، سوغات و سوغاتی، ره آورد و ارمغان هر سفری است که انسان آن را برای عزیزان خود به هدیه می آورد تا بدین وسیله آنان را به صورت غیرمستقیم در سفری که داشته است سهیم کند. سفر و مسافرت گونه های مختلفی دارد که این نیز در درون خود نام های خاص خود را دارد.

برخی سفرها به واسطه طولانی بودن و شرایط خاص و و یژه اش «کوچ» نام گرفته است که طی آن روستاییان در ایام فصل گرم تابستان از شهر به روستاهای محل زادگاه خود در مناطق کوهستانی و خنک نقل مکان کرده و در آنجا به تأمین معاش و زندگی خود می پردازند.

این نوع سفر در گذشته رواج بسیاری در بین روستاییان منطقه کجور شهرستان نوشهر داشت و طی آن خانواده ها پس از گذران زندگی به مدت ۹ ماه از سال در شهر، در فصل تابستان به روستای محل زادگاه خود کوچ کرده تا در خنکای هوای پاک روستا ایام تابستان را سپری کنند.

اگر چه امروزه به واسطه حضور تکنولوژی و امکانات جدید در روستا، زندگی روستایی تا حدودی جای خود را به زندگی شهری داده است اما خوشبختانه مردم خونگرم و پاکدل و مهربان روستایی به فرهنگ و آداب و سنن روستای گذشتگان خود پایبند هستند.

یکی از این فرهنگ ها، سنت بسیار زیبای سوغاتی بردن از روستا به شهر در پایان تابستان گذرانی و آغاز فصل پاییز می باشد که از سوغاتی های مرسوم و سنتی در روستاهای بخش کجور مازندران به نام «راه نون» می باشد و این ریشه در فرهنگ و سنن و احساس و عواطف پاک و معصوم مردم مهربان کجور دارد.

واژه «راه نون» به معنای نان محلی مخصوصی می باشد که تحت عنوان سوغاتی محلی و سنتی در پایان کوچ تابستانه به روستای محل زادگاه خویش توسط اهالی پاکدل کجور برای فرزندان، نوه ها، اقوام و بستگان خود به شهر برده و به آنها هدیه می کنند.

درست است که این فرهنگ و سنت بسیار زیبا و اصیل، سالیان درازی است که با دستان به رنج خو گرفته و دلهای سرشار از احساس و محبت مادران روستایی در جای جای کجور مازندران همچنان زنده مانده است ولی کمرنگ شدن این سنت زیبا هم نگران کننده شده است.

«راه نون» یا همان نان محلی مخصوص برای سوغاتی سنتی با سایر نان های محلی که در منازل روستایی برای استفاده های روزمره پخت می شود از نظر ترکیبات درون آن متفاوت می باشد و ترکیبات آن را تخم مرغ محلی، کره محلی، شیر محلی، ماست محلی، شکر و پودرهای معطر گیاهان کوهستان با خاصیت درمانی می باشد.

اهالی برای پخت «راه نون» چندین روز قبل از کوچ دوباره به شهر، به تکاپو افتاده و مقدمات خاص آنرا فراهم می کنند.

تعمیر و گِل کاری کردن تنورهای سنتی که در محوطه حیاط هر یک از منازل روستایی به شیوه سنتی و زیبا ساخته شده است و نیز جمع آوری هیزم هایی که توان و قدرت گرمایشی مناسب و همچنین تهیه آرد سفید و با کیفیت بالا برای پخت مطلوب را داشته باشند از مقدمات پخت نان سوغاتی محلی و سنتی در روستاهای کجور به نام «راه نون» است.

کیفیت و عطر و بوی نان محلی که به نام «راه نون» و به عنوان سوغات از روستا به شهر برده می شود به حدی است که خوردن تکه ای از آن روح و جان هر انسانی را سرشار از عشق و محبت و دوستی کرده و جان تازه ای به انسان می بخشد.

اما آنچه اکنون باعث نگرانی است، کمرنگ شدن این فرهنگ و سنت پیشینیان در روستاهایمان می باشد و دیگر همچون گذشته های نه چندان دور که کوچه و پس کوچه های روستا سرشار از عطر و بوی روح نواز «راه نون» بود، خبری نیست و کمتر شاهد پخت آن هستیم.

تأمل برانگیز است که چرا زُمُختی شهرها جای معصومیت ها را در روستا گرفته و فرهنگها و سنن اصیل روستایی کمرنگ شده است ولی آنچه جای امیدواری دارد این است که هنوز فرصت احیا و اشاعه فرهنگهای زیبای روستایی از جمله پخت سوغاتی محلی و سنتی «راه نون» وجود دارد و در این راه دستگاههای ذیربط و مسئولان فرهنگی باید تلاش خود را بیشتر کرده و نقش پر رنگ خود را بیشتر به نمایش بگذارند تا فرهنگ و رسوم سرشار از عطوفت و مهربانی مردمان پاکدل روستایی احیا شود.