به گزارش خبرنگار خبرگزاری موج، براساس آمارهای موجود استان های فارس و گلستان طی چند هفته اخیر بیشترین آمار زلزله های کشور را داشته اند. زلزله هایی که تا نزدیک ۶ ریشتر هم پیش رفته است و می تواند زنگ خطری باشد که کمتر جدی گرفته شده است. اما برمبنای داده های علمی استان فارس در بخش جنوب خاوری رشته کوه زاگرس و استان گلستان در بخش خاوری رشته کوه البرز دو استانی هستند که در مناطقی قرار گرفته‌اند که هم دگرشکلی فعال و هم رخداد زمین لرزه‌ ها را دارند، به گونه‌ای که رخداد زلزله‌هایی با بزرگای ۶ و بزرگتر در سابقه لرزه‌خیزی آنها قابل مشاهده است. برای همین به اعتقاد محققان، امکان وقوع زلزله‌های بزرگ در چنین مناطقی که پیشینه وقوع زلزله‌های مهم را دارند، پدیده  ای غیر طبیعی نیست ولی آنچه که این پدیده را پر مخاطره می‌کند، تمرکز جمعیت در حریم گسل‌ها است. این تمرکز هم در شهرهای شمالی کشور و هم در شهرهایی چون شیراز و کازرون و ساخت و سازهایی که پیرامون گسل ها در این شهرها ایجاد گردیده، باعث شده تا این نقاط به شکل جدی در معرض خطر باشند.

طبیعی یا غیر طبیعی ؟

شهریار سلیمانی آزاد، پژوهشگر لرزه‌ زمین ‌ساخت سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات ‌معدنی کشور در گفتگو با خبرنگار موج، با اشاره به زمین لرزه‌های مهم اخیر در استان‌های فارس و شهرستان رامیان استان گلستان، گفت: در مورد اینکه زلزله‌های ثبت شده در این دو استان غیر عادی است یا خیر، باید گفت مکان هایی که در گذشته سابقه لرزه  خیزی داشته باشند، بدون شک پتانسیل رخداد زلزله‌های دیگری را نیز در زمان حال دارند. از دیدگاه یادشده، مشاهده می‌شود که در این دو استان هم پیشینه تاریخی و هم پیشینه دستگاهی رخداد زمین لرزه های اثرگذار و آسیب رسان و خطرناک وجود دارد.

وی با بیان اینکه این دو استان در دوره‌های گذشته زلزله‌های اثرگذاری را تجربه کرده‌اند، یادآور شد: از این رو، زلزله‌هایی که طی هفته‌های اخیر در این دو استان به ثبت رسیده است، رخدادهایی غیر عادی نیستند و حتی می ‌تواند پیش زمینه ای باشد برای اینکه در آینده زمین لرزه‌ های مهم دیگری نیز در آنها رخ دهد.

سلیمانی آزاد، سپس به وضعیت زلزله خیزی استان فارس، اشاره کرده و گفت : به طور کلی، در رشته کوه زاگرس چندین پهنه گسلی بزرگ در راستای شمال باختری –جنوب خاوری وجود دارد که اثرات زمین‌ شناختی حرکات آنها نیز در استان‌هایی چون "کردستان"، "کرمانشاه"، "لرستان"، "خوزستان"، "هرمزگان" و "فارس" مشاهده می‎شود. بخشی از دگرشکلی زمین‌ ساختی و لرزه زمین‌-ساختی زاگرس نیز در بخش پی ‌سنگی و گاها در لایه‌ های گچی و نمکی ژرف‌ تر زمین صورت می ‌پذیرد که این موضوع سبب جدایشی در میان دگرشکلی عمیق و سطحی‌تر در زاگرس می‌ شود.

وی ادامه داد: علاوه بر این، پهنه‌ های گسلی‌ دیگری در زاگرس در راستای شمالی- جنوبی نیز وجود دارد که گاها پهنه‌ های گسلی شمال باختری- جنوب خاوری را قطع می‌کنند.

این محقق سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با بیان اینکه در استان فارس هر دو نوع این گسل‌ها وجود دارند، افزود: بر این اساس، زمانی که بر پیشینه لرزه ‌خیزی استان فارس متمرکز می‌شویم، مشاهده می‌شود که این استان از لرزه ‌خیزی این دو دسته گسل، اثر پذیرفته است و آنچه که خطرپذیری زمین لرزه را افزایش داده، تمرکز جمعیت و منابع اقتصادی در نزدیک این گسل‌ها است. در مجموع، استان فارس از جمله استان‌های پر جمعیت کشور است، مناطق بسیار پر جمعیتی مانند شیراز (در نزدیک گسل سبزپوشان) و کازرون (در نزدیک گسل کازرون) و مناطق اطراف گسل "کره¬‌بس" را دارد که در گذشته زمین لرزه‌ های آسیب رسان و بزرگی را تجربه کرده‌-اند.

وی با تاکید بر اینکه با توجه به شواهد موجود، استان فارس لرزه‌خیزی بالایی را دارد و از این رو، رخداد زمینلرزه‌¬ها در این گستره پدیده‌¬ای غیر عادی نیست گفت: این موضوع حتی از ساخته‌های گذشتگان ما همچون سازه های مستحکم هخامنشیان نیز قابل فهم است. از سوی دیگر در فلات خشک و نیمه خشک ایران نیاکان ما همواره مجبور بوده‌اند تا برای دسترسی به آب در نزدیکی کوهپایه‌های گسلی و مناطق میان کوه و دشت مستقر شوند و از این رو ما ایرانیان بیشتر در نزدیک مناطق لرزه خیز و خطرناک زندگی کرده ایم.  

سلیمانی آزاد، با بیان اینکه بر این اساس در جامعه ما میزان ریسک یا همان خطرپذیری زلزله در حال افزایش است، ادامه داد: از این رو، نیاز است تا بر پایه شرایط یادشده تدابیری را بیندیشیم که بتوانیم با کاهش آسیب پذیری لرزه ‌ای، میزان ریسک زمین لرزه را در کشور کاهش دهیم.

زمین لرزه‌های  گلستان     

به گفته این پژوهشگر لرزه‌ زمین ساخت سازمان زمین‌ شناسی کشور وضعیت لرزه‌ خیزی استان گلستان نیز دست کمی از استان فارس ندارد. وی در این زمینه گفت: در میان پهنه های گسلی شناسایی شده، در بخش شمالی رشته کوه البرز گسلی با نام گسل "خزر" وجود دارد که این پهنه گسلی با قطعات مختلف از بخش خاوری تا بخش مرکزی و باختری این رشته کوه ادامه دارد. در گذر زمان شهرها و روستاهای پر جمعیتی در پیرامون این گسل و در منطقه کوهپایه‌ ای شکل گرفته و توسعه یافته‌اند.

سلیمانی آزاد، با تاکید بر اینکه  بعد از تهران، استان‌های گیلان، مازندران و گلستان دارای بیشترین تراکم جمعیتی هستند، گفت: گسل خزر یک پهنه گسلی قطعه قطعه است که شهرهای "گرگان"، "گنبد کاووس"، "مینودشت" و "رامیان" در نزدیکی و در بلافصل شاخه‌های خاوری آن قرار گرفته‌اند.

وی همچنین به سابقه زلزله خیزی این دو استان اشاره کرده و یادآورشد: بر پایه داده‌ های مرکز زلزله‌شناسی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران و...، پهنه مرکزی زمین لرزه اخیر با بزرگای ۵.۱ در نزدیکی رامیان در بخش خاوری گسل خزر و در نزدیکی قطعات گسلی "مینودشت"  و "تکل‌کوه" با راستای خاور شمال خاوری-باختر جنوب باختری قرار گرفته است. در این گستره، شاخص ‌ترین منطقه پرجمعیت شهرستان گرگان است که بر پایه مستندات تاریخی "استرآباد" (یا همان گرگان قدیم) زمین لرزه‌ های آسیب رسانی همچون زمین لرزه‌های تاریخی در سال‌های ۸۷۴ و ۱۴۹۸ میلادی با بزرگی‌های برآورد شده ۶ و ۶.۵ را تجربه کرده است.

وی اظهار کرد: همچنین در سال ۱۹۷۰ میلادی در نزدیکی گنبد کاووس و بر روی قطعه گسلی "تکل‌کوه" از پهنه گسلی خزر نیز زمین لرزه‌ ای به بزرگی ۶.۶ رخ داده که شدت برآورد شده است. بر اساس زمین لرزه‌ های تاریخی و دستگاهی آسیب رسان یادشده در گستره گرگان، امروزه با توجه به گسترش شهر و جمعیت آن و لذا افزایش جمعیت در معرض آسیب، ریسک زلزله در آن بیشتر شده است.

این پژوهشگر با تاکید بر اینکه از رخداد این زمین لرزه‌ ها باید به عنوان علایم هشداردهنده برای آماده باش در این دو استان استفاده کرد، گفت: اینکه در گذشته چنین پتانسیل لرزه ای در این گستره داشته‌ایم و در حال حاضر نیز علایمی از رخداد زلزله‌ ها را مشاهده می‌کنیم، بیانگر آن است که باید در طراحی و اجرای هرچه اصولی‌تر ساخت و سازهای این مناطق دقت عمل بیشتری صورت گیرد تا با مشکلات کمتری در مواجهه با زمین لرزه‌های محتمل آتی روبرو شویم.