به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری موج، روز حمل و نقل عمومی روزی است که  برای مردم کلانشهرها و بخصوص تهرانی ها یادآورتمامی "نداشته" ها و کمبودهای سیستم حمل و نقل عمومی است. از مترو و اتوبوس ها گرفته تا تاکسی. تهرانی هایی که اولین وسیله حمل و نقل عمومی‌شان واگن های اسبی بود که حدود ۱۰۰ سال پیش آنها را جابجا می کرد تا اینکه  به تدریج پای دیگر وسایل حمل و نقل نیز به شهر باز شد و ۹۶ سال پیش نخستین اتوبوس بنزینی و ۹۳ سال پیش نخستین تاکسی فعالیت خود را در تهران آغاز و به سرعت بین مردم جا باز کرد.

حالا پایتخت کشور که گفته می شود چیزی حدود ۱۶ درصد جمیت کشور را در خود جای داده است، ۱۰ خط بی‌آر‌تی و بیش از ۲۰۰ خط عادی اتوبوس و حدود ۲ هزار اتوبوس دارد که با بیش از ۲۰۰ کیلومتر خط مترو و ۱۲۷ ایستگاه فعال و حدود ۸۰ هزار تاکسی برای سفرهای درون‌شهری بزرگترین ناوگان حمل و نقل عمومی کشور محسوب می شود.

اما با تمام این تفاصیل حال این ناوگان عریض و طویل چند سالی است که اصلا خوب نیست. یعنی جابجایی مسافر این ابر شهر ۹ میلیونی، تاب و توانش را ربوده است. به گفته رییس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر، متروی تهران ۳ هزار واگن نیاز دارد درحالیکه فقط ۱۵۰۰ دستگاه واگن دارد و ۴۴ دستگاه فرسوده آن نیاز به اورهال دارد.

اوضاع در بخش اتوبوسرانی حتی وخیم تر از متروست. علیخانی در گفتگو با خبرنگار موج در مورد این ناوگان نصفه و نیمه گفت: از حدود ۶ هزار دستگاه اتوبوس تهران، بالغ بر ۷۰ درصد آنها فرسوده هستند. این در حالی است که تهران باید ۹ هزار اتوبوس داشته باشد اما حالا تهران ناوگانی دارد با  ۴ هزار اتوبوس فرسوده و دست کم نیاز به ۳ هزار اتوبوس جدید!

اما در این بین همانقدر که شهرداری در نوسازی و تکمیل ناوگان حمل و نقل عمومی سهم دارد، دولت نیز سهم مشابهی را دارد.

طبق قانون تکالیفی برای دولت نیز تعیین شده تا ضمن گسترش حمل و نقل عمومی و ایجاد رفاه برای شهروندان به کاهش آلودگی هوا و ترافیک که سال‌هاست در صدر دغدغه‌های مردم قرار دارد، دست یابد.

به جز انتقاداتی که به عملکرد مدیریت شهری فعلی وارد است، کمبود منابع مالی و عمل نکردن دولت به وظایف قانونی اش در قبال حمل و نقل عمومی به یک چالش برای اَبَر شهر تهران تبدیل شده است. اینها باعث شده تا از حدود ۱۰ سال قبل شهرداری در این مسیر تنها باشد و دولت نیز چندان رقبتی به ادای دین خود نداشته باشد. سهمی که حالا به بدهی کلانی معادل ۴۵ هزار میلیارد تومان می رسد که گفته می شود فقط بیش از ۷ هزار میلیارد آن یارانه بلیت مترو و اتوبوس اختصاص دارد و با پرداخت آن باری از دوش این ناوگان آشفته حال، برداشته خواهد شد .

بودجه دولت و ساخت ٤٨ متر مترو 

معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران به عنوان فردی که خودش همواره زیر تیغ تیز انتقادهای منتقدان بوده در آستانه این روز از بی توجهی دولت گلایه کرده و گفت: مثلا در بودجه سال آینده کشور و در حوزه عمرانی مترو فقط ٦٢ میلیارد تومان لحاظ شده که تنها برای ساخت ۴۸ متر، مترو کافی است!

سید مناف هاشمی با تاکید بر اینکه انباشتگی ۱۰ ساله در حوزه حمل ونقل کار را برای مدیریت شهری سخت کرده است به قوانین متعدد بالادستی از جمله قانون حمایت از سامانه های حمل و نقل ریلی شهری و حومه مصوب سال ۸۵، قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت مصوب ۸۶، قانون استفاده از تسهیلات حساب ذخیره ارزی برای حمل و نقل ریلی و عمومی شهری مصوب سال ۸۸، قانون هدفمند کردن یارانه ها مصوب سال ۸۸، قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب سال ۸۹ اشاره کرد و گفت: در تمامی این قوانین دولت موظف به حمایت و اجرای تکالیفی در حوزه حمل و نقل با اولویت حمل و نقل عمومی درون شهری شده اما متاسفانه تاکنون عزم جدی در عمل به تکالیف مذکور مشاهده نشده‌ است.

هاشمی با ذکر اینکه انتظار میرود با توجه به فرسودگی ناوگان در تهران، ٥٠ درصد از این تعداد اتوبوس سهم شهر تهران شود تصریح کرد: در حال حاضر از مجموع نزدیک به ٥٦٠٠ دستگاه اتوبوس شهر تهران تعداد٣٤٠٠  دستگاه آن یعنی رقمی حدود ۶۱ درصد از کل ناوگان شهر تهران عمری بالای ١٢ سال داشته و فرسوده است که در صورت عدم نوسازی و توسعه ناوگان موجود؛ با افزایش بیش از پیش سن ناوگان و در نتیجه کاهش بهره وری و افزایش هزینه های جاری و در نهایت از رده خارج شدن اتوبوس ها را شاهد خواهیم بود..

به گفته وی شهر تهران بر اساس اسناد بالادستی به حداقل۹۰۰۰  دستگاه اتوبوس نیاز دارد. برای دستیابی به این هدف لازم است در یک برنامه میان مدت حدود ۶۰۰۰ دستگاه اتوبوس نوسازی و حداقل ۳۰۰۰ دستگاه اتوبوس جدید به ناوگان اتوبوسرانی شهر تهران افزوده شود که البته با توجه به فرسودگی شدید ناوگان، نوسازی ۳۰۰۰ دستگاه تا پایان سال ١٤٠٠ امری اجتناب ناپذیراست.

وی با بیان اینکه تهران به ۲۵۰ کیلومتر دیگر مترو نیاز دارد، ادامه داد: ساخت ۲۵۰ کیلومتر مترو و تامین ۱۵۰۰ واگن برای خطوط متروی تهران ۲۵۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد .اما وی در عین حال به نکته ظریفی اشاره می کند که تاکنون مطرح نشده بوده است. اینکه چنانچه به مترو توجه نشود در آینده ای نه چندان دور، مترو را نیز مانند اتوبوسرانی باید تعطیل کرد.

اما مهمترین اصل در این مورد تامین بودجه مورد نیاز برای توسعه حمل و نقل عمومی است براساس سند توسعه مترو باید سالی ۸ تا ۱۰ هزار میلیارد تومان فعالیت عمرانی در مترو و اتوبوسرانی صورت میگرفت  که عملا  چیزی حدود ۱۰۰۰ میلیارد تومان از سوی شهرداری و ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیارد و به اندازه ی یک دهم نیاز شهر، آنهم با بودجه شهرداری محقق شده است .

هاشمی مدعی است که طی دو سال گذشته بودجه شهرداری ١٥٠٠ میلیارد تومان در شرکت بهره برداری متروی تهران و ١٤٠٠ میلیارد تومان برای نگهداشت شهر به اتوبوسرانی تخصیص داده شده و همین طور مبلغ  ۲۰۰۰  میلیارد تومان هم از طریق اوراق مشارکت و منابع خود در بحث احداث تونل و توسعه مترو هزینه کرده ولی دولت در مقابل در سال قبل تنها چیزی حدود ۵۰ تا ۷۰ میلیارد تومان آنهم بابت یارانه بلیط مترو به شهرداری پرداخت کرده است. 

شهرداری چی ها مدعی اند که در یکسال گذشته حداقل ٥٠ مکاتبه و جلسه حضوری به منظور پیگیری مطالبات در این حوزه داشته اند. آنها معتقدند که  دولت هیچ کمکی در حوزه توسعه و نوسازی حمل و نقل و ترافیک ‌به شهر تهران نکرده است، دولت ها حمل و نقل را رها کردند و مجلس هم در دو دوره ی قبل در این حوزه خوب نظارت نکرده است.

جرایم راهنمایی ورانندگی یکی دیگر از محل های تامین اعتبارات شهرداری است. به این معنا که راهنمایی و رانندگی برابر(ماده ۲۳)  باید سالانه ۶۰ درصد از مبلغ کل جریمه های اخذ شده خود را به شهرداری بپردازد تا صرف توسعه حمل و نقل عمومی شود. وی در ادامه به قانون جرایم راهنمایی و رانندگی اشاره کرد. به عبارتی سال گذشته می بایست ۱۰۰۰ میلیارد تومان از محل جرایم رانندگی به خزانه شهرداری واریز می شد ولی به گفته مناف هاشمی تا این لحظه فقط حدود ۶۰ تا ۷۰ میلیارد تومان دریافت کردیم که  آن هم بخشی بصورت غیر نقد بوده است. پیش بینی ما این است که قریب به ۱۸۰۰ میلیارد تومان جریمه در سال جاری داشته باشیم و سهم تهران بالغ بر ۱۲۰۰ میلیارد تومان است که متاسفانه  در لایحه پیشنهادی بودجه توجهی به آن نشده است.

معاون شهردار تهران با بیان اینکه در سال ٩٩، ریالی بابت یارانه بلیت از سوی  دولت به شهرداری تهران پرداخت نشده است. تصریح کرد: نیت از گفتن این صحبت ها گله گذاری نیست اما معتقدم باید در کنار هم و با هم موارد را جلو ببریم، ولیکن اگر واقعیت ها بازگو نشود  و انتظارات روی هم انباشته شود به مردم جفا کرده ایم.

گلایه های محافظه کارانه

شهردار تهران هم که همواره به محتاط بودن و مصالحه کاری معروف بوده همین چند روز قبل در گفتگویی کمی از احتطیاتش کم کرده و گفت: دولت در لایحه بودجه سال ١٤٠٠ یارانه بلیت را ۱۰۰۰ میلیارد تومان اعلام کرده ولی نیاز فعلی شهر تهران ۳۰۰۰ میلیارد تومان است که این سهم دولت است و اگر بخواهیم سهم مردم را هم بین شهرداری و دولت تقسیم کنیم،  سهم دولت ٤٥٠٠ میلیارد تومان خواهد بود. اگر بخواهم واضح بگویم با این ارقام نمی توانیم حمل و نقل عمومی که طی ١٠ سال از آن غفلت کردیم را سامان بخشیم. پیروز حناچی اما انگار تازه سر در دولش باز شده باشد در این گفتگو تلاش کرد تا با گره زدن بدهی های حمل و نقلی به سایر بدهی های دولت نیم نگاهی نیز به آنها داشته باشد تا بلکه فرجی بشود! وی در همین زمینه گفت: شهرداری تهران در این مدت اقدام به ضدعفونی کردن معابر و فضاهای عمومی کرده است و در حوزه حمل‌ونقل عمومی و مترو نیز با همان ظرفیت در این ایام سرویس‌دهی کرده است و جالب است بدانید اکثر کلان‌شهرهای دنیا در این ایام کمک‌های سنگینی از دولت‌هایشان دریافت کرده‌اند اما شهرداری تهران تاکنون ریالی از دولت در رابطه با کرونا دریافت نکرده‌ است.

روایتی دردناک! وضعیت حمل و نقل عمومی پایتخت بحرانی است

محمد علیخانی رییس کمیسیون عمران و حمل و نقل عمومی اما روایت دردناکتری از سیستم حمل و نقل عمومی دارد. وی در گفتگو با خبرنگار موج وضعیت حمل و نقل عمومی پایتخت بحرانی است گفت: دولت موظف است هر ساله تعدادی اتوبوس برای پایتخت تهیه کند. به عنوان مثال در دوره ریاست جمهوری آیت الله هاشمی ۳ هزار دستگاه اتوبوس خریداری و به شهرداری تحویل شد. در دوره ریاست جمهوری خاتمی نیز حدود ۲ هزار دستگاه اتوبوس توسط دولت خریداری و به شهرداری تحویل داده شد. این آمار در دولت احمدی نژاد به حدود ۲۷۰۰ یا ۳ هزار دستگاه رسید که البته برخلاف دو دولت قبل که همه پول خرید اتوبوس ها را دولت می پرداخت در این دولت، ۸۰ درصد قیمت تمام شده آنها را دولت و ۲۰ درصد را شهرداری پرداخت کرد.

وی در عین حال تصریح کرد: بعد از دولت احمدی نژاد، متاسفانه در دولت روحانی حتی یک دستگاه اتوبوس نیز به ناوگان اتوبوسرانی اضافه نشده است. بنابراین همین الان که ما داریم با هم حرف می زنیم درصد زیادی از اتوبوس هایی که در دوره دولت های قبلی خریداری شده بودند ؛ عمری بالای ۱۰ سال داشته و عملا فرسوده هستند. 

وی گفت: این در حالی است که شهرداری باید زیر ساخت های ناوگان حمل و نقل عمومی را فراهم کند و دولت هم مکلف است که آن را تجهیز کند. اما از آنجاییکه دولت هیچ کمکی در این دولت برای تجهیز ناوگان اتوبوسرانی نکرده، در نهایت تنها اتوبوس هایی که به این ناوگان اضافه شده همان ۲۵۰ اتوبوسی است که با ایران خودرو قراردادش بسته شد و همین چند هفته قبل ۱۰۰ دستگاه آن وارد شبکه بهره برداری شد.

اما آنسوی دیگر این سکه دولت است. جالب اینجاست که وی نیز مدعی است که تاکنون بخش قابل توجهی از بدهی هایش به شهرداری را نه به صورت ریالی که به صورت های دیگری پرداخت کرده است. جمالی نژاد، معاون عمرانی و شهرداری های وزارت کشور چندی قبل در این زمینه گفته بود که ما تلاش کردیم تا بدهی های دولت را به شیوه های مختلف پرداخت کنیم که البته به معنای پرداخت ریالی نیست بلکه به شیوه های دیگری مانند تهاتر یا پشتوانه اعتبارات خرید و ورود کالا بوده است.

از سویی بعد از موضوع ملک ریاست جمهوری در جماران که در نهایت منجر به اخراج محترمانه و بدون سروصدای شهردار از جلسات هیات دولت شد؛ بعید به نظر می‌رسد دولت از این پس تمایل چندانی برای کمک هایی که حداقل وعده اش را می داد ، داشته باشد! ولی با این حال دیروز و در اقدامی غیرمترقبه اعلام شد که قرار است امروز – پنجشنبه - دو ایستگاه مهم متروی برج میلاد و امیرکبیر به صورت رسمی افتتاح و با فرمان! رئیس جمهور آغاز به کار کنند. خبری که نشان می دهد که احتمالا با میانجی گری برخی از مهره های در پس پرده، شهردار و رییس جمهور جلسه آشتی کنان خود را پشت درهای بسته برگزار کرده اند! کاری به این نداریم که چه شد که رییس جمهور با شهردار قهر کرد و چه شد که با هم آشتی کردند اما؛ امیدواریم آشتی این دو به نفع شهر و بخصوص توسعه حمل و نقل عمومی آن باشد نه اینکه با آشتی آنها دوباره در رودربایستی و تعریف و تمجیدها از یکدیگر باز شود و مطالبات شهر و مردم در حوزه های مختلف و بخصوص حمل و نقل فراموش شود!