به گزارش خبرنگار خبرگزاری موج، چند روز قبل و در جلسه ستاد بحران تهران برای اولین بار اعلام شد که گسل مشاء فعالیت بیشتر از انتظار و بعضا خطرناکی را آغاز کرده است. این اظهارات در کنار چند زلزله اخیر فیروزکوه دوباره باعث ایجاد شایعات و البته ترسی ملموس در بین شهروندان شده است. مهدی زارع، کارشناس زلزله شناسی و استاد پژوهشکده زلزله شناسی کشور نیز البته به نوعی این نظریه را تایید می کند.

وی در گفتگو با خبرگزاری موج اعلام کرد که نه تنها باید مواظب بخش شرقی گسل مشاء باشیم که بیشتر از آن باید مراقب بخش مرکزی این گسل که چون دیوی خفته، آرام در کمین تهران نشسته باشیم.

چند روز پیش، در جلسه ستاد بحران تهران اعلام شد که فعالیت گسل مشاء به شکل خطرناکی بیشتر شده است. شما هم این ادعا را تایید می کنید؟

نمی دانم منظورآقایان از اینکه گسل مشاء "فعال" شده چه بوده است! چون گسل مشاء مدتهاست که فعال است ولی می توان گفت که فعالیت آن بیشتر شده است. یعنی قطعه شرقی آن از ۱۹ اردیبهشت که زلزله ۵ ریشتری در همین بخش رخ داد تا امروز ، بیش از ۵۰ زلزله در همین محدوده اتفاق افتاده که منشا آنها نیز همین بخش شرقی گسل مشاء بوده اند. البته این زلزله ها شدید نبوده و بین ۲ تا ۴ ریشتر بوده است. ولی به نظر من مشکل اصلی ما این بخش نیست؛ بلکه بخش مرکزی این گسل است که باعث نگرانی است. چرا که هنوز هیچ شناختی از آن نداریم اما ظواهر امر نشان می دهد که پتانسیل زیادی برای اینکه زلزله های شدیدی توسط آن رخ دهد، دارد. این گسل درست از بالای لواسان و شمیرانات و شمال فشم و میگون رد می شود. در واقع این زلزله های کوچک بخش شرقی گسل مشاء نیستند که باعث نگرانی ما می شوند بلکه این سکوت و آرامش بخش مرکزی این گسل است که می تواند شک برانگیز و سوال برانگیز می باشد.

خب چرا در مورد این بخش مرکزی مطالعاتی انجام نمی شود؟

البته ۱۵-۱۶ سال قبل یکسری مطالعات روی قطعات شرقی و مرکزی این گسل صورت گرفته ولی بعد از آن رها شده است. این گسل از آن دست گسل هایی است که مطالعات آن به یکسری کمک های علمی بین المللی نیاز دارد. بودجه های داخلی هم خدا را شکر اصلا به چنین مطالعاتی قد نمی دهد! گرچه الان هم هر کدام از سازمان های مرتبط مثل سازمان زمین شناسی، پژوهشکده زلزله شناسی، سازمان مسکن و شهرسازی و.... هر کدام مطالعاتی را روی این گسل دارند، ولی این گسل همانطور که گفتم احتیاج به مطالعات کلانی دارد که باید در سطح ملی و حتی بین المللی انجام شود. چرا که گسل مشاء می تواند چشمه زلزله های بزرگ تهران باشد. زلزله هایی با بزرگی ۷ تا ۷.۵ ریشتر.

این بخش مرکزی گسل مشاء جزء گسل های جوان محسوب می شود؟

بله؛ انتهای غربی این گسل به طالقان می رسد. حتی برخی ها معتقدند زلزله بزرگ ۱۹۵۸ طالقان ناشی از فعالیت همین گسل بوده است. 

ممکن است فعال شدن بخش شرقی روی بخش مرکزی یا بالعکس تاثیر داشته باشد؟

بله؛ انتهای قطعه شرقی و قطعه مرکزی این گسل با گسل شمال تهران تلاقی دارد و برهم تاثیر گذارند. بنابراین می توانند روی هم تاثیر داشته باشند و باعث بروز زلزله های بزرگی شوند.

فکر می کنم گسل مشاء در طول تاریخ باعث بروز زلزله های بزرگی بوده است. درست است؟ اصلا در سال‌های اخیر مطالعه قابل قبولی روی این گسل انجام شده است؟

اخیرا نه... ولی خود من در دهه ۷۰ و ۸۰ مطالعاتی را روی این گسل انجام دادم که نشان می داد این گسل باعث لغزش سالیانه ۴ میلیمتر به صورت عمودی می شود؛ ضمن آنکه در دره مشاء هم یک جابجایی سالیانه ۲ میلیمتری را موجب می شود. ولی تحقیقات مفصل تری را آقای سلیمانی به عنوان تز پایان نامه دکترای خود بر روی این گسل انجام داد که نشان می داد قسمت شرقی گسل مشاء در ۱۰ هزار سال گذشته ۹ زلزله ویرانگر و مخرب را داشته است. حتی حرکت زمین های بخش مبارک آباد در سال ۱۸۳۰ میلادی یا حرکت زمین در شمال شرق که باعث ایجاد دریاچه تار در سال ۱۶۶۵ میلادی و در دوره صفوی شده است از جمله فعالیت های این بخش از گسل مشاء بوده است.

در این جلسه نیز اعلام شد که سامانه هشدار سریع تهران به زودی تکمیل می شود و می تواند کمک حالی باشد برای پایتخت در زمان بروز زلزله. از این سامانه اطلاعی دارید؟

بله. تا جاییکه می دانم این سامانه طراحی شده و در حال تکمیل است، البته این طرح سابقه ای ۱۰ ساله دارد ولی تا امروز اجرا نشده است با این حال امیدواریم این بار رییس ستاد بحران شهر تهران موفق شود این تابوی ۱۰ ساله را بشکند و بالاخره این سامانه را راه اندازی کند. این سامانه کمک می کند تا با ارسال اولین پالس های زلزله به مراکز حیاتی مثل شرکت‌های گاز و برق یا مترو و....، سریعا سیستم ها قطع شوند و مانع از بروز آتش سوزی به خاطر زلزله شدیدتر شوند. البته این چیز تازه ای نیست. مثلا استانبول ۱۵ سال است که با ۴۰۰ دستگاه ثبت زلزله چنین شبکه ای را احداث کرده است. مکزیکوسیتی که تازه کشوری فقیر از لحاظ شاخصه های اقتصادی است نیز از سال ۱۹۹۰ یعنی حدود ۳۰ سال قبل چنین سامانه ای را راه اندازی کرده است. توکیو نیز چنین سامانه ای را در سال ۱۹۹۴ راه اندازی کرده و در سال ۲۰۰۷ ، آن را به روز رسانی کرده است. شاید جالب باشد که بدانید، تایوان و ژاپن تنها کشورهایی در جهان هستند که از طریق همین سامانه به شهروندان هم هشدار می دهند. یعنی روی گوشی های شهروندان پیغام هشدار می رود. آنها معتقدند که نباید از اینکه ممکن است این اخطارها باعث ترس و وحشت و هرج و مرج در بین شهروندان شود ترسید.

این سامانه چند ثانیه قبل از وقوع زلزله می تواند این رخداد را اطلاع رسانی کند؟

بستگی به فاصله این سامانه تا شهر و خود گسل مربوطه دارد. به طور مثال در مورد سامانه هشدار سریع تهران بین ۱۰ تا ۱۵ ثانیه قبل از وقوع زلزله این سامانه می تواند هشدارهای لازم را صادر کند.

پس اگر درست متوجه شده باشیم، این ۵۰ زلزله کوچک می توانند هشداری باشند برای یک زلزله بزرگتر. درست است؟

نه الزاما... ولی نکته مهم این است که هم بخش شرقی و هم بخش مرکزی گسل مشاء می تواند باعث بروز زلزله هایی با بزرگی بیشتر از ۷ ریشتر شود. بد نیست که بدانید اگر گزینه شهر تهران را از گسل مشاء حذف کنیم، فقط در حاشیه شمالی این باند که بیش از ۱۰ کیلومتر طول دارد، بیش از ۵۰۰ هزار نفر زندگی می کنند. بنابراین وقوع یک زلزله شدید از طریق این گسل می تواند باعث بروز فاجعه ای انسانی و غیرقابل جبران شود.