به گزارش خبرگزاری موج،  ظروف یکبار مصرف از اقلامی است که به علت راحتی و قیمت مناسب آن جای خود را در سبد کالای مصرفی خانوار باز کرده است. این ظروف که به شکل پلاستیکی، کاغذی و گیاهی و آلومینیومی و فومی در بازار موجود هستند از قیمت و کیفیت متفاوتی برخوردارند.

مواد اولیه ظروف پلاستیکی و فومی از مواد پتروشیمی است و طبق تحقیقات انجام شده و نظر کارشناسان این مواد از سنتز مواد اولیه به نام مونومر تهیه می شوند که موادی سمی و سرطانزا هستند. ظروف فومی و پلاستیکی همواره مقداری ترکیبات استایرن آزاد در ترکیبات پلیمری خود دارند و زمانی که ظروف پلی استایرن با مواد غذایی گرم و داغ تماس پیدا می کند استایرن آزاد آن وارد مواد غذایی شده و موجب بیماری های خطرناکی چون سرطان می شود.

همچنین این ظروف قابل تجزیه در طبیعت نیستند و به طور میانگین ۳۰۰ سال در خاک می مانند. اما در مقابل ظروف گیاهی به آسانی در طبیعت تجزیه شده و برای سلامتی بدن تهدیدی به شمار نمی آید. کار برروی پلیمرهای گیاهی در جهان از سال ۱۹۷۰ و از زمان آغاز بحران نفت آغاز شد تا موادی تولید شود که وابستگی کمتری به نفت و مشتقات آن داشته باشد. بدین ترتیب پلیمرهای گیاهی با ترکیباتی مانند سیب زمینی، ذرت، گندم ساخته شد که در فاصله چند ماه در طبیعت تجزیه می شوند و البته قیمت بالاتری نسبت به ظروف پلاستیکی دارند. در کشور ما برای اولین بار واحد تولید ظروف یکبار مصرف گیاهی در بهمن ماه ۱۳۸۴ با حضور وزیر بهداشت افتتاح شد.

ظروف پلاستیکی یکبار مصرف همچنان یه تار بازار

مصرف روزافزون و اهمیت نحوه تولید و عرضه این ظروف ما را به بازار راه آهن جایی که عرضه کنندگان بزرگ این ظروف به فعالیت مشغول ­اند روانه ساخت. طی گپ و گفت با فروشندگان متوجه شدیم ظروف پلاستیکی با وجود پرخطر بودن نسبت به سایر انواع کاغذی و فومی و گیاهی همچنان گوی رقابت را از دیگر ظروف برده است و علی رغم هشدارهای داده شده به هموطنان در مورد ضررهای مصرف ظروف پلاستیکی بر سلامت و محیط زیست همچنان مصرف این ظروف با استقبال گسترده ای مواجه اند و بازار تولید و عرضه این محصولات داغ است. البته ظروف آلومنیومی هم جایگاه خوبی در بین مصرف کنندگان پیدا کرده و استقبال از مصرف آن روبه افزایش است.

مردم به دنبال جنس زیبا و ارزان هستند

فروشنده ای دلیل استقبال مردم از این ظروف را زیبایی و ارزانی این ظروف می داند و می گوید: مواد پلاستیکی و فومی از تنوع بیشتر و قیمت پایین تری برخوردارند و بنابراین بیشتر مورد توجه مردم قرار گرفته ­اند. ظروف گیاهی به علت قیمت بالای آن و تنوع کمتر محصولات نتوانسته در بازار رقابت با اقبال خوبی مواجه شود. ماه رمضان و ایامی که با مناسبتهای مذهبی مقارن هستند به علت پخش نذورات و برگزاری مراسم های مختلف اوج مصرف این ظروف است. یکی از فروشندگان گفت: در ماه رمضان تقاضا برای ظروف مخصوصا انواع ماستی و سطلی بیشتر می ­شود. وی به بازار ظروف گیاهی اشاره کرد و گفت: ما تقریبا همه انواع ظروف یکبار مصرف را عرضه می­ کنیم اما ظروف گیاهی را فقط بر اساس سفارش می ­آوریم. چون قیمت ظروف گیاهی بالاست و مشتریان زیادی ندارد.

بدنه دولت پیشگام در جایگزینی مصرف ظروف گیاهی

ظاهرا هشدارهای رسانه ها در آگاهی بخشی به مردم جهت کاهش مصرف ظروف پلاستیکی کافی نبوده است و این نشان می دهد تنها با تبلیغات رسانه ها نمی توان الگوی مصرف را تغیر داد. از این رو از محسن فرهادی معاون فنی بهداشت محیط سازمان محیط زیست کشور اقدام این سازمان جهت تغیر الگوی مصرف این محصولات را جویا شدیم.

فرهادی در خصوص اقدامات انجام شده توسط این سازمان گفت: بخشنامه ای مبنی بر جایگزینی مصرف ظروف پلاستیکی با گیاهی توسط آقای دکتر سیاری معاون بهداشت وزارت بهداشت به دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور و هر کمیته ای که وزارتخانه عضوش بوده ابلاغ شده است. همینطور الان که در ماه مبارک رمضان قرار داریم در مراسم هایی که خودمان در پیش رو داریم در این راه پیشگام شده ایم و در برنامه ها، مصاحبه ها از ظروف گیاهی استفاده می کنیم تا مصرف این ظروف را به این شیوه آموزش داده و ترویج کنیم.

فرهادی ادامه داد: البته مردم باید به ابعاد اخلاقی کارهایی که انجام می دهند توجه بیشتری پیدا کنند. فردی که نذری می دهد باید این را در نظر بگیرد که سلامتی مردم هم یک رکن اخلاقی است و باید آن را درنظر بگیرد و در ظرفی که برای سلامتی مردم ضرر دارد نذورات را پخش نکند. آنچه امروز در بازار مصرف و در رستوران ها به چشم می آید افزایش مصرف ظروف آلومینیومی است. اولین تولید کننده ظروف آلومنیومی در کشور می­ گوید: این ظروف مانند ظروف پلاستیکی سرطانزا نیست و مزیت دیگر آن قابل استفاده در مایکروفر و نیز قابلیت گرم نگه داشتن غذا است. این ظروف از انواع کاغذی و پلاستیکی گرانتر اما از گیاهی ارزانتر است و مواد اولیه آن در کشور قابل تولید است. البته مواد اولیه ظروف آلومینیومی به راحتی مواد پلاستیکی در دسترس نیست چون مواد پلاستیکی از مواد پتروشیمی تولید می­شود و این مواد در کشور ارزانتر و فراوانتر است و برای همین قیمت پایینتری دارد. جدیدا تقاضای ظروف آلومینیومی بیشتر شده است و علت آن هم شیک تر بودن این ظروف و قابلیت گرم کردن و گرم نگه داشتن غذا در آن است.

بازار ظروف گیاهی کم کم گرم می شود­

اما علی رغم حرف و حدیث ها مبنی بر عدم استقبال مردم از ظروف یکبار مصرف گیاهی، فروشنده ظروف گیاهی از بازار کسب و کار ابراز رضایت می کند و می گوید: ابتدا بازار در برابر ظروف گیاهی مقاومت می کرد. هرچند اکثر مردم به دنبال جنس ارزان هستند اما رفته رفته با افزایش آگاهی مردم در مزیت ظروف گیاهی بر پلاستیکی استقبال مردم ازین ظروف بیشتر شده است و مشتریانی داریم که کیفیت را به ارانی ترجیح می دهند. فرهادی به اقدامات سازمان جهت حمایت از تولید کنندگان ظروف گیاهی می گوید: در حمایت از تولید کننده های گیاهی وزارت صنعت و معدن به آنها موافقتنامه های اصولی می دهد و ما نیز بدون تاکید و معرفی برند خاصی مصرف این محصولات گیاهی را تبلیغ می کنیم.

تولید غیرقانونی ظروف گیاهی با مواد اولیه پلاستیکی

ظاهرا بازار تولید ظروف گیاهی از دستان آلوده سودجویان پاک نیست. فروشنده ای درمورد ظروف گیاهی موجود در بازار می گوید: ظروفی که هم اکنون در بازار تولید می شود درصد بالای مواد تشکیل دهنده آن را مواد پتروشیمی تشکیل می دهد. در ابتدای ورود محصولات گیاهی به بازار این مواد صد در صد گیاهی بود به نحوی که می شود آن را خورد اما حالا برای ما که جنس پلاستیک را می شناسیم کاملا قابل تشخیص است که به این ظروف مواد پتروشیمی که ماده اولیه ظروف پلاستیکی است افزوده می شود. فروشنده ظروف گیاهی هم در مورد وجود تولید کننده های غیرقانونی می گوید قیمت بالای محصولات گیاهی بخاطر قیمت بالای مواد اولیه این محصولات است. تولید کنندگانی هستند که به شکل زیر زمینی و غیر قانونی با درصد ناخالصی بالا این محصولات را تولید می کنند و با قیمت کمتر وارد بازار می کنند و موجب ضرر به تولید کنندگانی می شوند که از مواد خالص و مرغوب استفاده می کنند.

فرهادی به سوال ما در خصوص برخورد با تولیدکندگان غیرقانونی ظروف گیاهی می گوید: موارد فراوانی به ما گزارش شده و با آنها برخور قضایی کردیم و با واحدهای زیادی در محدوده شهرستان شهریار برخورد صورت گرفته است. البته این تخلفات ریشه کن نشده است اما ما به محض مشاهده و دریافت گزارش تخلف اقدامات قاطع در جهت پلمپ واحد تولیدی انجام می دهیم.

نظارت تابع منافع سیاسی و اقتصادی

ظاهرا تولید کنندگان غیرقانونی در بازار محصولات پلاستیکی نیز فعالیت گسترده ای دارند و گلایه عرضه کنندگان حاکی از این است که نظارت درستی بر نحوه تولید این محصولات وجود ندارد. فروشندگان به بازار باغستان اشاره می­کنند و می گویند در آنجا تولیدی های زیر زمینی وجود دارد که برای کاهش هزینه های تولیدی و کسب سود بیشتر بدون پروانه ساخت اقدام به تولید می­کنند. اغلب فروشندگان نظارت بهداشت را تنها به استاندارد بودن کالاها محدود می­دانند.

فروشنده ای در مورد دلایل عدم توجه بهداشت و محیط زیست بر بازار تولید گفت: در حال حاضر شرکت های بزرگی این محصولات را تولید می­ کنند و هر روز هم بر تعداد آنها افزوده می­شود. نظارتی در بخش تولید نیست تنها برخی رستورانها می­گویند که به مصرف مواد فومی و پلاستیکی ایراد گرفته می­شود.

فروشنده ای نظارت بر بخش تولید را اشتباه می­ داند و می­ گوید: موارد مصرف این کالاها تنها برای نگه داری مواد غذایی نیست و این اقلام می­تواند به مصارف دیگری هم برسد. بنابراین جلوگیری از تولید کاری اشتباه است و باید تنها در بخش مصارف غذایی نظارت و محدودیت اعمال شود. فروشنده دیگری در مورد علت اصلی عدم نظارت بر بخش تولید می گوید: به این علت بر بخش تولید نظارتی صورت نمی­گیرد که مواد اولیه این ظروف مواد پتروشیمی است و مصرف این مواد چرخ مملکت را می­چرخاند بنابراین ضرر ناشی از جلوگیری تولید این مواد از لحاظ اقتصادی به صرفه نیست.

فرهادی در مورد نظارت بر تولید ظروف موجود در بازار توسط سازمان می گوید: نظارت بر مرحله تولید بر عهده ما نیست و ما اختیاراتی در این زمینه نداریم. تنها کنترل و نظارت در سطح عرضه و مصرف این مواد بر عهده ماست. تولید کننده موافقت اصولی را از وزارت صنعت و معدن می گیرد و برای مصارف خاص غذایی باید از سازمان غذا و دارو پروانه ساخت بگیرد. در پروانه ساخت اصولا قید می شود که این ظروف برای چه درجه ماده غذایی مناسب است. نظارت ما محدود به نحوه درست مصرف این مواد است. ما تیم های سیار بازرسی در سطح رستورانها داریم تا از ظرفهایی که برای مواد غذایی داغ مناسب نیست استفاده نشود. ما سعی می کنیم ظروف آلومینیومی را برای مواد غذایی داغ فراگیر کنیم. ظروف آلومینیومی هم به لحاظ سلامت از درجه کیفیت بالاتری نسبت به ظروف پلاستیک و فومی قرار دارد و هم در طبیعت تجزیه پذیر است. فرهادی در مورد نحوه اعمال سیاست های راهبردی جهت حذف تولید ظروف پلاستیکی می گوید: سیاست گذاری های حذف بر عهده ما نیست و متولیان این امر وزارتخانه های اقتصادی دولت هستند. تمرکز ما بیشتر بر تبلیغ و اصلاح الگوی مصرف است. به هرحال این ظروف تولید و عرضه می شود و باید کاری کرد تا در مناسبترین جای خودش استفاده شود. در برخی موارد مصرف این ظروف مانند مصارف دارویی و درمانی لازم است و چاره ای جز تولید نیست. اما باید ظروف یکبار مصرفی را که با مواد پلی اتیلنی ساخته می شود و از سازمان غذا و دارو پروانه ساخت می گیرد را در جایی که مناسب است استفاده کنیم.

فرهادی در پاسخ به سوال ما در مورد وضع قوانین مالی جهت کاهش تولید ظروف پلاستیکی گفت: وزارت بهداشت متولی برقراری جریمه و مالیات نیست. ما تنها می توانیم به وزارتخانه هایی که متولی این کار هستند اعلام خطر کنیم ولی ما ضررهای استفاده از این ظروف را بارها اعلام کرده ایم و پیشنهاد جایگزینی این ظروف با ظروف برپایه مواد گیاهی را مطرح کرده ایم تا با وضع قوانین حمایتی، تولید و مصرف محصولات گیاهی بیشتر شود و یا با وضع قوانین مالیاتی سنگین تر برای تولیدکنندگان ظروف پلاستیکی تولید و عرضه محصولات پلاستیکی کمتر شود.

کنترل قیمت در دستان مافیای بازار

در مورد قیمت گذاری و نظارت بر قیمت ها فرهادی مسئولیت را متوجه سازمان محیط زیست نمی داند و می گوید: کنترل بر قیمت ها و آمار و ارقام مصرف و در آمد های اقتصادی آن متوجه سازمان غذا و دارو و وزارتخانه های اقتصادی دولت است. اما فروشندگان مختلف می گویند قیمت گذاری ها اغلب به دست تولیدکنندگان صورت می گیرد و نظارتی بر قیمت گذاری از سوی اتحادیه ها وجود ندارد. همچنین اغلب فروشندگان  از وجود دست های پنهان در بازار مواد اولیه این ظروف خبردادند که گاهی با احتکار مواد اولیه و کاهش آن در بازار قیمت را خودشان به دست گرفته و با افزایش قیمت مواد  اولیه موجب افزایش قیمت ظروف می شوند. ­