شک طرح‌ها و نظریات مطرح در حوزه انتقال آب هر از چند گاهی نیاز به تحقیق و بازنگری دارند که این مهم یکی از اهداف نشست «گفتگوهای آبی» است.

طرح انتقال آب دریا به صنایع بزرگ و سودده، به ساختار اقتصادی آب در آن منطقه کمک می‌کند

بزرگ‌زاده، تعامل با نخبگان را از اهداف دیگر وزارت نیرو در برگزاری این مجموعه نشست خواند و گفت: وزارت نیرو به عنوان یک سازمان یادگیرنده، خود را نیازمند به ارتباط با نخبگان می‌داند و برهمین اساس، خود نسبت به باز کردن باب گفتگوهای عمیق و تخصصی به منظور تضارب آرا و شفاف‌سازی موضوعات برای مردم و نخبگان پیش قدم شده است.

سخنگوی صنعت آب کشور با بیان اینکه گزارش این نشست به اطلاع مدیران ارشد وزارت نیرو نیز خواهد رسید، ادامه داد: ما تلاش می‌کنیم در نشست گفتگوهای آبی پاسخ مستدل و منطقی به طرح‌ها و نقدهای مطرح شده داشته باشیم.

وی عنوان کرد: طرح انتقال آب دریا به صنایع در خصوص صنایع بزرگ، پرآب‌بر و سودده اجرا خواهد شد. این طرح اگر از صرفه اقتصادی لازم برخوردار نبود، قانونگذار در بند ع تبصره هشت قانون بودجه امسال، صنایع را مکلف به استفاده از آب بازتخصیص نمی‌کرد. آب آزادشده در بخش صنعت، صرف پایداری شرب و اهداف محیط زیست خواهد شد و به تسکین فرونشست و کنترل ریزگردها بسیار کمک می‌کند. این بند اکنون عملیاتی شده و نزدیک به یک هزار واحد صنعتی، بیش از ۸۰۰ میلیون مترمکعب ابلاغیه بازتخصیص خود را دریافت کرده‌اند.

بزرگ‌زاده با رد این نظریه که آب گران موجب تحریک تقاضا خواهد شد، نیز بیان داشت: این اقدام نه تنها موجب تحریک تقاضا نخواهد شد که موجب سامان‌دهی تقاضا می‌شود و تنها تقاضاهای واقعی و سودده هستند که می‌توانند زیر بار تهیه آب گران بروند و در مقابل، اقتصادهای رانتی کنار خواهد رفت.

وی با اشاره به طرح موضوع مدیریت مصرف و مدیریت تقاضا بیان داشت: همه بر اجرای مدیریت مصرف و تقاضا اتفاق نظر داریم اما این مهم حتی به شرط آماده بودن بسترهای فرهنگی و نهادسازی نیز هرگز نمی‌تواند ما را به شرایط مطلوب نزدیک کند چرا که میزان بارگذاری بر روی منابع آبی بسیار زیاد است.

بزرگ‌زاده خاطرنشان کرد: تا هدف ۱۴۲۰ سهم بارگذاری شرب، صنعت، بهداشت و خدمات حدود ۲۰ درصد خواهد بود؛ این در حالیست که براساس سند امنیت غذایی، بارگذاری بخش کشاورزی حدود ۵۰ درصد تعیین شده و در نهایت حدود ۶۵ تا ۷۰ درصد نسبت مصارف به منابع آب تجدیدپذیر خواهد بود. این میزان بسیار بالا و حتی بالاتر از میزان ۴۰درصدی است که معمولاً در دنیا به عنوان سقف معین می‌شود. یعنی اگر مدیریت تقاضا هم صورت گیرد، نسبت مصارف به منابع آب تجدیدپذیر از بیش از ۹۰ درصد به بیش از ۶۵ درصد می‌رسد که باز هم بالاتر از مقادیر قابل قبول است؛ بنابراین به تأمین منابع آب کمکی نیاز است.

سخنگوی صنعت آب کشور در خصوص تأمین امنیت سازه‌های خط انتقال با توجه به زلزله‌خیز بودن یا سیل‌خیز بودن مسیر انتقال نیز گفت: این سازه‌ها در ردیف ساده‌ترین سازه‌هاست و در زیر زمین کارگذاری خواهد شد که مشابه آن در طرح‌های انتقال نفت و گاز نیز در کل کشور اجرا شده است.

بزرگ‌زاده با اشاره به سوالات مطرح در خصوص بهای سنگین آب تأمین شده در طرح انتقال آب دریا نیز اظهار داشت: تأمین آب همواره گرانبها و پرهزینه بوده است و این روند از ابتدا و در تخصیص آب بدون اعمال قیمت واقعی آن به صنایع بزرگ، پرآب‌بر و پرسود اشتباه بوده است. اینکه صنایع بزرگ که هزینه‌های تأمین آب برای آنها کسری بسیار ناچیز از سبد هزینه‌های تولید آنها است، یک اقدام مثبت است که باید سال‌ها پیش انجام می‌شد.

وی افزود: ما در منطقه‌ای هستیم که آب قیمت واقعی ندارد. طرح انتقال آب دریا به صنایع بزرگ و سودده، به ساختار اقتصادی آب در آن منطقه کمک خواهد کرد؛ ضمن اینکه هزینه‌های فرصت و هزینه‌های اقتصادی آب را کشف کرده و موجب می‌شود اقتصاد آب در آن منطقه منطقی‌تر شود.

سخنگوی صنعت آب کشور دو اقدام مهم وزارت نیرو در مدیریت منابع و مصارف آب را نهادسازی و به تصویب رساندن قوانین مورد نیاز و همچنین اجرای جدی طرح نصب کنتور هوشمند حجمی آب بر روی چاه‌های کشاورزی عنوان کرد و گفت: با اجرای این طرح‌ها درصد بسیار زیادی در استان‌های کشور با صرفه‌جویی در مصرف آب زیرزمینی روبرو بوده‌ایم و در ادامه مسیر نیز نقشه راه آب کشور به کمک مدیریت منابع آبی خواهد آمد که موضوع جلسات آینده «گفتگوهای آبی» خواهد بود.

ملاحظات زیست محیطی طرح انتقال آب دریا

یکی از کارشناسان حاضر در نشست امیرزاده نماینده شبکه تشکل‌های مردم نهاد و اجتماع‌محور محیط زیست و منابع طبیعی کشور بود.

وی ضمن مخالفت با انتقال آب میان‌حوضه‌ای، با بیان اینکه پرسش‌های متعددی در جامعه مدنی در خصوص طرح‌های انتقال دریا وجود دارد بیان داشت رفع ابهام در این زمینه به شفاف سازی آن در جامعه مدنی کمک خواهد کرد.

امیرزاده با اشاره به نقدهای مطرح در عرصه زیست‌محیطی طرح‌های انتقال آب دریا پشتوانه مطالعاتی و کارشناسی این طرح را مورد اشاره قرار داد و خواستار ارائه توضیحاتی در خصوص میزان توجیه اقتصادی طرح و میزان انطباق با سیاست‌های کلی نظام در حفاظت از محیط زیست در طرح انتقال دریا به استان‌های مختلف شد.

نشست گفتگوهای آبی؛ فرصتی برای ارزیابی طرح‌های کلان در گعده‌های تخصصی 

حاج‌زوار مدیرعامل شرکت مهندسین مشاور زیستاب و مشاور خط سه در پاسخ به سخنان امیرزاده گفت: سال‌ها این نقد بر ما وارد بود که الگوی توسعه کشور را بر مبنای سند ملی آمایش سرزمینی طراحی نشده است اما اکنون برای همه استان‌ها گزارش‌های آمایش سرزمینی آماده شده است.

وی توضیح داد: در بند ۱۲۰ ماده ۴ راهبردها و سیاست‌های سند آمایش سرزمینی آمده است که «ارائه مشوق‌های لازم برای سرمایه‌گذاری و به کارگیری فناوری‌های نوین در طرح‌های نمک‌زدایی مقرون به صرفه از آب دریا برای تأمین آب صنعت (براساس الگوی مطلوب استقرار فعالیت‌ها) مناطق واقع در پسکرانه سواحل جنوبی کشور، فلات مرکزی، نوار شرقی کشور و جزایر و آب شرب مناطق واقع در پسکرانه سواحل با در نظر گرفتن ملاحظات محیط زیستی و پدافند غیرعامل». یعنی در این سند نه تنها از فلات مرکزی و نوار شرقی نام برده شده، که حتی به ارائه مشوق‌ها نیز توصیه کرده است. لذا سند ملی آمایش سرزمینی مبنای حرکت وزارت نیرو است و طرح‌های دریایی تعریف شده با این سند تطابق دارد.

حاج‌زوار بیان داشت: کشور ما با مشکلات متضاد کم‌آبی و سیلاب روبروست. در گذشته سدسازی به عنوان یکی راهکارهای تأمین آب مطرح بود اما در دوران جدید یکی از طرح‌های مورد توجه، انتقال آب دریاست.

وی افزود: نشست گفتگوهای آبی کمک می‌کند تا طرح‌های بخش آب خارج از گعده‌های غیرتخصصی مورد بحث و ارزیابی قرار گیرد.

حاج زوار در خصوص طرح انتقال آب دریا به اصفهان خاطرنشان کرد: این آب یک آب با قیمت تمام شده بهای آن است که با هزینه بالا و تکنولوژی خاص صورت می‌گیرد.

مریدی استاد دانشگاه و مدیر گروه مهندسی آب، فاضلاب و محیط زیست دانشگاه شهید بهشتی و مدیرکل سابق دفتر حفاظت آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست نیز در ادامه با اشاره به متدولوژی ارزیابی یکپارچه در خصوص تعیین مرزهای اجرای طرح، اعم از مرز حاکمیت وزارت نیرو، حاکمیت دولت و حاکمیت نظام، توجه به پایداری اقتصادی، پایداری محیط زیست، پایداری مالی، پایداری اجتماعی و پدافند غیرعامل طرح انتقال آب دریا را مورد تأکید قرار داد.

وی همچنین خواستار شفافیت در توجیه اقتصادی طرح انتقال آب دریا برای صنایع شد.

اجازه دهیم نیازهای فوری مردم منطقه سیستان و بلوچستان حل شود

نیریزی مدیرعامل شرکت مهندسین مشاور طوس آب و مشاور خطوط ۱، ۲ و ۴ طرح انتقال آب در ادامه با اشاره به تاریخچه شکل‌گیری طرح انتقال آب دریا خاطرنشان کرد: طرح انتقال آب دریا از سال ۹۰ در وزارت نیرو مطرح شد.

وی افزود: در فلات مرکزی ایران از زاگرس تا شرق، دیگر هیچ آب سطحی برای توسعه وجود ندارد. ضمن اینکه در بخش کشاورزی با ۵ میلیارد مترمکعب اضافه برداشت روبرو هستیم که این مشکل باید اصلاح شود و به سوی تعادل بخشی حرکت کنیم.

نیریزی گفت: تا افق ۱۴۲۰ به تأمین ۲ میلیارد مترمکعب آب اضافی نیاز داریم. لذا بر روی منابع شرق و جنوبی برای تأمین آب سرمایه‌گذاری شده است.

مشاور طرح انتقال آب دریا اضافه کرد: تمام نگرانی‌های مطرح در خصوص طرح انتقال آب دریا در مسیر مطالعاتی پاسخ داده شده و ما در آغاز یک حرکت تاریخی در کشور هستیم.

وی تأکید کرد: در خصوص تطابق طرح با ملاحظات محیط‌زیستی نیز باید گفت که تمام مجوزهای محیط‌زیستی لازم طرح اتخاذ شده است.

نیریزی با بیان اینکه اجازه دهیم نیازهای فوری مردم منطقه سیستان و بلوچستان با اجرای طرح انتقال آب دریا حل شود، گفت: صنایع این استان با تزریق اندک آبی متحول خواهد شد.

وی با دفاع از طرح انتقال آب بیان داشت: به عنوان ایرانی هرگز کاری نمی‌کنم که نتوانم شرافتمندانه از آن دفاع کنم و معتقدم که طرح انتقال صنایع به سواحل، بسیار گران‌تر از انتقال آب دریا تمام خواهد شد.

بنابراین گزارش، در انتهای این نشست و پس ارائه پنل توسط سخنگوی صنعت آب و کارشناسان میهمان، جلسه پرسش و پاسخ برگزار شد و تقریباً تمام حاضران تقاضاکننده برای طرح سؤال توانستند نظرات و پرسش‌های خود را مطرح کنند.

گفتنی است علاوه بر شرکت‌کنندگانی که علی‌رغم طولانی شدن نشست و با گذشت بیش از ۳ ساعت از آغاز پنل‌ها، در جلسه حضور داشتند، تعداد قابل توجهی از مخاطبان نیز این گفتگوی چالشی و تخصصی را به صورت برخط دنبال کردند.