به گزارش خبرنگار خبرگزاری موج؛ در گزارشی که حدود ۶ سال قبل منتشر شد؛ یکی از پژوهشگران فعال در حوزه مبارزه با موش اعلام کرده بود؛ تهران بیش از ۵۰ میلیون موش دارد. در آن گزارش آمده بود که موش های تهرانی به گفته کارشناسان «رات» های ـ موش های نروژی ـ هستند و نه «موش». درحقیقت «رات» هایی که درپایتخت دیده می شوند، گونه ایی جهش یافته از موش ها هستند که بسیار پرقدرت تر از موش ها بوده و خون آشام نیز هستند. به طوری که به راحتی بچه موش ها را می خورند و از خوردن لاشه های موش های مرده ابایی ندارند. به این ترتیب جای تعجب ندارد که این خزندگان به سایر جانوران و حتی انسان هم حمله کنند. این یک واقعیت علمی و اثبات شده است نه یک گزارش تخیلی. براساس آمارهای اعلام شده از آمار موش های تهران، به ازای هر نفر از جمعیت حدود ۱۲ میلیونی این کلانشهر چهار موش وجود دارد. این گزارش که در آن زمان انعکاس بسیار وسیعی در داخل و حتی خارج از کشور داشت؛ با موجی از حملات  و واکنش های مدیران شهری آن زمان مواجه شد، گرچه هیچگاه مدیران شهری گزارشی جامع و قانع کننده در این زمینه به افکار عمومی و رسانه ها ندادند!

اختلاف ۴۸ میلیونی

این گزارش باعث شد تا مدیران شهرداری وقت به تکاپو بیافتند تا پاسخی برای فشار افکار عمومی در مورد صحت این آمار بدهند. برای همین گفته شد که شهرداری طی قراردادی با یکی از دانشگاه های کشور به دنبال کسب آمار دقیقی در مورد جمعیت موش های تهران است. درست چند ماه پس از انتشار این خبر، مدیرعامل وقت شرکت ساماندهی مشاغل و اصناف شهرداری تهران درنشست خبری مشترکی با رحمت الله حافظی؛ رییس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای چهارم مدعی شد که براساس پژوهش انجام شده آمار موش ها در تهران فقط ۱.۸ میلیون یا حداکثر ۲ میلیون موش در تهران وجود دارد. گرچه همان زمان هم حافظی حاضر نشد تا صحت این گزارش را تایید کند!

ابعاد این پرونده تا جایی بالا گرفت که ماه ها شورا و مدیران شهری و البته افکار عمومی درگیر آن بودند. در همان گیر و دار؛ محمد حقانی؛  رییس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران، در یکی از جلسات شورا در تذکری به شهرداری برای مبارزه با موش های پایتخت گفت: شهرداری تعداد موش‌های تهران را یک و نیم تا دو میلیون، متخصصان تعداد آن را بیش از ۲۰ میلیون و برخی دیگر نیز تعداد موش‌ها را بیش از ۵۰ میلیون اعلام کرده‌اند.

محمد حقانی درباره ازدیاد موش‌ها در پایتخت گفت: امروزه راهکارهای زیادی برای مبارزه با موش وجود دارد که ناامن کردن محیط زندگی، کمبود غذا و آب برای این موجودات در این راستا از اهمیت زیادی برخوردار است.

وی با تاکید بر لزوم کنترل زاد و ولد موش‌ها و جلوگیری از ازدیاد نسل آنها افزود: متاسفانه شهرداری وظایف اصلی و ذاتی خود را فراموش کرده و به مسایل حاشیه‌ای پرداخته است، شهرداری موضوعات اصلی شهر همچون بهداشت عمومی مردم، ارتقاء کیفیت زندگی مردم و جمع‌آوری سد معبرها و کارتن خواب‌ها را به دست فراموشی سپرده است.

وی گفت: غذای موش از محل پسماند غذای انسان تامین می‌شود، زباله‌هایی که در نهرها و جوی‌ها رها می‌کنیم و عدم نظافت اماکن عمومی، رود دره‌ها و نقاط مرطوب که محل زندگی این حیوان است از جمله عوامل ازدیاد جمعیت موش‌ها است.

حقانی جلوگیری از غذارسانی به این حیوان، نظافت شهر و جمع‌آوری مناسب زباله‌ها را از جمله راهکارهای مقابله با موش‌ها عنوان کرد.

عضو شورای شهر تهران گفت: این حیوانات معمولا در درزها، شکاف‌ها، شکستگی‌ها و مخفیگاه‌ها زندگی می‌کنند و باید به هر شیوه ممکن سعی در از بین بردن این نقاط داشته باشیم، شهرداری اعلام کرده که درزها را با ماده فوم پر می‌کند، این درحالی است که استفاده از این ماده به لحاظ اقتصادی صرفه اقتصادی نداشت و برای هتل‌ها و منازل مناسب است و برای معابر عمومی باید به عمران جوی‌ها و شهر بپردازیم.

حقانی گفت: تعداد موش‌ها در پایتخت از حد طبیعی و نرمال بسیار بیشتر است که علت آن نزدیک نبودن اماکن عمومی است، متاسفانه گاهی نیروهای پاکبان زباله‌های جمع آوری شده را به داخل نهرها و جوی‌ها می‌ریزند که این پسماندها محل تغذیه موش‌ها می شود، لذا باید از این کار جلوگیری شود.

وی گفت: بارها در این خصوص به شهرداری تهران تذکر داده‌ایم و در این زمینه در کمیته محیط زیست جلساتی داشته‌ایم و شهرداری هر بار اعلام کرده که نسبت به کنترل و کاهش جمعیت موش‌ها اقدام می‌کند، این درحالی است که همچنان شاهد وفور این حیوان در سطح شهر تهران هستیم.

موش های زنده خوار؟

این اما تنها اظهار نظر مدیران شهری در واکنش به گزارش یاد شده نبود. قاسم علی اکبر، پژوهشگر مبارزه با موجودات مهاجم در مورد صحت ادعای وجود 50 میلیون موش در تهران در همان سال به رسانه ها گفت: من حتی معتقدم که تعداد بیشتر از این ارقام است چرا که متاسفانه روش های نادرست برای مقابله با موش ها باعث شده تا نه تنها از تعداد آنها کم نشود که حتی باعث مقاوم شدن و جهش یافتن گونه های موش های تهران و در نهایت چند برابر شدن آمار آنها طی سال های اخیر شده است.

وی با ذکر اینکه هر موش می تواند هر سه ماه بین شش تا ۲۰ فرزند به دنیا بیاورد، افزود: البته باید توجه داشت آنچه امروز در تهران به نام «موش» می شناسیم، درحقیقت «رات» است که علاوه بر اینکه عامل انتقال بیش از ۳۵ ویروس و مرض خطرناک است، زمانی که گرسنه شود و غذایی برای خوردن پیدا نکند به راحتی به موجودات زنده حمله می کند.

علی اکبر در پاسخ به این سوال که ۵۰ میلیون موش- رات-کجا مخفی شده اند؟ گفت: زیر زمین ها، تونل ها، آبراه ها و چاه های آب.

وی ادامه داد: مثلا همان طور که می دانید در تهران دو شاخه قنات شمالی ـ جنوبی و شرقی ـ غربی وجود دارد، چندی قبل خود شهرداری اعلام کرد که مناطق شش و ۲۰ بیشترین موش ها را دارند. اگر دقت کنید این دو منطقه محل تلاقی دو شاخه قنات های تهران هستند. این خود دلیلی است بر اینکه قنات های تهران به شاهراهی برای تردد موش ها بدل شده اند.

این پژوهشگرمبارزه با موجودات مهاجم در بخش دیگری از سخنان خود در مورد ادعای شهرداری که عدم رعایت اصول بیرون گذاشتن زباله ها و رعایت بهداشت توسط شهروندان را یکی از مهم ترین عوامل افزایش تصاعدی آمار موش های تهران عنوان می کنند، گفت: اتفاقا این زباله ها مهم ترین خدمت به شهروندان تهرانی را کرده اند. چرا؟ چون هرتهرانی براساس گزارش شهرداری روزانه بین ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ گرم زباله مصرف می کند، از سویی هر موش به طور متوسط روزانه ۳۰ گرم غذا می خواهد، به بیانی زباله ها امروز به منبع اصلی غذایی موش ها بدل شده باعث شده اند تا موش ها به دلیل گرسنگی از زیر زمین به روی زمین نیایند و به انسان و جانوران حمله نکنند.

این پژوهشگر مبارزه با موجودات مهاجم، «رات» ها را موجوداتی «زنده»خوار دانسته در مورد احتمال حمله آنها به مردم گفت: این اتفاق نه تنها دور از ذهن نیست، که احتمال آن بسیار قوی نیز هست، چرا که حیوانات مهاجم که «رات» ها نیز جز آنها هستند، به دلایل مختلفی مانند تغییر اقلیم آب و هوایی، کمبود غذا، دستکاری انسان از محل اختفای خود بیرون می آیند و وحشی می شوند.

وی با تاکید براینکه مطرح کردن این مساله نباید به معنای تشویش اذهان عمومی تلقی شود، گفت: چند سال قبل شهردار نیویورک پس از حمله موش ها به این شهر به جای لاپوشانی و پنهان کردن ماجرا مساله را رسانه ایی کرد و از تمامی کارشناسان جهان کمک خواست. چرا ما فکر می کنیم با پنهان کردن مساله می توانیم از پس آن برآییم؟

علی اکبر در پایان با ذکر اینکه برای «رات» ها مهم نیست که به چه چیز حمله می کنند و چه چیز را می خورند، بلکه زمانی که گرسنه می شوند، به هرچیزی حمله می کنند، در جواب این سوال که چرا تا امروز موش ها به تهران حمله نکرده اند؟ گفت: این لطف خداوند بوده است. شما هر روز از خیابان های مختلفی رد می شوید، ولی آیا هر روز تصادف می کنید؟ و اگر نه هر لحظه ممکن است به دلایل مختلف، موش ها به سطح شهر بیایند و به شکل میلیونی و البته جدی مردم را تهدید کنند. 

شهر موش ها!

با این حال ؛ گزارش یاد شده باعث شد تا هر از چندگاهی شاهد پیگیری رسانه ها در مورد وضعیت مبارزه شهرداری با موش ها و آمار آنها باشیم. آخرین گزارش در این زمینه به اظهارات مدیرعامل کنونی شرکت ساماندهی مشاغل شهرداری تهران در این مورد برمی گردد که حدود دو ماه قبل منتشر شده است.

سیدعلی مفاخریان رئیس شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران با اعلام خبر آغاز اجرای طرح ضربتی مبارزه با موش‌های شهر تهران، گفت: از آنجایی که بیماری کرونا در شهر تهران شیوع پیدا کرده است و برخی احتمالات در خصوص انتقال آن از طریق حیوانات موذی وجود دارد، یک تصمیم‌گیری و طرح برای مقابله با جمعیت موش‌های شهر تهران طراحی شد. 

وی گفت: این طرح با محوریت ۲۲ منطقه شهرداری تهران به صورت یکپارچه و همزمان در کل مناطق آغاز شده است. 

رئیس شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران با " جهادی" توصیف کردن این اقدامات شهرداری گفت:‌در این طرح جهادی، وظایف تک‌تک واحدها و معاونت‌های شهرداری تهران در مناطق دیده شده برای مثال؛ بخش فنی و عمرانی مکلف به مسدود کردن منافذ ورودی و خروجی موش‌ها شده است.  ضمن آنکه سازمان پارک‌ها نیز نسبت به پاکسازی محل‌های حضور موش‌ها در فضای سبز و خدمات شهری، مسئول طعمه‌گذاری و انتخاب محل‌های مناسب شده است.

با این حال گزارش های شهروندان در فضای مجازی و تصاویر و فیلم های منتشر شده نشان از آن دارد که گویا تابستان امسال دوباره جمعیت موش های تهران فوران کرده و جوی های آب و سطل های زباله پایتخت را جولانگاه خود قرار داده اند. فیلم زیر که توسط خبرنگار موج گرفته شده مسلما تنها گوشه ای از این حقیقت باشد. نمایشی از حضور گسترده موش های بزرگ بیش از یک وجبی که بدون ترس از حضور شهروندان در خیابان های شرق تهران جولان می دهند و از سر و کول هم بالا می روند. با ذکر این توضیح که تعداد موش ها در زمان تهیه این فیلم که عصر روز جمعه گرفته شده به بیش از ۱۰ فقره می رسید که متاسفانه قبل از آغاز فیلم برداری تعدادی از آنها به سرعت محو شدند! بخصوص تعدادی از موش ها که از داخل سطل زباله فلزی بزرگ جمع آوری زباله بیرون می آمدند و به سرعت فرار می کردند. صحنه هایی که بیشتر به حمله و شبیخون موش ها و متواری شدن سریع آنها شبیه بود. صحنه هایی که تداعی گر شهر موش ها بودند.

این صحنه ها بی اختیار سوالاتی را در ذهن شهروندان مطرح می کند. سوالاتی مانند اینکه: آیا بازی کردن و تردد بدون ترس این همه موش می تواند دلیلی بر افزایش آمار آنها و از آن مهمتر علتی بر تغییر ژنتیکی و خطرناک تر شدن آنها نیست؟ و یا اینکه آیا حضور بی پروای آنها دلیلی بر آغاز سناریوی احتمال لشکرکشی آنها در آینده ای نزدیک نخواهد بود؟! سوالاتی که به نظر می رسد شهرداری و کارشناسان مربوطه در مورد آنها اظهار نظر کنند؟

بیشتر و خطرناکتر

قاسم علی اکبر، پژوهشگر مبارزه با موجودات مهاجم در گفتگو با موج در خصوص ادعای زیاد شدن موش ها در تهران گفت:قطعا الان آمار موش ها به مراتب بیشتر از چند سال قبل شده است. چرا که برخلاف ادعاهای مطرح شده، روش ها و موادی که شهرداری برای مقابله با موش ها استفاده می کند، نتایج موفقیت آمیزی را به دنبال نداشته است. از سویی آمار زاد و ولد موش ها بیشتر از آمار از بین بردن آنهاست. بنابراین طبیعی است که آمار موش ها در تهران بسیار بیشتر از گذشته شده باشند.

وی در پاسخ به این سوال که چه دلایلی برای طرح این ادعا و افزایش جمعیت موش ها دارید؟ گفت: مسلما مسئولان و متولیان امر هر چقدر هم که ما استدلال کنیم که آمار موش ها افزایش پیدا کرده باز هم همین سوال را مطرح خواهند کرد. ولی در عوض این سوال؛ جواب ساده ای دارد. اینکه برخلاف گذشته امروز موش ها به راحتی همه جا قابل دیدن هستند. اینقدر زیاد که به راحتی می توانید با چند دقیقه جلوی یک جوی آب یا کنار یک سطل زباله در خیابان های تهران، آنها را ببینید. حالا شما همین مقدار را به پارک ها، قنات های خشک شده و... تسری دهید تا ببینید با چه موج عظیمی از موش ها مواجهید!

اما گزارش های مردمی حکایت از آن دارد که موش های کنونی اولا بسیار بزرگتر از نمونه های قبلی خود هستند و ثانیا، مهاجم تر از همنوعان خود در سال های نه چندان دورند. همین ادعا باعث شده تا گروهی احتمال جهش ژنتیکی را مطرح کنند. با این وجود علی اکبر این ادعا را چندان علمی نمی داند و می گوید: این فرضیه باید آزمایش شود. همین طوری نمی شود در مورد آن اظهار نظر کرد. البته در اینجا یک اشتباه علمی هم رخ می دهد. اینکه موش ها و کلا تمامی موجودات زنده در مسیر زندگی خود تکامل ژنتیکی پیدا می کنند نه جهش ژنتیکی!

وی تاکید کرد: اما آنچه در ظاهر در خیابان ها و مراکز عمومی و جوی های آب می بینیم این است که موش های امروزی بسیار مهاجم تر و بزرگتر از گونه های قبلی خود هستند. 

علی اکبر اما نظریه جالبی در مورد"چرا"یی ازدیاد موش ها دارد. وی در این مورد گفت: کرونا باعث شده تا خیابان ها خلوت تر شوند، به همین دلیل موش ها با خیال راحت در سطح شهر تردد می کنند برای همین بیشتر دیده می شوند. ضمن آنکه در این تردد ها بیشتر هم تولید مثل می کنند و در نتیجه جمعیت اشان هم بیشتر می شود. 

وی که حرفه اصلی خودش مبارزه با موش ها و حیوانات مهاجم در مراکز دامپروری و کشاورزی است با ذکر چند نمونه از مشاهدات خود از جمعیت موش ها در تهران گفت: بارها در زمان هایی که به دنبال از بین بردن موش ها در یک دامپروری؛ یک گاوداری یا یک زمین کشاورزی بوده ایم به خوبی معنای افزایش جمعیت موش ها را به خوبی درک کرده ایم! همین چند وقت قبل بود که برای از بین بردن موش های یک شرکت خصوصی در محدوده میدان آزادی به محل مورد نظر رفتیم. شاید باورتان نشود ولی در همان قطعه ملک 300 متری با بیش از 500 موش که در هم می لولیدند مواجه شدیم!

این پژوهشگر مبارزه با موجودات مهاجم  در مورد احتمال انتقال بیماری از طریق این موش ها نیز گفت: موش ها به خاطر جابجایی زیادی که دارند می توانند ناقل انواع آلودگی و بیماری ها باشند. اصولا وقتی که موش ها با زباله های آغشته به ویروس یا خون در سطل های زباله تماس دارند، طبیعی است که ناقل بیماری هایی مانند هپاتیت، ایدز و کروناو... باشند. 

وی با ذکر اینکه سطل های رو باز ما یکی از مهمترین دلایل آلوده بودن موش ها هستند گفت: مقوله دفع زباله ها و پسماندها، از آن دست موضوعاتی است که برخلاف شعارهایی که داده می شود هنوز تا استانداردهای روز دنیا فاصله بسیاری دارد. فقط همین قدر بگویم که این شیوه جمع آوری و دفن زباله, یکی از دلایل افزایش آمار موش ها و همین طور ناقل شدن آنها هستند.