به نقل از سازمان مالیاتی کشور ، اظهارنامه مالیاتی نوعی کارنامه مالی محسوب می‌شود که از سوابق مالی یک شرکت حقوقی و یا یک شخص حقیقی در طول یک سال مالی برای محاسبه مالیات به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه می‌شود. اظهارنامه‌های مالیاتی که درآمد شخص یا شرکت را نسبت به میزان مالیات قابل پرداخت محاسبه می‌کنند شامل اقلامی همچون هزینه‌ها، معافیت‌ها و کسورات مالیاتی می‌شوند. اظهارنامه‌ها می‌توانند به صورت الکترونیکی از طریق درگاه ملی خدمات الکترونیک سازمان امور مالیاتی کشور به نشانی https://my.tax.gov.ir قابل ارسال هستند. در همین رابطه سازمان امور مالیاتی کشور طی ارائه گزارشی روند بارگذاری و قطعی سازی اوراق اشخاص حقیقی و اقدامات اساسی در خصوص بارگذاری اظهارنامه اشخاص حقوقی را تشریح و تبیین نموده است. 

رسیدگی و قطعی سازی در کمتر از دو هفته

در این راستا درخصوص آخرین وضعیت دریافت اظهارنامه‌های اشخاص حقوقی عملکرد دو سال اخیر می‌توان گفت در سال 1401 تعداد 338 هزار اظهارنامه به مبلغ 124 هزار میلیارد تومان دریافت شده است که سرانه ابرازی هر شخص حقوقی به طور متوسط 366 میلیون تومان بوده است. در سال 1402 نیز تعداد 339 هزار اظهارنامه به مبلغ 236 هزار میلیارد تومان دریافت شده است که سرانه ابرازی به ازای هر شخص حقوقی به طور میانگین 695 میلیون تومان بوده است. مقایسه اطلاعات این دو سال نشان می‌دهد علی رغم اینکه تغییر محسوسی در تعداد اظهارنامه‌های دریافتی ایجاد نشده است اما مالیات ابرازی به میزان 90 درصد و سرانه مالیات ابرازی به میزان 89 درصد افزایش یافته است. 

از مجموع اظهارنامه‌های حقوقی بارگذاری ‌شده، حدود 46 هزار اظهارنامه برای حسابرسی انتخاب شده‌اند. رسیدگی و قطعی سازی اظهارنامه‌ها برای اولین بار در فاصله کمتر از 2 هفته پس از پایان مهلت تسلیم اظهارنامه‌های این اشخاص صورت گرفته است. 

اما درباره آخرین وضعیت دریافت اظهارنامه‌های اشخاص حقیقی عملکرد سال‌های 1401 و 1402 گفته می‌شود در سال 1401 تعداد یک میلیون و 366 هزار اظهارنامه به مبلغ 107 هزار میلیارد تومان دریافت شده است که سرانه ابرازی برای هر فرد حدود 7 میلیون تومان بوده است. در سال 1402 نیز یک میلیون و 67 هزار اظهارنامه شخص حقیقی دریافت شده که مبلغ مالیات ابرازی آن 189 هزار میلیارد تومان و سرانه ابرازی هر فرد نیز 17 میلیون تومان بوده است. به این ترتیب علی‌رغم کاهش حدود 22 درصدی تعداد اظهارنامه‌های دریافتی در این بخش، مالیات ابرازی آن به میزان 77 درصد و سرانه ابرازی به میزان 127 درصد افزایش یافته است که این موضوع علاوه بر برخی عوامل جانبی نظیر تورم، نشان دهنده افزایش تمکین مؤدیان در خود اظهاری است. 

صدور بیش از ۱۳ میلیون قبض برای تقسیط در سامانه  

سازمان امور مالیاتی کشور در راستای مؤدی مداری و تسهیل در فرایند تکمیل فرم تبصره ماده (100) قانون مالیات‌های مستقیم و یا تسلیم اظهارنامه مالیاتی، تسهیلات پرداخت مالیات به صورت اقساط را برای مؤدیان در نظر گرفته است که با تدبیر جدید این سازمان برای نخستین بار در سال جاری هم‌زمان با بارگذاری اظهارنامه‌ها، اطلاعات مربوط به تقسیط اظهارنامه‌ها (مانند ترتیب پرداخت با چک) نیز در سامانه مربوطه درج می‌شود. بدین ترتیب مؤدی دیگر در سامانه بدهکار نشان داده نشده و این امر رضایت مؤدیان را به دنبال خواهد داشت. لازم به ذکر است برای تحقق این مهم، بیش از 13 میلیون قبض صادره برای تقسیط در سامانه بارگذاری گردید. 

وضعیت تبصره ماده ۱۰۰ ق.م.م اشخاص حقیقی( صاحبان مشاغل)

با وجود سهم پایین اصناف در پرداخت مالیات کشور، تقریباً همه‌ساله سازمان امور مالیاتی تسهیلاتی را برای پرداخت مالیات این قشر در نظر می‌گیرد. به طور مثال در سال‌های اخیر این سازمان مشوق قابل توجهی را برای پرداخت مالیات صاحبان مشاغل و اصناف در دستور کار قرار داده است که به تبصره ماده (100) قانون مالیات‌های مستقیم معروف است. بر اساس این تسهیلات، تمام صاحبان مشاغلی که مجموع فروش کالا و ارائه خدمات آنها در سال 1402 هجده میلیارد تومان باشد و فرم مالیات مقطوع برای آنها در درگاه خدمات الکترونیک سازمان بارگذاری شده باشد هم از نگهداری اسناد و مدارک و هم از ارائه اظهارنامه مالیاتی معاف هستند. 

درباره آخرین وضعیت دریافت تبصره ماده (100) قانون مالیات‌های مستقیم عملکرد سال‌های 1401 و 1402 می‌توان گفت در سال 1401 نزدیک به چهار میلیون تبصره به مبلغ 20 هزار میلیارد تومان دریافت شده است که سرانه ابرازی برای هر فرد حدود 5 میلیون تومان بوده است. در سال 1402 نیز حدود سه میلیون تبصره دریافت شده که مبلغ مالیات ابرازی آن حدود 37 هزار میلیارد تومان و سرانه ابرازی هر فرد نیز حدود 12 میلیون تومان بوده است.بنابراین علی‌رغم کاهش حدود 22 درصدی تعداد تبصره‌های تسلیم شده مبلغ مالیات ابرازی بیش از 83 درصد رشد داشته و متوسط سرانه ابرازی هر مؤدی نیز با رشد حدوداً 135 درصدی همراه بوده است.

سخن پایانی

رویکرد و گفتمان اصلی نظام مالیاتی تکریم شایسته مؤدیان است. این جمله‌ای است که محمدهادی سبحانیان، رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی کشور بارها بر آن تأکید کرده است. به گفته او اوراق قطعی بیش از 8 میلیون پرونده صاحبان مشاغل (اعم از دریافتی و برآوردی) برای اولین بار با کمترین فاصله زمانی از انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه مالیاتی و تا پایان شهریورماه سال جاری صادر و ابلاغ شد. انجام فرآیند صدور و ابلاغ اوراق قطعی صاحبان مشاغل در سال‌های قبل حداقل شش ماه تا یک سال طول می‌کشید ولی در سال جاری این روند ظرف یک ماه به سرانجام رسیده است. تسریع و تسهیل امور مالیاتی مؤدیان هم موجب اعتمادسازی و همراهی بیشتر آنها با نظام مالیاتی می‌شود و هم زمینه افزایش پیش‌بینی پذیری مالیاتی برای فعالان اقتصادی را فراهم می‌کند.