به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری موج، تالاب‌ها و دریاچه‌های ایران مانند ارومیه، انزلی، گاوخونی، پریشان، هامون، چغاخور، شادگان، طشک، گندمان، هورالعظیم و... یا خشک شدند یا با بحران کم آبی مواجه اند،  طی ۶ ماه گذشته وضعیت تالاب‌های ایران موجب نگرانی بسیاری از حامیان محیط زیست کشور شده بود که با بارش های اخیر سبب احیای برخی از تالاب‌ها شد اما نابودی برخی تالاب‌ها همچنان زنگ خطر برای محیط زیست است.

تالاب‌ها، محیط‌هایی هستند که مشخصاتشان چیزی میان خشکی و دریا است، اما اولین تعریف علمی تالاب را معاهده بین‌المللی موسوم به کنوانسیون بین المللی رامسر ارائه کرده است:تالاب به مناطق مردابی، آب مانند؛ نمزارهای سیاه و باتلاقی، برکه‌های مصنوعی یا طبیعی که به طور دایم یا موقت دارای آب ساکن یا روان، شیرین، شور یا نیمه شور هستند و به مناطقی از سواحل دریا گفته می‌شود که در هنگام جذر، ارتفاع آب در آن ها بیش از ۶ متر نباشد.

تالاب‌ها حوضه‌های ارزشمندی هستند که معیشت بیش از یک میلیارد نفر در دنیا به آنها وابسته است و مقصد گردشگری بیش از نیمی از توریست‌های دنیا را تشکیل می دهند. این در حالی است یکی از مهمترین مشکلاتی که مردم غالب نقاط ایران با آن دست‌‌وپنجه نرم می‌کنند، موضوع خشک شدن تالاب‌ها و اثرات نامطلوب آن بر سلامت و اقتصاد کشور است. متاسفانه وضعیت تالاب‌ها که نقش بسزایی در معیشت، اشتغالزایی، جذب توریسم، رفع آلودگی هوا، کاهش گردوغبارها و ... دارند در سال‌های اخیر وخیم‌تر از گذشته شده و با وجود این شرایط دولت یازدهم و سازمان حفاظت محیط زیست مدعی بهبود آن در چهار سال اخیر شدند.

خشک کردن عمدی تالاب هورالعظیم برای استخراج نفت

بر کسی پوشیده نیست که خشک شدن تالاب مرزی هورالعظیم در چند سال گذشته باعث شد بیشتر خانواده‌های ساکن در روستاهای اطراف این تالاب منازل خود را ترک کنند و به کوچ اجباری دست بزنند چون خشکی تالاب معیشت مردم را که شغل اصلی آنها ماهیگیری و در درجه دوم گاومیش داری بود را تحت الشعاع قرار داد و این مشاغل را از رونق انداخت.تالاب هورالعظیم در اواخر دهه ۸۰  برای عملیات استخراج نفت خشک و تکه تکه شد و دریچه‌های آب روی آن بسته شد که حتی معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در این باره گفت: پس از تصمیمی که در سال‌های ۸۸ و ۸۹ گرفته شد، آب را روی تالاب هورالعظیم بستند و با فعالیت‌های برخی از شرکت‌های نفتی تالاب را خشک کردند.

متاسفانه آبگیری ۷۰ درصد از تالاب هورالعظیم یکی از مهمترین ادعاهایی بود که رئیس سازمان حفاظت محیط زیست آن را در سال ۹۵ مطرح کرد که  انتقاداتی را نیز به همراه داشت. در واقع باید گفت علی ساری نماینده مردم اهواز در مجلس در آخرین ماه سال ۹۵ در واکنش و در رد ادعای ابتکار مبنی بر آبگیری ۷۰ درصد از تالاب هورالعظیم در استان خوزستان گفته بود: کجای هورالعظیم آب دارد که ما نمی‌بینیم؟ کجا مردم در حال ماهیگیری در تالاب‌ها و هورهای خوزستان هستند؟ پدرم در نزدیکی هور زندگی می‌کند، هور آبگیری نشده و نکاتی که گفتید صحت ندارد؛ سازمان محیط زیست باید پاسخگوی کم‌کاری‌ها و بی‌توجهی‌های خود به پدیده گرد و غبار  و مردم خوزستان باشد.

حال نامساعد تالاب بین‌المللی هامون؛ هامون باوجود بارندگی ها زنده است

تالاب بین‌المللی هامون نیز یکی دیگر از تالاب‌های بزرگ ایران است که تاثیرگذاری مستقیمی بر معیشت و سلامت جوامع محلی دارد اما این تالاب نیز در سال‌های اخیر نه تنها به‌طور کامل بهبود نیافت بلکه وضعیت اشتغال جوامع محلی نیز تغییری پیدا نکرد و خشکسالی این تالاب تاثیرات زیادی بر زندگی و فقر مردم منطقه نهاد.

به عنوان نمونه مسعود باقرزاده کریمی معاون امور تالاب‌ها در دفتر زیستگاه های سازمان محیط زیست در اواسط  سال ۹۵ اظهار کرد مشکلات تالاب هامون راه‌حل قطعی ندارد و باید برخی از دغدغه‌های آن از طریق فراسازمانی حل و فصل شود؛ باید تلاش کنیم تا تالاب‌ها مرطوب نگه داشته شود و این مهم باید در زمان‌های غیر از بارندگی نیز ایجاد شود.

امسال نیز آب محدودی از سمت افغانستان به این تالاب آمده و باید راه‌های مرطوب نگه داشتن این تالاب در فصل‌های غیر بارش مد نظر قرار گرفته شود؛ برای بهبود وضعیت هامون باید منتظر بارش‌های حوزه هیرمند باشیم، البته راهکارهایی همچون مالچ پاشی و ایجاد رطوبت نیز می‌تواند اثرگذار باشد.

اما مشکلات هامون با وجود برخی بارندگی‌های ابتدای سال ۹۶ همچنان باقی مانده و تنها بخش‌هایی از آن به ادعای مسئولان محلی محیط زیست، آبگیری شده است.

آبگیری بخشی از جازموریان به‌خاطر باران

اما تالاب عظیم جازموریان که دچار خشکسالی شده نیز یکی دیگر از کانون‌های گردوغبار در کشورمان است که متاسفانه چند سالی از خشکسالی آن می‌گذرد و مشکلاتی معیشتی و سلامتی زیادی را به بار آورده است. این تالاب نیز در سال‌های اخیر هیچ بهبود وضعیتی پیدا نکرده و تنها در ابتدای سال 96 و بر اثر بارش مناسب باران حدود 20 هزار متر مربع از وسعت 69 هزار و600 کیلومتر مربعی آن آبگیری شده است.

جازموریان نیز هنوز وضعیت باثباتی را پیدا نکرده است و مسئولان ذی‌ربط در سازمان حفاظت محیط زیست در حال تهیه برنامه‌های مدیریت جامع حوضه آبریز تالاب هستند که این راهکار نیز به‌طور حتم زمان‌بر خواهد بود.

 تالاب‌های استان فارس حال خوبی ندارند

خشکسالی‌های پی در پی، تغییر اقلیم و برداشت بی‌رویه از منابع زیر زمینی، سد سازی‌ها و توسعه بی رویه کشاورزی، تالاب های استان فارس دچار مشکلات بسیاری شدند و متاسفانه تالاب عظیم بختگان امروز کاملا خشک شده است. در خصوص تالاب گاوخونی و زاینده رود نیز وضعیت همینطور است.با وجود اینکه حداقل سه بار حق آبه تالاب گاوخونی تامین شد اما این تالاب وضعیت مناسبی ندارد، زاینده رود نیز چندین ماه خشک بود و اخیرا دارای آب شده است.

به طور قطع به‌غیر از هورالعظیم، هامون، جازموریان و شادگان سایر تالاب‌های ریز و درشت ایران نیز شرایط مساعدی ندارند؛ چرا که یکی از دغدغه‌های مهم مردم احیأ این گنجینه‌های ملی است.

به قول موسی‌الرضا ثروتی یکی از اعضای فراکسیون محیط زیست مجلس نهم، دولت تدبیر و امید اهتمام جدی به وضعیت تالاب‌ها ندارد و بیشتر از عمل کردن به شعار دادن می‌پردازد.

در واقع باید گفت وضعیت نامطلوب تالاب‌های ایران، یکی از موارد تخریب محیط زیست در این سرزمین وسیع است. شرایط سیاسی، اجتماعی جامعه ایران به گونه ای است که شعارهای زیست محیطی، هیچ سیاستمداری را به قدرت نمی رساند، بلکه باید به صورت جدی به این موضوع رسیدگی کرد، این امر سبب شد تا به سراغ اسماعیل کهرم مشاور سازمان محیط زیست بریم و جویای وضعیت تالاب‌های کشور شویم به طوری که وی معتقد است ۲۵۲ تالاب در کشور وجود دارد که اگر ۶ ماه گذشته وضعیت تالاب‌ها جویا می‌شدید، می گفتم که وضعیت آنها در لبه خطر قرار دارند، خوشبختانه بارندگی‌های اخیر سبب احیا خیلی از تالاب‌ها شد.

به گفته وی، با تمامی این حرف‌ها تالاب‌های پریشان، ابریشم، محارلو، نیریز و بختگان وضعیت نامساعدی دارند که کشاورزی بی‌رویه، عدم مدیریت مصرف آب، خشکسالی و... ازجمله عواملی بودند که دریاچه‌های استان فارس را به خشکی کشاندند. متاسفانه وضعیت تالاب‌های استان فارس مانند سال‌های گذشته بسیار نگران کننده هست و هر روز بدتر می شود.

مشاور سازمان محیط زیست معتقد است که متاسفانه کشورهای جهان سومی همیشه به دنبال ترین‌ها هستند و ما نیز متاسفانه در دام بلندترین و بزرگ‌ترین سدها افتاده‌ایم در حالی که این ترین‌ها در حال نابودی اکوسیستم‌ها و از بین بردن زندگی‌های انسانی و جانوری هستند.

 جاده سازی و سدسازی نقشی اثرگذار در تخریب محیط زیست

وی با بیان اینکه جاده سازی و سدسازی نقشی اثرگذار در تخریب محیط زیست از خود به جای گذاشته گفت: دخالت های نادرست انسان‌ها در طبیعت موجب شد تا این روزها شاهد تغییرات اقلیمی در کشور باشیم.در واقع تا سه دهه پیش فقط۳۵ سد در کشور وجود داشت اما هم اکنون بیش از ۶۰۰ سد در کشور وجود دارد.

کهرم در ادامه می گوید:  تالاب‌ها، یک شبه به این معضلات گرفتار نشدند و یک شبه هم، نمی توان آنها را برطرف کرد و باید علاوه بر احساس مسئولیت نسبت به احیای این تالاب ها توسط تصمیم گیران و سازمان محیط زیست، با فرهنگ سازی، اهمیت این تالاب در جامعه برجسته شود.

متاسفانه در آستانه انتخابات ریاست جمهوری حرف‌ها و وعده و وعیدهای زیادی درباره محیط زیست مطرح شد، اما هیچگاه اشاره‌ای به وخیم‌تر شدن شرایط محیط زیست کشور اعم از افزایش گردوغبار، بغرنج‌تر شدن وضعیت تالاب‌ها، افزایش آلودگی هوا، بی‌توجهی به حداقل حقوق محیط‌بانان و ... نشده است. در این گزارش تنها به گو‌شه‌ای از وضعیت وخیم تالاب‌های کشور اشاره شد، که باید دید مسئولان کی  از خواب زمستانی بیدار خواهند شد و به جای برگزاری همایش‌های نمادین و حرف‌های تکراری، به فکر احیای تالاب‌ها خواهند افتاد.