یکی از مقوله های مغفول مانده در موضوع کرونا، بحث رفتار مردم و جامعه شناسی رفتار آنهاست. در این زمینه نیز آنچه در جامعه و در رفتار مردم دیده می شود در ظاهر حکایت از آن دارد که خود شهروندان نیز رفتار واحد و یکسان و درستی در برخورد با کرونا ندارند. یکی دستکش و ماسک و.... را چنان با وسواس مصرف می کند که همه را کلافه می کند و برعکس بسیاری، بدون ماسک و دستکش و درست مثل روزهای عادی قبل از کرونا، در سطح شهر تردد دارند. محمد سید میرزایی جامعه شناس معتقد است که رفتار جامعه شناسی مردم گرچه شاید منطقی و حتی غلط باشد ولی باید آن را ریشه یابی کرد. ریشه هایی که وی در گفتگوی خود با خبرنگار خبرگزاری موج، تلاش می کند تا به بخش هایی از مهمترین ابعاد آن اشاره کند.

در طول دو ماهی که از آغاز انتشار ویروس کرونا می گذرد شاهد برخوردها و رفتارهای مختلفی از سوی مردم و جامعه در مواجه با این ویروس هستیم. یکسری به شدت تلاش می کنند تا بهداشت و خودمراقبتی را رعایت کنند و در عوض گروهی دیگر، اصلا توجهی به مسایل بهداشتی ندارند. از منظر جامعه شناسی این همه اختلاف از کجا ناشی می شود؟

تمامی این اختلاف دیدگاه ها به نوعی به مسایل فرهنگی و آموزشی بر می گردد. به این معنا که اگر دولت می توانست به خوبی در مورد آموزش شهروندان موفق باشد، شاهد رفتارهای منطقی تر و بهتری از سوی جامعه بودیم. درواقع این آموزش ها باید به گونه ای داده می شد که برای مردم اهمیت خودمراقبتی و رعایت بهداشت، نهادینه شود. اما الان این اتفاق نیافتاده است و مسوولان نتوانسته اند به خوبی از پس اطلاع رسانی و انتقال نکات لازم برآیند.

چرا مردم نباید آموزش های نهادهای مرتبط را جدی بگیرند؟

ساده است! چون به دولت و مسئولان دولتی اعتماد ندارند. این عدم اعتماد مربوط به امروز و دیروز نیست. متاسفانه عملکرد بسیاری مسوولان ما به گونه ای بوده که نتوانسته اعتماد شهروندان را جلب کند. مردم وقتی که می بینند در عملکرد دولتمردان این همه تناقض وجود دارد، طبیعی است که به آنها بی اعتماد شوند.  مثلا می گویند می خواهند قیمت فلان کالا را کنترل کنند، ولی برعکس به یکباره قیمت آن کالا افزایش پیدا می کند یا فلان مسوولی که خودش دستور اجرای یک طرح را داده، به راحتی جلوی دوربین و رسانه ها از محتوی آن اظهار بی اطلاعی می کند! درحالیکه مردم به خوبی می فهمند و قدرت تجزیه و تحلیل دارند. بخصوص با ابزارهای جدید اطلاع رسانی و فضای مجازی که امروز هر گونه دیوارکشی اطلاعاتی را عملا بی اعتبار کرده است. همین دیروز داشتم مطلبی را در فضای مجازی  می خواندم که یکی از مسوولان نام آشنا، گفته بود کرونا از ریشه و اساس یک دروغ استراتژیک بوده است که خارجی ها راه انداخته اند. خب شما از این مطلب چه برداشتی می کنید؟ یعنی این همه بیمار و فوتی ناشی از کرونا دروغ است؟ آیا به مردم حق نمی دهید که نسبت به این اخبار و اظهار نظرها بی اعتماد باشند؟

اما اینجا پای جانشان در بین است!

بله. اگر امروز مردم نصفه و نیمه خود مراقبتی را رعایت می کنند به خاطر همین ترس از ابتلا و جانشان است نه به خاطر توصیه های مسوولان! مطمئن باشید که اگر این مساله ارتباطی با سلامت آنها نداشت، درصد بسیار کمی از جامعه ماسک می زدند، دستانشان را ضدعفونی می کردند یا فاصله اجتماعی را رعایت می کردند. جالب اینجاست که خود مسوولان هم خودمراقبتی را رعایت نمی کنند. پس شما چطور انتظار دارید مردم وقتی مسوولانشان را بدون ماسک و دستکش می بینند، آنها بخواهند بهداشت فردی مرتبط با کرونا را رعایت کنند؟  

یعنی می خواهید تلویحا بگویید که دولت مسبب بخشی از رفتارهای غلط جامعه در مواجهه با کرونا است؟

دقیقا. ببینید سالهاست که ارتباط متقابل بین دولت و مردم مخدوش شده است. یعنی نه مردم به دولت اعتماد دارند و  دولت به مردم. به بیانی جامعه در مورد کرونا امیدش را نسبت به دولت و مسوولان از دست داده است و خودش را به در و دیوار می زند تا فقط از این مهلکه ویروس کشان، عبور کند. درحالی که دولت مسوول اطلاع رسانی شفاف و آموزش به شهروندان در اینگونه موارد است. وقتی این چرخه به درستی انجام نمی شود نتیجه این می شود که حتی جوانان ما هم توجهی به این مقوله نمی کنند و اکثرا بدون رعایت مسایل خودمراقبتی در اماکن عمومی ظاهر می شوند.

پس به نظر شما، رفتار جامعه در مواجهه با کرونا، منطقی و درست نبوده است.

بله. ولی از سویی از جامعه ما با شرایطی که گفتم، انتظاری هم جز این نمی رود.

و این زنجیره اعتمادی چطور می تواند ترمیم شود؟

به شخصه معتقدم اگر ترمیم این تعامل غیرممکن نباشد، بسیار سخت و دشوار است و شاید سالها و حتی دهه ها زمان ببرد. البته در این مسیر گام نخست را باید دولت بردارد و بکوشد تا دیوار بی اعتمادی بین دولت و مردم را خراب کند تا مردم نیز کمی برای ترمیم این ارتباط پاپیش بگذارند.