به گزارش خبرنگار خبرگزاری موج،  بعد از گذشت یکسال از آغاز کرونا، بالاخره واکسن این ویروس در برخی از کشورها تولید شد. واکسنی که البته گرچه هنوز به صورت ۱۰۰ درصدی جوابگوی از بین بردن کرونا نیستند اما، به هر حال از آنجاییکه اولین واکسن کرونایی تولیدی در این زمینه هستند، می توانند نقطه عطفی برای کل مردم جهان تلقی شوند.

چین، روسیه و آمریکا و انگلیس از جمله اصلی ترین کشورهایی هستند که در زمینه تولید واکسن هایی متفاوت در مورد کرونا پیشقدم بوده اند. گرچه ایران نیز ادعا می کند که تاکنون چندین مدل از این واکسن ها را تولید کرده است ولی با این وجود؛ آنگونه که گفته می شود این آزمایش ها هنوز مراحل اولیه تست های لازم را طی می کنند. همین مساله باعث شده تا مسئولان ایرانی نیز مانند بسیاری دیگر از کشورها، آنگونه که خود ادعا می کنند، به شدت در تلاش باشند تا از یکی از کشورهای تولید کننده این واکسن، پادتن یاد شده را تهیه و برای تزریق به مردم وارد کشور کنند. این درحالی است که حدود ۲ ماه قبل، سخنگوی وزارت بهداشت خبر از ورود عن قریب واکسن های کرونا به کشور را داده بود! خبری که گرچه تاکنون چندین بار دیگر نیز توسط مسئولین مختلف تکرار شده است ولی؛ تاکنون هنوز نه تنها خبری از ورود این واکسن ها به داخل کشور نیست که حتی خبرهای چند روزه اخیر حکایت از گره خوردن فرآیند خرید آن دارد!

روایت های متضاد

روایت هایی که قصه آن از پست اینستاگرامی عبدالناصر همتی، رییس بانک مرکزی شروع و بعد به تفسیرهایی از مسئولان وزارت بهداشت رسید و حتی به رییس جمهور نیز کشیده شد. حسن روحانی، رییس جمهور چند روز قبل درباره این مساله گفت: با وزیر بهداشت درباره واکسن تولید شده در یک کشور بحث می‌کردیم و در جلسه ستاد کرونا از او پرسیدم و وزیر بهداشت آن را قابل قبول دانست و همین دیشب دستور دادم از آن کشور واکسن خریداری شود تا واکسیناسیون را به زودی از افراد پرریسک شروع کنیم… مردم ما بدانند هر اقدامی می‌خواهیم انجام دهیم و دارو، واکسن و تجهیزات وارد کشور کنیم، باید همان‌جا صد لعن و نفرین بر ترامپ بفرستیم. چون به‌قدری مشکلات درست کردند و ما را اذیت می‌کنند که کار ساده ای که با یک تلفن، ارسال پیام و سوئیفت می‌توانست حل و فصل شود، امروز همه کشور هفته‌ها و گاهی ماه‌ها باید درگیر شود تا پولی را از جایی به جای دیگر منتقل کنیم و دارو بخریم.

بعد از این سخنان نوبت سعید نمکی، وزیر بهداشت بود که درباره خرید واکسن کرونا در اظهار نظری بگوید: خوشبختانه با دستور صریح رئیس جمهور بحث تامین واکسن از خارج از کشور علی رغم تحریم‌ها با جدیت دنبال می‌شود و گره‌های واردات آن گشوده خواهد شد. به زودی واکسن های وارداتی برای گروه‌های آسیب‌پذیر وارد خواهد شد. همچنین در آینده بسیار نزدیک واکسن داخلی به عنوان افتخار ملی در اختیار مردم قرار خواهد گرفت.»

اما مشکلی که همه در مورد آن صحبت می کنند چیست که حالا رفع شده است؟ عبدالناصر همتی در یادداشت اینستاگرامی خود در این‌باره نوشته است: از آنجا که خرید واکسن کرونا (covax) بایستی از مسیر رسمی سازمان بهداشت جهانی انجام گیرد، تاکنون همه شیوه های پرداختی و انتقال ارز مورد نیاز، به خاطر تحریم غیرانسانی دولت آمریکا و ضرورت اخذ مجوز اوفک، با مانع مواجه شده است. کره جنوبی بابت انتقال پول از مسیر U-turn دلار برای خریدهای بشر دوستانه نتوانست تضمینی برای عدم مصادره پول بانک مرکزی ایران توسط دولت آمریکا در هنگام انتقال بدهد.

با این وجود برخی از مسئولان نیز مدعی شده اند که حداقل در حال حاضر هیچ مشکل قانونی در تهیه واکسن کرونا به ایران وجود ندارد. یک سخنگوی اتحاد جهانی واکسن در این رابطه به یکی از رسانه ها در این زمینه گفت: «یک مجوز اوفک (OFAC) تامین شده است، به همین دلیل هیچ مانع قانونی برای تهیه واکسن از طریق سازوکار کواکس وجود ندارد.»

این سازمان - اتحاد جهانی واکسن و مصون‌سازی– در واقع یکی از سازمان‌های رهبر پروژه کواکس است که با همکاری اتحادیه اروپا، سازمان جهانی بهداشت و بنیاد بیل گیتس تاسیس شده است. مسئولیت این سازمان این است که به طور عادلانه این واکسن در تمام دنیا حداقل برای۲۰ درصد جمعیت هر کشور، توزیع شود. این همان مسیری است که مسئولان وزارت بهداشت از مدت‌ها پیش مدعی بودند که ایران می خواهد ازطریق آن واکسن کرونا را تهیه کند. حتی نمکی، وزیر بهداشت پیش از این گفته بود براساس تقسیم بندی انجام شده قرار است از مسیر این سازمان ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دُز واکسن (هر واکسنی که تاییدیه جهانی داشته باشد) به ایران تعلق می‌گیرد و به بیش از ۸ میلیون نفر از ایرانیان تزریق شود. گرچه  توضیحات رییس کل بانک مرکزی، رنگ و بوی نا امیدی می دهد و به نظر می رسد قطعی‌ترین مسیر برای دریافت واکسن کرونا، چند روز پیش منتفی شده باشد.اما کیانوش جهانپور، رئیس مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت درباره تناقض میان اظهارات سخنگوی اتحاد جهانی واکسن و رئیس کل بانک مرکزی گفت: نگرانی دکتر همتی از مصادره این پول و بی اعتمادی به رفتارهای ایالات متحده ناشی می‌شود. به هرحال سایه تحریم‌ها روی واکسن هم هست. همان‌طور که در ابتدای شیوع کرونا برای تهیه ماسک، کیت تشخیصی، دارو،‌ کیت تشخیصی سریع و … وجود داشت، امروز هم برای واکسن هست.

او اظهار امیدواری کرد تا با روش های مختلف، همکاری دستگاه دیپلماسی، وزارت بهداشت و بانک مرکزی اولین واکسن تا در اوایل سال جدید میلادی وارد شود.

خواب خوش ورود واکسن

با این حال نه رئیس جمهور و نه وزیر بهداشت هیچ‌کدام اعلام نکرده اند که قرار است ایران از چه کشوری واکسن کرونا بخرد. اما پیگیری‌ها حکایت از آن دارد که حداقل در آیندهای نزدیک و در محموله‌های اولیه، خبری از واکسن آمریکایی و حتی انگلیسی کرونا در ایران نیست. اما چقدر احتمال دارد تا ایران بتواند از انگلیس یا آمریکا واکسن هایی مانند واکسن های شرکت فایزر/بایون‌تک وارد کند؟، سوالی که جهانپور در پاسخ به آن گفت : ما اصولا منعی به اسم واکسن آمریکایی، چینی، روسی، هندی، کوبایی و… نداریم. چون نگاهمان به کووید۱۹نگاهی سیاسی نیست ولی با توجه به فناوری و زنجیره سردی که برای واکسن آمریکایی نیاز هست به نظر می آید در اولیت ما قرار ندارد. زنجیره سرد ممکن است هزینه‌ها را افزایش دهد. همانطور که کشورهای منطقه هم به سمت واکسن آمریکایی نرفته‌اند و از چین واکسن تهیه کرده‌اند.

مدرنا یکی دیگر از واکسن های تولیدی است که گفته می شود توسط شرکت های آمریکایی ساخته شده است. رئیس مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت درباره احتمال خرید این واکسن هم گفت: از دید ما خرید مدرنا گزینه قابل مطالعه تری است. چرا که  شرایط نگهداری و زنجیره سرد سهل تری هم دارد. به هرحال ما به هر واکسنی که از نظر سازمان جهانی بهداشت تایید شد، نگاه منفی و سیاسی نداریم. ملیت واکسن تأثیری در خرید واکسن ندارد.

و بالاخره آنگونه که البته از شواهد امر بر می‌آید ایران فعلا و در کوتاه مدت از خیر خرید واکسن‌های غربی چشم‌پوشی کرده است. پیش‌بینی می‌شد با توجه تکنولوژی در دسترس‌تر و زنجیره سرد سهل‌تر واکسن آکسفورد/اَسترازِنِکا، که البته قرار است از طریق یک شریک هندی،‌ به ایران برسد که با توجه به تحریم‌ها و همچنین تاخیر در تایید نهایی واکسن، به نظر می رسد این گزینه نیز باید به سال ۱۴۰۰ موکول شود. پس با احتساب تمام این موارد گویا تنها گزینه‌های مطرح باقی‌مانده، واکسن سینواک، مطرح‌ترین واکسن چینی کرونا و همچنین اسپوتنیک۵، واکسن روسی باشد.

کشتارجمعی به شیوه بیل گیتس!

گذشته از تمام گیر و گورهایی که در مورد خرید  واکسن کرونا وجود دارد، به تازگی موضوع جدیدی از سوی یکی از نمایندگان مجلس مطرح شده که به اعتقاد عده ای، در نوع خود می تواند قابل تامل و به باور گروهی دیگر می تواند موضوعی بی اهمیت باشد.

ماجرا از جایی آغاز شد که زهرا شیخی، سخنگوی کمیسیون بهداشت و نماینده اصفهان در مجلس است، در رشته‌توییتی وزارت بهداشت و ستاد ملی مقابله با کرونا را متهم به کشتار دسته جمعی برای کم کردن جمعیت ایران در پیروی از سیاست‌های سازمان بهداشت جهانی کرد و نوشت : آوریل۲۰۲۰ رویدادی توسط مکرون، بیل گیتس و دبیرکل WHO ‌برای ایجاد شتاب در درمان کووید-۱۹ برگزار شد. نتیجه این رویداد ایجاد سازوکار بین‌المللی واکسن بنام “کواکس” زیر نظر WHoو بنیاد بیل گیتس شد. او این نقل قول از بیل گیتس را آورده که «با واکسن می‌خواهم تا ۱۵ درصد جمعیت جهان را کاهش دهم.»

از سویی یکی دیگر از مدیران نیز ، WHO را مروج سقط جنین دانسته و در ادامه عضویت ایران در اتحادیه کواکس به نقل از جهانپور سخنگوی سازمان غذا و دارو و تلاش برای واردات واکسن از طریق کواکس به نقل از سعید نمکی وزیر بهداشت را هم یادآوری کرده است. او در حقیقت با کنار هم قرار دادن این مؤلفه‌ها بدون اشاره مستقیم وزارت بهداشت و البته ستاد ملی مقابله با کرونا را متهم به پیروی از سیاست‌های سازمان جهانی بهداشت و در نهایت تلاش برای کم کردن جمعیت کرده است.

این تفسیرها باعث شد تا خیلی ها سخنگوی کمیسیون بهداشت را  از مخالفان واکسن کرونا بدانند. روزنامه ایران در تحلیل این رفتار سخنگوی کمیسیون بهداشت مجلس نوشته است: «او در حقیقت با کنار هم قرار دادن این مؤلفه‌ها بدون اشاره مستقیم وزارت بهداشت و البته ستاد ملی مقابله با کرونا را متهم به پیروی از سیاست‌های سازمان جهانی بهداشت سازمان جهانی بهداشت و در نهایت تلاش برای کم کردن جمعیت کرده است.»

سخنگوی سازمان غذا و دارو ایران نیز دراین‌باره گفته است: به هرحال متاسفانه از این حرف های بی ربط توسط جریان‌هایی که ضدواکسن هستند و بیشتر در غرب هستند، شنیده می‌شود. اینها خرده فرهنگ‌هایی است به جریان های صهیونیستی و فراماسونری وابسته هستند و بخشی از اهداف آنها مشخص نیست و البته قابل اعتنا هم نیستند. ممکن است در کشور ما هم حرف‌های آنها را تکرار کنند که قابل اعتنا نیست.

آخرین گزینه

بعد از تمام این اما و اگرها به نظر می رسد تنها ترین و محتمل ترین گزینه همان واکسن های تولید داخل باشد که مسئولان با آب و تاب از آنها سخن می گویند! داروهایی که نه هنوز آمار دقیقی در مورد تعداد آنها اعلام شده و نه از سرنوشت تست های لازم خبری موثقی منتشر شده است! برخی از مسئولان خبر از موفقیت آمیز بودن تست اخلاقی واکسن ایرانی داده اند و برخی دیگر از پشت سر گذاشتن تست های پژوهشی . 

دبیر کمیته ملی اخلاق در پژوهش وزارت بهداشت با اشاره به فازهای مطالعه انسانی، گفت: فعلا تنها یک واکسن کرونای ایرانی از سوی سازمان غذا و دارو به کمیته اخلاق در پژوهش وزارت بهداشت ارجاع شده و مجوز آغاز مطالعه انسانی را دریافت کرده است.

احسان شمسی کوشکی با تاکید براینکه هیچ واکسن کرونای دیگری در کشور از سوی سازمان غذا و دارو به کمیته اخلاق در پژوهش وزارت بهداشت واصل نشده است گفت: به محض اینکه مستندات مربوط به هر یک از واکسن‌های دیگر را دریافت کنیم، بررسی آن را آغاز می کنیم.

دبیر کمیته ملی اخلاق در پژوهش وزارت بهداشت با بیان اینکه مرحله انسانی تولید واکسن سه فاز دارد که بعد از نتایج موفق هر فاز، وارد مرحله بعدی می‌شوند، گفت: اگر در هر سه مرحله مطالعه انسانی نتایج ایمن و اثربخش بود، ‌آن زمان می توان به سمت تولید صنعتی واکسن رفت. در عین حال باید توجه کرد که افرادی که در مراحل تحقیق انسانی تولید یک واکسن شرکت می‌کنند، ‌همه به صورت داوطلبانه باید شرکت کنند.

وزیر بهداشت با اشاره به تحریم‌ها گفت: الان که می‌خواهیم برای واکسن کرونا پول حواله کنیم، تمام راه‌ها را بر ما بسته‌اند اما با وجود این، خوشبختانه نسبت به خیلی از کشورهایی که زیرساخت‌ها، منابع و امکانات بیشتری دارند، در وضعیت بهتری قرار داریم.

گفتنی است که چندی پیش هم سخنگوی سازمان غذا و دارو تاکید کرده بود که واکسن تولیدی ایران برای کرونا ارتباطی با واکسن تولید شده توسط روسیه ندارد.

مسعود سلیمانی عضو کمیته ملی واکسن کووید–۱۹ در تشریح آخرین وضعیت تولید واکسن ها داخلی گفت: در شرایط فعلی هم باید به دنبال تولید واکسن کرونا در داخل باشیم و هم به خرید آن از خارج کشور فکر می کنیم تا واکسن مورد نیاز کشور تامین شود.

وی ادامه داد: کمیته ملی واکسن کووید - ۱۹ از ابتدای سال جاری هر دو مسیر تامین واکسن اعم از خرید از مجموعه کووکس وابسته به سازمان جهانی بهداشت و سایر فروشندگان معتبر بین المللی و تولید داخل را به صورت همزمان دنبال می کند.

سلیمانی در پاسخ به این سوال که آیا از توان، امکانات و تجهیزات لازم برای ساخت واکسن کرونا در کشور برخوردار هستیم یا خیر؟ نیز گفت: محققان ما توان تولید واکسن کرونا را دارند و تا به حال هم چند مورد آزمایشی آن را در کشور ساخته اند. 

عضو کمیته ملی واکسن کووید - ۱۹با بیان اینکه در شرف ورود به مرحله انسانی واکسن کرونا هستیم گفت : در یکی دو هفته آینده یکی از تیم‌های تحقیقاتی که موفق به اخذ مجوز کمیته کشوری اخلاق در پژوهش شده است، مرحله انسانی واکسن کرونا را آغاز می کند و تیم دوم هم با کمی تاخیروارد این مرحله خواهد شد. به عبارتی به زودی۲ تیم مطالعات انسانی خود را آغاز می کنند.

به گفته وی ، تعدادی از تیم های تحقیقاتی ما تقریبا به انتهای مرحله حیوانی واکسن کرونا رسیدند و در شرایطی هستیم که می توانند فعالیت خود را در مرحله انسانی ادامه دهند.

این در حالی است که  چندی پیش کیانوش جهانپور رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از دریافت کد اخلاق در پژوهش توسط اولین واکسن ایرانی کرونا خبر داده و در حساب توییتری خود نوشته بود: اولین واکسن ایرانی کووید۱۹ موفق به اخذ کد اخلاق از کمیته ملی اخلاق در پژوهش شد.

سعید نمکی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در همین رابطه گفته است: یکی از شرکت‌های تولید واکسن کرونا در کشور مجوز مطالعه فاز انسانی را گرفته و اگر این مسیر را با موفقیت دنبال کنیم، در بهار آینده به عنوان یکی از تولیدکنندگان واکسن کرونا در منطقه معرفی می‌شویم و نیازهای مردم را برآورده می‌کنیم.

حالا به این ترتیب به نظر می رسد همچنان وضعیت واکسن کرونا – چه از نوع داخلی و چه از نوع وارداتی آن – برای تزریق به ایرانی ها همچنان در هاله ای از ابهام است. بخصوص در مورد "تولید" این واکسن در داخل. آنچنان پر ابهام که حتی داد تعدادی از نمایندگان مجلس را نیز درآورده است. کمااینکه چند روز قبل سید امیرحسین قاضی زاده هاشمی  نائب رئیس مجلس شورای اسلامی در یادداشتی در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: با توجه به اظهارات مسئولان دولت مبنی بر اینکه تا خرداد ماه سال ۱۴۰۰ واکسن‌های ایرانی قابل تزریق هستند، سئوال مهم این است که دولتمردان توضیح دهند با وجود دانشمندان برجسته در کشور، چرا با ۶ ماه تاخیر از دنیا باید به واکسن کووید ۱۹ برسیم؟. با این حال مسئولان که انگار نمی خواهند به این زودی ها در برابر رقبای خارجی خود "کم" بیاورند ، به جای پاسخ به ابهامات همچنان به اظهار نظرهای متناقض خود در مورد خرید این واکسن و یا تولید آن ادامه می دهند! شاید برای اینکه مردم ، نا امیدتر از این نشوند!