، نهادینه‌سازی فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی یکی از بنیادی‌ترین شاخص‌های توسعه فرهنگی در هر جامعه است؛ شاخصی که می‌تواند آگاهی عمومی، تفکر انتقادی و مشارکت اجتماعی را در مسیر رشد پایدار تقویت کند.

کتاب، به‌عنوان ریشه دانایی، زمانی معنا می‌یابد که در زیست روزمره مردم حضور داشته باشد و نخستین بذر این حضور، بی‌تردید در مدرسه کاشته می‌شود. اما در حالی‌که کرمانشاه این روزها پرچم‌دار جنبش ملی مطالعه و نامزد عنوان «پایتخت کتاب ایران» است، یکی از ارکان اصلی فرهنگ‌سازی یعنی آموزش‌وپرورش، خود را در حاشیه این جریان قرار داده است.

در باب اهمیت توجه به فرهنگ کتاب و کتابخوانی دراستان کرمانشاه همین بس که «نماینده‌ ولی‌فقیه در استان و امام جمعه کرمانشاه و استاندار در پیامی مشترک به مناسبت هفته کتاب اعلام کردند که ترویج فرهنگ مطالعه و تقویت زیرساخت‌های کتاب‌خوانی در استان، یک اقدام مناسبتی یا تشریفاتی نیست؛ بلکه از اولویت‌های راهبردی توسعه فرهنگی و زیربنای عدالت دانشی در کرمانشاه به شمار می‌رود.»

خوب قاعده امر در مسیر گام برداشتن برای توسعه و ترویج فرهنگ کتابخوانی در استان متولیان فرهنگی هستند و از این رو طی روزهای گذشته با مدیران کل فرهنگی استان گفتگوهای متنوعی انجام شد:

کرمانشاه بر مدار فرهنگ، از نامزدی پایتخت کتاب تا جایزه ادبی جواد محبت  

«مظفر تیموری» مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمانشاه  در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری موج کرمانشاه اعلام کرده است که در هفته کتاب، بیش از ۴۰ برنامه فرهنگی، ادبی و آموزشی در سطح استان اجرا می‌شود؛ از نشست‌های نقد و رونمایی آثار تا نمایش‌های خیابانی و کارگاه‌های نویسندگی و هوش مصنوعی در حوزه نشر.  

وی افزوده است که "کرمانشاه با ظرفیت گسترده فرهنگی و شبکه فعال انجمن‌های ادبی، در فهرست کاندیداهای "پایتخت کتاب ایران" قرار دارد." هم‌زمان، راه‌اندازی «جایزه ادبی کرمانشاه» با یاد استاد «جواد محبت» برای نخستین‌بار در حال اجراست تا چهره‌های ادبی استان در قالب رقابتی ملی معرفی شوند.

کتابخانه‌های عمومی، ستون عدالت فرهنگی در کرمانشاه  

در سوی دیگر این حرکت فرهنگی، "پریسا محمدی" مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی استان کرمانشاه ، از برگزاری بیش از "۳۰۰ برنامه فرهنگی" تحت شعار بومی‌شده «بخوانیم برای کرمانشاه» خبر داده است.  

به گفته او، برنامه‌هایی همچون «اهدای کتاب، اهدای دانایی»، «امانت ملی کتاب بدون حق عضویت»، رونمایی آثار مرتبط با دفاع مقدس و راه‌اندازی "۹ کتابخانه سیار" برای مناطق روستایی، در راستای تحقق عدالت فرهنگی اجرا می‌شود.  

محمدی تأکید کرده است که کتاب زمانی زنده است که خوانده شود و کتابخانه‌ها باید مأمن آرامش مردم در روزهای سخت باشند.

غیبت آموزش‌وپرورش در هفته کتاب، نگاهی که نگران‌کننده است  

با وجود چنین رویکرد گسترده‌ای در توسعه فرهنگی استان، خبرنگار موج کرمانشاه در بررسی‌های خود متوجه شد که اداره ‌کل آموزش‌وپرورش کرمانشاه هیچ برنامه مشخصی برای هفته کتاب ندارد!!

در گفت‌وگوی خبرنگار ما با محبی، مدیرکل آموزش‌وپرورش استان کرمانشاه ، وی در اظهار نظری تأمل‌برانگیز نواخته‌شدن زنگ کتاب در مدارس را امری بیهوده دانست و گفت: اجرای چنین نمادهایی فقط زمان درس خواندن دانش‌آموزان را می‌گیرد؛ بهتر است تمرکز را بر آموزش رسمی و محتوایی بگذاریم تا مراسم و شعار.!

واقع امر این است که این دیدگاه در تضاد آشکار با سیاست‌های ملی ترویج مطالعه در مدارس است؛ سیاست‌هایی که از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تا نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با هدف فرهنگ‌سازی مطالعه در میان کودکان و نوجوانان دنبال می‌شود.

در شرایطی که ارشاد اسلامی با تأکید بر نقش رسانه‌ها و کتابخانه‌ها، فرهنگ مطالعه را در سطح شهری و روستایی گسترش می‌دهد، قاعدتا انفعال بخش آموزشی می‌تواند چرخ توسعه فرهنگی را از تعادل خارج کند، ناگفته پیداست که آموزش‌وپرورش، مهم‌ترین مسیر انتقال فرهنگ به نسل آینده است و بی‌اعتنایی آن به کتاب‌خوانی، می‌تواند شکافی عمیق میان نهاد دانش و نهاد فرهنگ ایجاد کند.  

در این باب کارشناسان آموزشی در گفت‌وگو با موج کرمانشاه تأکید کردند که زنگ کتاب در مدرسه فقط یک مراسم نیست؛ نماد نهادینه‌سازی تفکر و ارتباط عاطفی دانش‌آموز با کتاب است.

آینده مطالعه در استان در گرو همگرایی نهادها  

اگرچه کرمانشاه با برنامه‌های گسترده فرهنگی، در مسیر پایتخت کتاب ایران گام نهاده است، اما "بی‌برنامگی آموزش‌وپرورش در حوزه کتاب و مطالعه، تهدیدی برای پایداری این حرکت فرهنگی"محسوب می‌شود.  

تحلیل‌گران فرهنگی معتقدند که برای تثبیت جایگاه کرمانشاه به‌عنوان مرکز دانایی غرب کشور، حضور فعال مدارس در طرح‌های کتاب‌خوانی ضروری است. نسل آینده نه در همایش‌ها و نمایشگاه‌ها، بلکه در کلاس‌های درس به کتاب وفادار می‌شود.  

کرمانشاه امروز در جست‌وجوی تثبیت جایگاه فرهنگی خود است؛ از «پویش مفاخر»، «عدالت فرهنگی» و «جایزه ادبی محبت» تا ایجاد شبکه کتابخانه‌های سیار. اما تا زمانی که زنگ کتاب در مدارس این استان نواخته نشود، این مسیر ناقص خواهد ماند؛ چرا که کتابخانه‌ها می‌توانند مأمن دانایی باشند، ولی کلاس درس باید خانه نخست آن شود.