، خواجه شمس‌الدین محمد شیرازی متخلص به «حافظ»، شاعر و اندیشمند قرن هشتم هجری، قرن‌هاست که در جان و زبان ایرانیان زنده مانده است.

بیستم مهرماه، در تقویم رسمی کشور، به نام او ثبت شده تا یادآور یکی از درخشان‌ترین چهره‌های شعر و اندیشه‌ فارسی باشد؛ روزی که نه فقط در شیراز، بلکه در سراسر ایران و حتی در گوشه و کنار جهان، دوستداران ادب فارسی به یاد او گرد هم می‌آیند.

حافظ در حدود سال ۷۲۶ هجری قمری در شیراز زاده شد؛ شهری که همیشه با نام او گره خورده است. او در خانواده‌ای اهل دانش پرورش یافت و از نوجوانی به آموزش قرآن، فقه، فلسفه، ریاضیات و عرفان پرداخت. تسلطش بر قرآن چنان بود که او را «حافظ» نامیدند.

حافظ بیشتر عمر خود را در شیراز گذراند، روزگارش با آشفتگی سیاسی و دگرگونی‌های اجتماعی همراه بود. اما او در میان این طوفان‌ها، با زبان شعر به جست‌وجوی معنا، عشق و آزادی پرداخت.

حافظ در حدود سال ۷۹۲ هجری قمری درگذشت و پیکرش در باغی دل‌انگیز در شمال شیراز به خاک سپرده شد؛ جایی که امروزه با نام حافظیه، یکی از زیباترین و شاعرانه‌ترین بناهای فرهنگی ایران است.

روز حافظ؛ روز گرامی‌داشت کلام و خرد

هر سال در بیستم مهرماه، مراسم بزرگداشت حافظ در آرامگاه او برگزار می‌شود. حافظیه در این روز، رنگ و بوی دیگری دارد. صدای نی و دف، شعرخوانی استادان و شاعران، اجرای گروه‌های موسیقی سنتی و حضور مردم از سراسر کشور حال و هوای خاصی به آن می‌بخشد.

رویدادهایی طی این هفته توسط متولیان فرهنگی استان فارس برگزار می شود که شامل نشست‌های تخصصی، همایش‌های پژوهشی، نمایشگاه‌های خوشنویسی، مراسم گل‌افشانی بر مزار شاعر شیرین سخن شیراز و ... است.

اما این آیین، تنها به شیراز محدود نمی‌شود و  در شهرهای مختلف ایران و حتی کشورهای دیگر، شب‌های شعر و برنامه‌های ادبی به یاد لسان‌الغیب برگزار می‌شود.

شعر حافظ؛ آینه‌ جان ایرانی

شعر حافظ دنیایی است از عشق، عرفان، فلسفه، طنز، و رندی ایرانی. او توانست میان عشق زمینی و عشق الهی پلی از معنا بسازد؛ پلی که شعر فارسی را از زمین به آسمان پیوند زد.

دیوان حافظ، مجموعه‌ای از غزل‌های عارفانه و عاشقانه است که در هر بیت آن، اندیشه‌ای عمیق نهفته است.

او از واژه‌های ساده، معناهای بلند آفرید. شعرش چندلایه و پررمز و راز است، به‌گونه‌ای که هرکس به اندازه‌ درک و حال خود از آن بهره می‌گیرد. حافظ خود گفته بود:

شعر حافظ در زمان آدم اندر باغ خلد

دفتر نسرین و گل را زینت اوراق بود

امروز، نام حافظ نه‌تنها در ایران، که در سراسر جهان شناخته شده است. گوته، شاعر بزرگ آلمانی، با الهام از دیوان حافظ، کتاب معروف خود دیوان غربی–شرقی را نوشت و او را «لسان‌الغیب شرق» نامید.

شعر حافظ به بیش از ۵۰ زبان دنیا ترجمه شده و در دانشگاه‌های معتبر جهان، از جمله آکسفورد، هاروارد و ... تدریس می‌شود.

بسیاری از پژوهشگران غربی، او را هم‌سنگ شکسپیر و دانته می‌دانند و معتقدند که حافظ، فراتر از مرزها و زمان، سخن گفته است.

فال حافظ

کمتر خانه‌ای در ایران پیدا می‌شود که دیوان حافظ در آن نباشد. ایرانیان در شب‌های یلدا، نوروز و حتی در روزهای تصمیم و دلتنگی، دیوانش را می‌گشایند و فال حافظ می‌گیرند.

این سنت کهن، نشانه‌ پیوند عمیق مردم با شعر و معنویت است. فال گرفتن با دیوان حافظ، فقط یک تفأل نیست؛ نوعی گفت‌وگو با وجدان و دل است. غزلی از او، گاه پاسخی است به سؤالی بی‌کلام.

آثار حافظ 

دیوان حافظ تشکیل شده از پانصد غزل و چندین قصیده و ۲ مثنوی و چند قطعه و تعدادی رباعی می باشد. تاکنون بیشتر از ۴۰۰ مرتبه به شکل های گوناگون به زبان های فارسی و دیگر زبان ها ترجمه و چاپ شده. گونه های مختلفی از دیوان حافظ با واژه های گوناگون در کشورهایی مانند ایران و ترکیه و پاکستان و کشورهای غربی وجود دارد.

حافظ، شاعر زندگی

حافظ در شعرش از ریا، تعصب و تزویر می‌گریزد و انسان را به آزادی و صداقت در عشق دعوت می‌کند. او زندگی را جشن می‌گیرد، حتی در میانه‌ی رنج. در دیوان او، انسان همان‌قدر عاشق است که اندیشمند؛ همان‌قدر زمینی است که آسمانی.

دل می‌رود ز دستم، صاحبدلان خدا را

دردا که راز پنهان، خواهد شد آشکارا

این زبان شور و خرد، همان چیزی است که باعث شده شعر حافظ در طول قرن‌ها تازه و زنده بماند.