، سید محمد مقیمی رئیس دانشگاه تهران در پیش نشست کنگره بین‌المللی علم و قرآن که در تالار شهید سلیمانی دانشگاه تهران برگزار شد، گفت: کنگره بین‌المللی علم و قرآن که با همت و ابتکار دکتر علم‌الهدی استاد دانشگاه شهید بهشتی و دبیر ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی شکل گرفته است در خرداد ماه ۱۴۰۳ همزمان با نودمین سال تاسیس دانشگاه تهران و با مشارکت دانشگاه‌های مختلف برگزار خواهد شد.

وی به نزول هدایت‌های الهی در قرآن کریم به عنوان کتاب هدایت بشر برای سعادت مادی و معنوی بشر اشاره کرد و گفت: هر صنف و گروهی به تناسب ظرفیت‌هایی که در خود ایجاد می‌کند، می‌تواند از رهنمودها و آیات قرآنی بهره‌مند شود و سال‌هاست که علما و اندیشمندان مختلف در محیط دانشگاه به دنبال برقراری یک پل ارتباطی بین آموزه‌های الهی در قرآن کریم با علوم مختلف هستند. معمولاً این تلاش‌ها بنا به ذوق و سلیقه فردی شکل گرفته و در قالب مقالات و کتب و مستندات علمی منتشر شده است.

رئیس دانشگاه تهران با یادآوری اینکه آنچه خداوند متعال در قرآن کریم نازل فرموده و مسیر ما را تعیین نموده است، مطابق حقایقی است که در جهان هستی و جهان طبیعت قرار دارد، خاطرنشان کرد: آنچه که در برقراری ارتباط بین علم و قرآن باید مورد توجه قرار گیرد، این است که قرآن دائرةالمعارف بزرگ نیست که بخواهد راجع به جزئیات هر آنچه که بشر در زندگی مادی و معنوی به آن نیاز دارد، در آن به تفصیل سخن گفته باشد. اشاراتی که در قرآن کریم است معمولاً کلی و گذرا است. حتی درباره واجبات دینی مانند نماز و روزه به کلیات پرداخته شده و جزئیات و کیفیت انجام آن از طریق سیره عملی و نظری رسول مکرم اسلام (ص) برای ما تعلیم داده شده است.

دکتر مقیمی افزود: بنابراین این تصور که هر آنچه که در جزئیات علوم به آن نیاز داریم، از قرآن قابل استخراج است، طبیعتاً این دیدگاهی است که ممکن است یک گروهی به آن اعتقاد داشته باشند ولی این دیدگاه غالب در بین عالمان و اندیشمندان اسلامی که در حوزه علم و فناوری فعالیت می‌کنند، نیست.

وی با بیان اینکه مفهوم علم در قرآن کریم با عناوین مختلف نزدیک ۷۵۰ بار تکرار شده است، گفت: خداوند متعال به تناسب شرایطی که برای تبیین مباحث توحیدی یا تربیتی بشر بوده است به بعضی از موضوعات علوم طبیعی و علوم عقلی پرداخته و این به معنای آن نیست که تمامی علوم از طریق قرآن کریم قابل استخراج باشد. اما آنچه از علم مبتنی بر قرآن کریم تحت عنوان مطلق علم بشر برداشت می‌کنیم در هر دو بعد عقلی و تجربی است.

رئیس دانشگاه تهران به تقسیم‌بندی علوم در دانشگاه‌ها در قالب علوم عقلی و نقلی در رشته‌های مختلف علوم انسانی، اجتماعی و رفتاری، الهیات و علوم تجربی شامل علوم پایه، فنی مهندسی و کشاورزی و غیره اشاره کرد و بیان داشت: تلاش‌های متعددی در رابطه با پیوند بین علم و قرآن صورت گرفته است و در قالب یک پیوستار می‌توان آن را ترسیم کرد. برخی از این تلاش‌ها خیلی افراط‌گرایانه بوده که نگاه دائرةالمعارفی به قرآن داشته و برخی نیز دنبال انکار موضوعات علمی در قرآن هستند و اصولاً معتقدند بحث‌های علمی در قرآن جایگاهی ندارد و قرآن یک کتاب هدایت بشر است و یک کتاب علمی نیست که به بحث‌های علمی بپردازد. منتها برخی عالمان متدین تلاش‌هایی علمی برای اثبات اعجاز علمی قرآن به صورت اعتدال‌گرایانه انجام داده‌اند که قابل تحسین است.

وی افزود: آنچه به عنوان نظریه اعجاز علمی قرآن مطرح می‌شود به این نکته اشاره دارد که قرآن به صورت برخی گزاره‌های کلی به مباحث علمی پرداخته است. نگاه اعتدال‌گرایانه به این موضوع اشاره دارد که این مباحثی که امروز تحت عنوان علم کشف می‌شود یا در ادامه کشف خواهد شد، مباحثی است که به صورت کلی و گذرا در قرآن به آن اشاره شده است که در زمان نزول وحی و قرآن کریم ممکن است این علوم شناخته شده نبوده یا بعداً شناخته شده باشند یا حتی درزمانه ما هنوز مکشوف نشده و در آینده شناخته خواهد شد.

رئیس دانشگاه تهران ادامه داد: نظریه اعجاز علمی قرآن بر این باور است که ما می‌توانیم گزاره‌های اصلی علم را از درون قرآن استخراج کنیم و آن را به عنوان مفروضات پایه‌ای و اساسی مبتنی بر پیام‌های قرآنی که فرازمانی و فرامکانی و جهان شمول است و محتوای ژرف دارد، آن را عرضه نماییم. بنابراین رویکردی که در کنگره بین‌المللی علم و قرآن به دنبال آن هستیم، این است که مبتنی بر نظریه اعجاز علمی قرآن تلاش کنیم به دور از افراط گرایی و تفریط که دو سوی پیوستار هستند نگاه معتدلی را به این موضوع داشته باشیم.

دکتر مقیمی درباره الزامات رویکردی که در کنفرانس بین‌المللی علم و قرآن پیگیری می‌شود، تاکید کرد: اولاً بایستی به روش‌های علمی روی آوریم تا بتوانیم لایه‌های پنهانی قرآن کریم را کشف کنیم و دوم اینکه ما نبایستی به دنبال برقراری یک پیوند ناگسستنی بین نظریه‌های ناپایدار علمی و دیدگاه‌های محکم و استواری که در قرآن آمده است، باشیم و بگوییم الا و لابد این رابطه علمی برقرار است و می‌دانیم که چه پیامدهای نامطلوبی را ایجاد خواهد کرد. همه ما می‌دانیم که پارادایم‌های علمی دچار انقلابات علمی می‌شوند و در هر دوره تحولی در علوم پایه، علوم اجتماعی، علوم انسانی و شاخه‌های مختلف علوم، مفروضات پارادایم‌های خاصی غالب بوده که در جنگ پارادایم‌ها، پارادایم جدیدی غلبه کرده و پارادایم قدیم را به کنار زده یا آن را تکمیل کرده است.

استاد دانشگاه تهران در توضیح بیشتر در این باره گفت: اگر قرار باشد یک پیوند ناگسستنی در هر زمانی بین این نظریه‌ها با آموزه‌های قرآنی ایجاد کنیم این می‌تواند خطرناک باشد و با رد شدن و ابطال آن نظریه‌ها قاعدتاً این تصور ایجاد می‌شود که آموزه‌های الهی رد شدنی یا ابطال‌پذیر است. بنابراین باید به این توجه کنیم که وقتی از ارتباط علم با قرآن کریم صحبت می‌کنیم، همواره باید بر این مسئله توجه کنیم که یک محقق نمی‌تواند یک نظر قطعی ولو اینکه با روش علمی دنبال می‌کند در خصوص این رابطه بیان نماید. بلکه این را باید به این شکل بیان کنیم که تفسیر محقق و برداشتی که از قرآن و آیه‌های قرآنی می‌کند بر اساس فهم خودش شاید بشود با برخی نظریه‌ها انطباق داد ولی این تطبیق‌پذیری بایستی با احتیاط فراوانی صورت گیرد که در این کنگره به این مسئله توجه داریم.

دکتر مقیمی افزود: ما با شبهه‌افکنی‌های مختلفی در عرصه‌های بین‌المللی مواجه هستیم و گاهی شیطنت‌هایی هم چاشنی آن می‌شود که سعی می‌کنند با این نظریه‌های علمی، آموزه‌های الهی را به چالش بکشند؛ به این گونه که منتظر می‌مانند تا یک نظریه علمی که بر اساس ذوق یک دانشمند از علوم غیردینی، با یک نشانه از آیات الهی مشابهت‌یابی شده بوده است، توسط یک نظریه علمی جدیدتری باطل شود و پس از باطل شدن آن نظریه، ابطال‌پذیری آیات الهی را نتیجه‌گیری کرده یا پایه‌های اعتباری آن را تضعیف کنند.

وی با بیان اینکه در دنیای کنونی تلاش‌های زیادی از سوی شیاطین برای سست شدن پایه‌های عقیدتی هم در بین دانشگاهیان و هم در عامه مردم صورت می‌گیرد، بیان داشت: تلاش کنگره بین‌المللی علم و قرآن این است که از پنجره قرآن کریم به علومی که امروز در دانشگاه به آنها پرداخته می‌شود، ورود پیدا کند تا بتواند در مقابل شبهه‌افکنی‌ها، پاسخگویی لازم را داشته باشد.

استاد دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: برای ورود به این عرصه خطیر بایستی افرادی که قرآن را به خوبی درک و فهم می‌کنند و تفسیر مناسبی از آن دارند وارد شوند و عالمان و اندیشمندان از حوزه‌های مختلف علوم در یک قالب ترکیبی، فضا را به گونه‌ای فراهم کنند که به کشف لایه‌های پنهانی که در قرآن در رابطه با علوم است، بپردازیم. کنگره بین‌المللی علم و قرآن تلاش می‌کند این تعامل را بین اندیشمندان علوم قرآنی و قرآن پژوهان با اندیشمندان علوم در بخش‌های مختلف که با قرآن آشنایی داشته و علاقمند به گام برداشتن در این مسیر هستند، برقرار نماید. برای اینکه بتوانیم کارهای عمیق انجام دهیم، نیازمند این تعامل طرفینی هستیم تا بتوانیم سرخوردگی که ممکن است بخاطر این شیطنت‌ها و شبهات در بخشی از متدینین ایجاد می‌شود را برطرف کنیم.

رئیس دانشگاه تهران در جمع‌بندی سخنان خود اظهار داشت: بنابراین تلاش‌مان این است که با الهام از آنچه خداوند متعال در قرآن کریم به عنوان مسیر سعادتمندی بشر تبیین کرده و اشاره دارد که علوم مشروط بر اینکه مبتنی بر گزاره‌های اصلی قرآنی حرکت کند، در خدمت این سعادتمندی است؛ باورهای دینی را در بین دانشجویان و اساتید تقویت کنیم. بنابراین تلاش می‌کنیم کنگره بین‌المللی علم و قرآن با کیفیت مناسب و با حضور اندیشمندان بین‌المللی که ای بسا ممکن است از بین غیرمسلمانان هم باشند، به گونه‌ای برگزار شود تا ابعاد جدیدی از لایه‌های پنهانی قرآن را بتوانیم مکشوف سازیم. برای این کار بایستی هم از علم‌زدگی دوری کنیم و هم از قشری‌نگری؛ و تلاش‌مان این باشد که در یک فضای علمی و آکادمیک بتوانیم نقشی اثرگذار در این فرآیند داشته باشیم.