به گزارش خبرگزاری موج به نقل از پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست (پام)، جمعیتِ افزون بر ۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون نفری جهان، امروز با چالش های بزرگی از قبیل تغذیه، کار، سلامت، توسعه ی پایدار، پیشرفت و رفاه، و عدم تعادل و توازن این بارِ سنگین با توانِ تاب آوری محیط زیست و عناصرِ اصلیِ سازنده ی آن یعنی آب، خاک و هوا، روبه رو است و به همین دلیل در دهه‌های اخیر، جامعه جهانی و دولت‌ها برای حلِ مشکلاتِ ناشی از روندِ تخریبی و کاستن از عوارضِ دخالت‌های خواسته و ناخواسته بشر در چرخه حیات، به دنبال راهکار هستند.

این توجه اما، بیشتر به اختصاصِ روزهای نمادینِ مرتبط با مشکلاتی همچون کمبود منابعِ آب، آلودگی هوا، فرسایش خاک و سایر چالش های محیط زیست معطوف گشته، و با وجود برپاییِ کمپین های مردمی و برنامه ریزی ها و سیاستگذاری های دولتی، متاسفانه نتوانسته است از میزانِ بسیار زیاد تخریب ها و آسیب ها بکاهد و این کمبود، در کشورهای در حال توسعه و جهان سومی، بیشتر خود را نشان داده است. 

در این میان، هوا به عنوان عنصرِ حیاتیِ همه موجوداتِ زنده، مهمترین نقش را ایفا می کند و داشتنِ هوای پاک و سالم، به ویژه در کلانشهرها، برای مردم و دولتمردان به یکی از مشکلات بزرگ تبدیل شده است.  از این رو درکشورهای مختلف یک روز به عنوان روز هوای پاک با عناوین مختلف مانند: «روز بدون خودرو» و یا «روز بدون دود» نامگذاری شده و در این روز، برای تنویر افکار عمومی، اقدامات خاصی تدارک دیده می شود.

در ایران، بحران آلودگی هوا در تهران و شهرهای بزرگی چون تبریز، مشهد، اراک، اصفهان، شیراز و اهواز، منجر به تشکیل ستاد اجرایی کاهش آلودگی هوا  و اعلام روز ۲۹ دی به عنوان روز ملی هوای پاک از سال ۱۳۷۴ شد.

آلودگی هوا چیست؟

آلودگی هوا، عبارت است از وجودِ هرنوع آلاینده اعم از جامد، مایع، گاز و یا تشعشع پرتوزا، بو و صدا در هوا، به صورت طبیعی یا انسان ساخت، به میزان و در مدت زمانی که کیفیت زندگی را برای انسان، دیگر جانداران و فرآیندهای بوم شناختی( اکولوژیکی) به خطر انداخته یا به آثار باستانی و اموال، خسارت وارد کند و یا، سبب از بین رفتن یا کاهش سطح رفاه عمومی شود.

عوامل آلوده کننده هوا در شهرها کدامند؟

- تراکم جمعیتیِ بسیار بیش از توانِ تاب آوریِ شهری با زیرساخت¬های موجود به ویژه در کلان-شهری چون تهران.

- تردد شمارِ فراوان خودروهای فرسوده و بی کیفیت در شهرها( که البته بیشترین آلودگی مربوط به وسایل نقلیه ایی مانند کامیون ها، اتوبوس ها، مینی بوس ها و موتورسیکلت های کابراتوری است).

-  کیفیت پایینِ سوختِ وسایل نقلیه ی عمومی و خصوصی.

-  وارونگی دما.

-  ساخت و سازهایِ خارج از استانداردِ شهرهایی با ویژگی های توپوگرافی خاص مانند تهران.

- آلودگی های منتشر شده از کارخانه ها و صنایع ( نیروگاه های حرارتی، کارخانه‌های فولادسازی و تولید مواد شیمیایی، سیمان سازی، کاغذسازی، نساجی، دباغی و...).

-  وسایل گرمایشی و سرمایشی منازل مسکونی.

از سال ۱۳۸۰ با تشکیل ستاد هوای پاک در حوزه ی معاونت آموزش و برنامه ریزی سازمان حفاظت محیط زیست، هماهنگی های برنامه های روز هوای پاک، بُعدِ ملی پیدا کرد و با توجه به محورهای برنامه ی جامعِ کاهش آلودگی هوای تهران، هرسال موضوعی به عنوان محور فعالیت های روز هوای پاک اعلام شده و در قالبِ موضوع، اقداماتی صورت گرفته است.

هدف از اعلام روز ملی هوای پاک، ایجاد حساسیت و جلب توجهِ اقشار مختلف جامعه است چرا که مشارکت مردمی و سازمان های مردم نهاد از یک سو، و افزایش هماهنگیِ بینِ بخشی میان همه ی دستگاه ها و سازمان های دولتی و غیر دولتی و قانونگذاریِ کارآمد و نظارتِ قانونگذار از دیگر سو، می تواند در داشتن هوای پاک و کاهش آلودگی، مهمترین نقش را ایفا کند.

یکی از تاثیرگذارترین نهادهای دولتی در آگاهی بخشی و تنویر افکار عمومی برای کاهش آلودگی هوا، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران یا همان رسانه ی ملی است که بدلیل دسترسیِ فراگیر و گسترده توسطِ همه ی مردم، مخاطبانِ پرشماری از هر گروهِ سنی و صنفی دارد و با بهره برداری از این ظرفیتِ کم نظیر، از طریق سیاست‌گذاری در روابطِ متقابلِ این رسانه با سازمان‌های متولیِ آلودگی هوا و اولویت دادن به برنامه‌های محیط زیستی و افزایشِ آگاهی شهروندان،با ایجاد حساسیت، الگوهای تغییر رفتار و ارتقای فرهنگ محیط زیستی و نیز معرفی راهکارها، می تواندکاهش آلودگی هوا را به مطالبه ی عمومی تبدیل و نیز مطالباتِ مردم را در این زمینه از مسوولان پیگیری کند.

اقدامات موثر دیگر از سوی رسانه ملی، وجود مشاور محیط زیست در کنار تهیه کنندگان و برنامه سازان، تاکید و توجه به ساختار برنامه های تولیدی و زمان بندی پخشِ برنامه ها، با توجه به مخاطب و محتوای پیام، توسعه ی زیرساخت‌های شهری و هماهنگی بینِ پیام پخش شده از سیما و شرایطِ محیطی مخاطبان، اعلام وضعیت موجود آلودگی هوای شهر در هر بخش خبری، شرح وظایفِ شهروندان به زبان ساده و جلب مشارکت آنان است.

 وزارت آموزش و پرورش نیز از مجموعه های مهم در افزایش آگاهی مخاطبان برای کاهش آلودگی هوا از طریق ارتباط با دانش آموزان و خانواده های آنها به طور همزمان است.

نقش وزارت نفت و وزارت صنایع به مراتب سنگین تر و سخت تر است چراکه زیرساخت های سوختِ پاک و خودروهای استاندارد، برعهده این دو وزارتخانه است.

نکته مهمی که همه باید به آن توجه داشته باشیم این است که معضل آلودگی هوا، با اقدام یک یا دو دستگاه قابل حل نیست. همانطور که قانونِ برنامه جامع، مجموعه ای از دستگاه ها را در کنارِ هم، موظف به حرکت در مسیر حلِ بحرانِ آلودگی هوای تهران و کلان شهرها کرده است.

از سوی دیگر توجه و تمرکز در عوامل پیش گفته نشان می دهد که متولی فعالیت هیچکدام از سازمان ها، ارگان ها و دستگاه هایی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم مسبب آلودگی  هوایِ کلان شهرها و شهرهای صنعتی هستند، سازمان حفاظت محیط زیست نیست و سازمانِ متبوع ، فقط بر بخش هایی از وظایف این مجموعه ها، آن-هم به شکلِ محدود و تعریف شده توسطِ قانونگذار، نظارت دارد.

تنها در صورتی که تمام دستگاه های مذکور، وظایف خود را به درستی انجام داده و در سیاستگذاری ها و برنامه ریزی های خود در خصوص حفظِ کیفیت هوا، کنترل و کاهش آلودگی آن، هم سو با هم و با رویکرد واحد اقدام کنند، می توان امیدوار بود که این مشکلِ بسیار جدی و مهم، حل شده و عوارضِ فراوان ناشی ازآن در سلامتِ شهروندان و نیز سایرِ زیستمندان از میان برود و هزینه های هنگفتِ ناشی از این معضلِ بزرگ، از دوشِ بودجه برداشته شده و اعتبارِ آن، به عمران و آبادانی کشور اختصاص داده شود.

سازمان حفاظت محیط زیست در چهارچوب وظایف خود درخصوص قانون هوای پاک، پیش نویس و لایحهی هوای پاک را تهیه و تدوین کرده که پس از رفت و برگشت های بسیار، به تازگی در ۳۴ ماده و تبصره، به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و در تاریخ ۲۳. ۵ .۱۳۹۶ از سوی ریاست جمهوری، به دولت ابلاغ شده است.

آنچه وظیفه ی تک تک ما، جدا از جنس، شغل، قوم و مذهب است، توجه به حقی است که فرزاندانمان در آب، خاک و هوای این سرزمین دارند و ما، باید امانتدارانِ خوبی برای سهمِ آنها از محیط زیستشان باشیم.