«باد سیاه»؛ روایتی تصویری از هویت‌های پنهان در هرمزگان
در سومین نشست از مجموعه‌برنامه‌های پژوهشی تاریخ خلیج فارس، پروژه‌ای تازه با عنوان «باد سیاه» رونمایی می‌شود؛ مجموعه‌ای از عکس‌ها، اسناد و روایت‌های شفاهی که برای نخستین‌بار به شکلی نظام‌مند به بازنمایی زیست آفروایرانی‌ها در هرمزگان می‌پردازد.
، این پروژه‌ی مردمنگارانه و عکاسانه، حاصل شش سال کار میدانی، پژوهش تاریخی و جست‌وجویی شخصی توسط مرتضی نیک‌نهاد، عکاس و فیلم‌ساز متولد بندرعباس است.
نشست سوم این مجموعه، با عنوان «خلیج فارس و تلاقی تبارها» روز سوم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ در بندرعباس برگزار می‌شود و میزبان رونمایی عمومی از پروژه‌ای است که تلاشی تازه برای بازخوانی روایت‌های حاشیه‌رفته از حافظه‌ی تاریخی هرمزگان در جنوب ایران به شمار می‌رود.
«باد سیاه» چیست؟
«باد سیاه» پروژه‌ای چندلایه است که در مرز میان عکاسی مستند، پژوهش تاریخی و مردم‌نگاری بصری حرکت می‌کند. عنوان آن، برگرفته از یکی از مفاهیم بومی در فرهنگ جنوب است که به نوعی باد و انرژی خشن و تأثیرگذار اطلاق می‌شود، و در اینجا استعاره‌ای از تاریخ نادیده‌گرفته‌شده، رنج پنهان و زخم‌های فراموش‌شده سیاهپوستان است.
در این پروژه، نیک‌نهاد با نگاه شخصی و عمیق خود، به سراغ قصه‌هایی رفته که نه در کتاب‌های رسمی تاریخ آمده‌اند و نه در آرشیوهای تصویری دیده می‌شوند. چهره‌هایی که تاریخ‌نگاری رسمی ایران آن‌ها را حذف یا نادیده گرفته، در قاب دوربین او احضار می‌شوند: خانواده‌ها، محله‌ها، مراسم، اشیاء و خاطراتی که روایت‌گر زیست آفریقایی‌تباران ایرانی در سواحل خلیج فارس‌اند.
نگاهی از درون، نه بیرون
برخلاف بسیاری از مستندنگاری‌ها که با نگاهی بیرونی و گاه توریستی به جامعه‌های محلی نگاه می‌کنند، «باد سیاه» حاصل تجربه‌ی زیسته‌ی خود هنرمند است. نیک‌نهاد نه فقط یک عکاس، بلکه عضوی از همین جامعه است؛ کسی که ریشه‌هایش، خاطرات کودکی‌اش، و حافظه‌ی خانوادگی‌اش در دل همین جغرافیا تنیده شده است.
وی می‌گوید: «پروژه برای من یک سفر شخصی برای کشف تبارهای ادغام‌شده در هرمزگان بود.. «باد سیاه» تلاشی است برای بازگشت، برای پرسیدن سؤال‌هایی که هیچ‌وقت اجازه نداشتیم بلند بپرسیم.
این پروژه، با ترکیب عکس‌های سیاه‌وسفید، پرتره‌های خانوادگی، مناظر روزمره و صحنه‌هایی از آیین‌ها و آداب بومی، به ترسیم تصویری از یک جامعه‌ی به‌حاشیه‌رفته می‌پردازد. تصاویری که اغلب در سکوت و فراموشی زیسته‌اند، اکنون صدای بلندتری پیدا می‌کنند.
بین هنر و تاریخ
«باد سیاه» از مرزهای عکاسی عبور می‌کند و به حوزه‌ی تاریخ‌نگاری شفاهی، حافظه جمعی و روایت‌های محلی وارد می‌شود. نیک‌نهاد در کنار تصویر، به ثبت روایت‌های شفاهی نیز پرداخته و از طریق گفت‌وگو با سالمندان، بازماندگان و خانواده‌ها، لایه‌هایی از هویت فرهنگی و تاریخی آفروایرانی‌ها را بازیابی کرده است.
این پروژه از یک‌سو حاصل نگاه هنرمندانه‌ی یک عکاس است و از سوی دیگر، نتیجه‌ی پژوهشی دقیق در اسناد تاریخی، مشاهدات میدانی و مصاحبه‌های مردمنگارانه. همین تلفیق میان هنر و پژوهش، به «باد سیاه» اعتباری ویژه می‌بخشد و آن را از یک پروژه صرفاً زیبایی‌شناسانه متمایز می‌سازد.
نگاهی تازه به هویت جنوبی
اهمیت پروژه‌ی «باد سیاه» در این است که هویت جنوبی را نه فقط در قالب کلیشه‌های رایج (گرما، دریا، موسیقی و آفتاب) بلکه از خلال سطوح پیچیده‌تری مانند تبار، تبعیض، حافظه‌ی تاریخی و تجربه‌ی زیسته بازخوانی می‌کند. این پروژه به نوعی مقابله با فراموشی تاریخی است؛ تلاشی برای اینکه جنوب ایران، با همه تنوع تبارها و فرهنگ‌هایش، دوباره شنیده شود.
جزئیات نشست
نشست «خلیج فارس و تلاقی تبارها» که با همکاری مجموعه‌ی پژوهش‌های تاریخ خلیج فارس و جشنواره بین‌المللی خلیج فارس برگزار می‌شود، ساعت ۱۹ روز سوم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴، در سالن کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هرمزگان برگزار خواهد شد. حضور در این نشست برای عموم آزاد و رایگان است.
در این برنامه، مرتضی نیک‌نهاد ضمن نمایش بخش‌هایی از پروژه‌ی «باد سیاه»، درباره مسیر تحقیق، چالش‌ها، و تجربه‌ی شخصی خود سخن خواهد گفت. در پایان برنامه نیز، فرصتی برای پرسش‌وپاسخ و گفت‌وگوی مستقیم با هنرمند و پژوهشگر فراهم می‌شود.
ارسال نظر