،رجب ماه هفتم از سال قمری است که مُضر نیز می‌گویند به سبب احترامی که آن قبیله به آن ماه قائل بودند و در اسلام رجب از ماه‌های حرام به شمار آمده است، بدین خاطر آن را رجب الفرد گویند، زیرا سه ماه از ماههای حرام به هم پیوسته‌اند و این ماه از آنها جدا و فرد است.

این ماه همانند ماه شعبان و ماه رمضان از ماه‌های بسیار با شرافت و با فضیلت است که در روایات اسلامی بر آن تأکید و توصیه شده به طوری که ماه رجب شهر اللّه الأصب یعنی ماه (سرای خداوند) نامیده شده که رحمت خدا در آن بر بندگان سرازیر است پس شایسته است انسانهای با ایمان بسیار استغفار و توبه نمایند و به این ماه نیز «واصل»،(بی سر و صدا) گفته شده زیرا در آن از جنگ با مخالفان و مشرکان نهی شده است.

لیله الرغائب یا شب آرزوها نخستین شب جمعه از ماه پرخیر و برکت رجب است که در روایات «ماه خدا» لقب گرفته و در بیان ارزش بالای آن، فضائل بسیاری را ذکر کرده‌اند. بنابر روایات، در این شب درهای رحمت و مغفرت الهی به سوی بندگان گشوده شده و عرشیان و فرشیان دعوت شده‌اند تا در ضیافت دعا و بزم نیایش زمینیان حضور به هم رسانند.

علت نام گذاری اولین شب جمعه ماه رجب به شب لیله الرغائب چیست؟

دلیل نام گذاری اولین شب جمعه ماه رجب به شب لیله الرغائب به این جهت است که هنگامی که یک سوم از شب گذشت هیچ فرشته‌ای در آسمان‌ها و زمین نمی‌ماند مگر اینکه در کعبه و اطراف آن جمع می‌شوند. آنگاه خداوند به طور غیرمنتظره‌ای بر آنان وارد شده و می‌فرماید: ای فرشتگانم! هر چه می‌خواهید از من درخواست کنید. فرشتگان عرض می‌کنند: حاجات ما این است که از روزه داران رجب در گذری. خداوند می‌فرماید: این کار را انجام داد.

رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرمایند: «لَیْلَةٌ تُسَمِّیهَا الْمَلَائِکَةُ لَیْلَةَ الرَّغَائِبِ» ملائک این شب را شب رغبت‌ها معرفی کردند. این نام گذاری گویای آن است که شب رغائب جنبه‌ای فراتر از حوائج دنیوی دارد و باید بر ریسمان الهی چنگ زد و از تعلقات دنیا دل کند و آسمانی شد. مؤمن باید لیلةالرغائب را موهبتی الهی محسوب کند. بنابراین توجه به خواسته‌های دنیوی بدون در نظر گرفتن رشد معنوی مطلوب این شب نیست.

خواندن نماز ۱۲ رکعتی لیله الرغائب

رسول خدا (ص) فرمودند: کسی که روز پنجشنبه اول رجب را روزه گرفته و سپس بین نماز مغرب و عشا دوازده رکعت نماز بجا آورده هر دو رکعت به یک سلام و در هر رکعتی سوره فاتحه یک بار، انا انزلناه فی لیلةالقدر سه بار و قل هو الله احد را دوازده بار خوانده، و هنگامی که نماز تمام شد، هفتاد بار بر من (با این الفاظ) صلوات بفرستد: اللهم صل علی محمد النبی الأمی و علی آله، سپس سجده کرده و در سجده هفتاد بار بگوید: سبوح قدوس رب الملائکة و الروح؛ سپس سر خود را بلند کرده و بگوید: رب اغفر و ارحم و تجاوز عما تعلم انک انت العلی الأعظم آنگاه بار دیگر به سجده رفته و در سجده همان چیزی را بگوید که در سجده اول گفت، سپس حاجت خود را از خدا بخواهد، ان‌شاءالله تعالی برآورده می‌شود.

پیامبر گرامی(ص) در بیان فضیلت این نماز ۱۲ رکعتی فرموده‌اند «هر کس که این نماز مستحبی را بخواند، پس از مرگ و در شب اول قبر، خداوند ثواب این نماز را با نیکوترین سیرت و زیباترین صورت به سوی او می‌فرستد».

سپس رسول خدا فرمودند: قسم به کسی که جانم در دست اوست؛ هیچ بنده یا کنیزی از بندگان و کنیزان خدا این نماز را به جا نمی‌آورد، مگر اینکه خداوند گناهان او را می بخشد گرچه گناهان او مثل کف دریا و به عدد شن و به وزن کوه‌ها و به عدد برگ‌های درختان باشد و روز قیامت هفتصد نفر از خویشاوندان خود را که همگی سزاوار آتش باشند شفاعت می‌کند. و در شب اول قبر خداوند ثواب آن را به بهترین صورت، با روی گشاده و خندان و زبان فصیح برای او می‌فرستد.

در شب لیله الرغائب ، ملائک از آسمان به زمین فرود می‌آیند و ساکن زمین می‌شوند و پیک نیت‌های پاک بندگان خداوند می‌شوند تا بین آسمان و زمین پلی از حسنات و کهکشانی از اعمال خیر بندگان بسازند. سزاوار است علاوه بر انجام اعمالی که مربوط به این شب است و بهره‌مندی از آن‌ها، فرصت رسیدن به حوائج و خواسته‌های به حق و آرزوهای دست یافتنی را غنیمت شمرد و از فیض رحمت پروردگار بهره‌مند شد.

اعمال لیله الرغائب برای اموات

پیامبر اکرم (ص) در فضیلت این نماز می‌فرماید: کسی که این نماز را بخواند، شب اول قبرش خدای متعال ثواب این نماز را با زیباترین صورت و با روی گشاده و درخشان و با زبان فصیح به سویش می‌فرستد. پس او به آن فرد می‌گوید:‌ای حبیب من، بشارت بر تو باد که از هر شدت و سختی نجات یافتی.

میّت می‌پرسد تو کیستی؟ به خدا سوگند که من صورتی زیباتر از تو ندیده‌ام و کلامی شیرین‌تر از کلام تو نشنیده‌ام و بویی، بهتر از بوی تو به مشامم نرسیده است. آن زیباروی پاسخ می‌دهد: من ثواب آن نمازی هستم که در فلان شب از فلان ماه از فلان سال به جا آوردی. امشب به نزد تو آمده‌ام تا حق تو را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و وحشت را از تو بردارم و چون در صور دمیده شود و قیامت بر پا شود، من سایه بر سر تو خواهم افکند.

روزه گرفتن در اولین پنجشنبه ماه رجب

مستحب است که این روز را روزه بگیرید. طبق روایات در لیلة‌الرغائب ملائکه برای روزه‎داران این ماه طلب آمرزش می‌کنند و خداوند هم می‌پذیرد. همچنین امام صادق (ع) نیز فرموده‌اند: «به راستی که نوح در روز اول رجب سوار کشتی شد و به همراهان خود گفت که این روز را روزه بگیرند و فرمود کسی که این روز را روزه بگیرد، جهنم به اندازه مسافت یک سال از او دور خواهد شد و کسی که هفت روز از این ماه را روزه بگیرد، درهای هشت‌گانه بهشت برای او باز می‌شود و کسی که پانزده روز از این ماه را روزه بگیرد، حاجتش داده خواهد شد و کسی که بیش‌تر روزه بگیرد، خدای عزوجل ثواب بیش‌تری به او عنایت خواهد کرد.

بهترین دعاهای در این شب چیست؟

دعای سلامتی و فرج امام زمان(ع) که با آمدن او جهان پر از عدل و داد و صلح و آرامش خواهد شد.

هدایت و راه مستقیم را از خدا طلب کنیم: « اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ؛ ما را به راه راست هدایت کن‌» همان راه صحیح و قرآنی که ریشه در سیره و سبک زندگی اهل بیت پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله) دارد.

پذیرش توبه و تسلیم بودن در راه خدا را طلب کنیم: «پروردگارا! ما را تسلیم فرمان خود قرار ده! و از دودمان ما، امتى که تسلیم فرمانت باشند، به وجود آور! و طرز عبادتمان را به ما نشان ده و توبه ما را بپذیر، که تو توبه‌پذیر و مهربانى!»

دنیای نیکو و آخرت خوب را طلب کنیم: آموزه های دینی مخالف دست یابی به دنیای خوب و سالم نیست از این رو در مناجات های قرآنی علاوه بر آخرت نیک دنیای خوب هم طلب می شود: « و بعضى مى‌گویند: «پروردگارا! به ما در دنیا (* نیکى*) عطا کن! و در آخرت نیز (* نیکى*) مرحمت فرما! و ما را از عذابِ آتش نگاه دار!»

طلب بخشش الهی و نجات از آتش جهنم: « همان کسانى که مى‌گویند: «پروردگارا! ما ایمان آورده‌ایم؛ پس گناهان ما را بیامرز، و ما را از عذابِ آتش، نگاهدار!»

عاقبت به خیری: از دعاهای قرآنی این چنین استفاده می شود که یکی از بهترین دعاها طلب عاقبت خیر است: کما اینکه در آیاتی از قرآنی این چنین بیان شده است: «أَنْتَ وَلِیِّی فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ تَوَفَّنی‌ مُسْلِماً وَ أَلْحِقْنی‌ بِالصَّالِحین‌؛ تو ولىّ و سرپرست من در دنیا و آخرت هستى، مرا مسلمان بمیران؛ و به صالحان ملحق فرما!»

مرحوم «سید بن طاووس» می‌گوید: در کتب «عبادات» روایتی از رسول خدا (ص) یافتم که آن حضرت فرمودند: «هر کس درک کند ماه رجب را و در اول، وسط و آخر آن غسل کند، همانند روزی که از مادر متولد شده است، از گناهان خارج می‌گردد.» غسل در شب لیله الرغائب سفارش شده است.