به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری موج، این روزها نه حال تهران خوب است و نه حال شهروندانش. اوضاع به قدری وخیم است که روز یکشنبه آلودگی هوا مهمترین موضوع جلسه اعضای شورای شهر بود. از رییس شورا تا صحبت های یکی از اعضای آن که واکنش دادستانی را به دنبال داشت. رئیس شورای شهر تهران در جلسه علنی شورا با اشاره به افزایش دو برابری غلظت دی‌اکسید گوگرد در هوای پایتخت گفت: مدیریت شهری اختیاری برای محدودیت و کنترل این موضوع و آلودگی هوا ندارد.

محسن هاشمی در ادامه با ذکر اینکه باید در مورد این موضوع تذکری به مسئولان مربوطه داده شود گفت:  براساس بررسی‌های به عمل آمده، استفاده از سوخت‌های پرگوگرد در صنایع و نیروگاه‌ها تأثیر جدی در تشدید آلودگی هوا داشته است. 

وی همچنین اشاره ای به افزایش دوبرابری غلظت دی‌اکسید گوگرد طی هفته گذشته در هوای تهران داشت و گفت: حتی در مورد سوخت مازوت، اطلاعات ضد و نقیض منتشر می‌شود و باید بدانیم که مهمترین عامل برای انجام تصمیم‌گیری درست، اطلاعات صحیح است. 

هاشمی خاطرنشان کرد: فوتی‌های کرونا در تهران طی یک ماه از ۲۰۰ نفر به ۲۰ نفر کاهش پیدا کرده است اما نباید اجازه دهیم که این کاهش با افزایش قربانیان آلودگی هوا جبران شود.

رییس شورای شهر تهران با اشاره به اینکه مدیریت شهری اختیارات کافی جهت مقابله با آلودگی هوا ندارد، گفت: تنها می‌توانیم موضوع آلودگی هوا را پی‌گیری و در این زمینه تذکر ‌دهیم.

محسن هاشمی رییس شورای شهر تهران در حاشیه صحن امروز شورای شهر در جمع خبرنگاران درباره قصه مصرف مازوت در نیروگاه های برق گفت: واقعیت این است که  اطلاعات دقیق در مورد مصرف مازوت و نوع گازوئیل و میزان آن به شورای شهر داده نمی‌شود و ما بر اساس شاخص‌هایی که از شرکت کنترل کیفیت هوا داریم اعلام می‌کنیم که هوا چقدر آلوده است. این شرایط مشابه آماری است که در مورد فوتی‌های کرونا از بهشت‌زهرا (س) می‌دادیم.

از هفته گذشته زمزمه هایی در مورد احتمال تعطیلی دو روزه تهران بلند شد که روز شنبه و با سخنان استاندار این زمزمه ها رنگ و بویی جدی تر به خود گرفت. با این وجود وزیر کشور روز شنبه آب پاکی را روی دست همه ریخت و رسما اعلام کرد که قرار نیست تهران تعطیل شود. اما قبل از آن اعضای شورا شدیدا نسبت به دست دست کردن دولت در تعطیلی پایتخت انتقاد کردند. 

زهرا صدراعظم نوری رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران یکی از همین اعضاست  در صحن علنی درباره موضوع آلودگی هوای تهران گفت‌: از شخص استاندار و دولتمردان گلایه دارم که چرا علیرغم گزارش‌های هواشناسی مبنی بر پایداری هوا و تشدید اینورژن اقدامی در زمینه تعطیلی تهران انجام نداده‌اند.

وی خبر از ارایه پیشنهاد کمیته اضطرار آلودگی هو ا به دولت داده و گفت: ولی هنوز تصمیمی در این راستا گرفته نشده است و باید توجه داشت هر تصمیم دیرهنگام می‌تواند سبب آسیب به شهروندان شود.

لزوم ورود دستگاه قضا

سیدآرش حسینی میلانی نیز به عنوان یکی دیگر از اعضای شورا که تاکنون بارها در درباره وضعیت آلودگی هوای تهران صحبت کرده، روز یکشنبه نیز در صحن شورا در این زمینه گفت: شورای شهر به عنوان مدافع حقوق عامه مردم نسبت به این موضوع واکنش داشته و اعتراض می‌کند که تعدد تذکرات امروز نیز این مسأله را نشان می‌دهد.

وی افزود: از قوه قضائیه درخواست دارم نسبت به این موضوع توجه کنند و بحث مازوت‌سوزی به شکل شفاف مورد رسیدگی قرار گیرد همچنین کمیسیون اصل ۹۰ نیز باید به این مسأله نه تنها در تهران بلکه در کل سطح کشور ورود یابد.

تایید دوباره مازوت سوزی

با این حال صریح ترین اظهار نظر در مورد مصرف مازوت را زهرا نژاد بهرام در صحن شورا داشت  که در سخنانی گفت: اخیراً نامه‌ای در این زمینه خطاب به عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط زیست نوشته‌ام چرا که ایشان بر اساس قانون، مسؤولیت هوای پاک را بر عهده دارد.

نوی با اشاره به جزئیات نامه خود به کلانتری گفت: در این نامه آورده بودم، با عنایت به تأیید شدن اطلاعات واصله پیرامون استفاده نیروگاه‌های کشور از سوخت مازوت که از خطرناک‌ترین سوخت‌های فسیلی محسوب می‌شود و سلامت شهروندان تهرانی را در شرایط خطیر کرونایی در معرض تهدید جدی قرار داده است از شما می‌خواهم که بر حسب وظایف قانونی نسبت به جلوگیری از مصرف سوخت مازوت و موارد مشابه اقدامات لازم را انجام دهید.

این عضو شورا در بخش دیگری از نامه خود آورده است:  شدت آلودگی هوای تهران به قدری است سهم منابع سابق به ویژه مصرف سوخت مازوت و گازوئیل را به حدود ۶۰ درصد رسانده است و در وضعیت کرونایی که مدارس و دانشگاه‌ها تعطیل و حتی ادارات با ۵۰ درصد ظرفیت فعالیت می‌کنند، بروز این آلودگی برای شهروندان تهران غیر قابل پذیرش است بنابر این از شما می‌خواهم که در اسرع وقت نسبت به قطع مصرف سوخت مازوت و گازوئیل در نیروگاه‌های اطراف شهر تهران اقدامات لازم را انجام دهید.

اظهارات جنجالی 

ولی شاید جنجالی ترین انتقاد به موضوع آلودگی هوای تهران را مجید فراهانی داشت که طی تذکری در این زمینه گفت: سالانه هزاران ایرانی بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌‌دهند و تنها طی هفته گذشته شاخص آلودگی هوا تهران هر روزه در وضعیت قرمز و بالای ۱۴۰ بوده است.

وی افزود: در حال حاضر این شاخص بر روی عدد ۱۵۲ قرار گرفته است و امروز و فردا احتمال رسیدن آن‌ها به بالای ۱۶۰ و شرایط بسیار خطرناک وجود دارد.

فراهانی تصریح کرد: در شرایط جدید همه آمارها نشان می‌دهد  که سوخت مازوت در صنایع و نیروگاه‌های اطراف تهران از یک سو و گازوئیل در دیزل‌ها و کامیون‌ها جمعاً نزدیک به ۶۰ درصد حجم آلودگی هوا شهر و استان تهران است.

وی تأکید کرد: حال چگونه است که بنا به گفته رییس سازمان حفاظت محیط زیست، معاون دادستان بخشنامه کرده است که مانع مصرف مازوت در نیروگاه‌ها نشوید؟ از حضرت آیت الله رئیسی؛ ریاست محترم قوه قضائیه درخواست می‌کنم با ورود به مسئله اجازه ندهند با حکم احدی از مسئولان سلامت شهروندان به خطر بیفتد.

عضو شورای شهر تهران افزود: مدیریت کاهش آلودگی هوا امروز نیازمند عزم جدی سران سه قوه و تشکیل جلسات اضطراری و فوری در سطوح عالی دولت، قوه قضاییه و مجلس شورای اسلامی است.

فراهانی در پایان گفت:  لذا به عنوان نماینده مردم تهران در اجرای بند ۳ ماده ۸۰ قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی مصوب ۱۳۵۷ و اصلاحات بعدی آن از روسای سه قوه معزز قضائیه، مجریه و مقننه می‌خواهم با تشکیل جلسه فوری سه قوه و اتخاذ تصمیم عاجل از سلامت و حق حیات شهروندان در برابر آلودگی هوا که این روزها در بالاترین سطح خود قرار دارد، صیانت کنند.

استناد فراهانی به سخنان عیسی کلانتری رییس سازمان حفاظت از محیط زیست بود که همان روز گفته بود: معاون دادستان کل کشور به استان‌ها بخشنامه کرده است که شما برای سوزاندن نفت کوره در نیروگاه‌ها و صنایع مانع نشوید. یعنی کسی که باید قانون هوای پاک را اجرا کند، از نظر امنیتی به این نتیجه رسیده است که باید این مازوت سوزانده شود.

اما این سخنان کلانتری و فراهانی با واکنش تقریبا تندی از سوی دادستانی همراه بود. معاون قضایی دادستان کل کشور در حقوق عامه در واکنش به "ادعای رئیس سازمان حفاظت محیط زیست مبنی بر بخشنامه ناظر بر بلامانع بودن استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌ها از جانب دادستانی کل کشور"، تاکید کرد: بخشنامه‌ای در این زمینه از سوی معاونت حقوق عامه دادستانی کل صادر نشده است.

به گزارش روابط عمومی قوه قضاییه، رضا خشنودی افزود: همچنین برخلاف برخی مطالب خلاف واقع، از نظر دادستانی کل کشور منعی برای بازدید عوامل سازمان حفاظت محیط زیست از نیروگاه ها به منظور رصد میزان و نوع سوخت مورد استفاده در آن‌ها، وجود ندارد.

معاون دادستان کل کشور در امور حقوق عامه با اشاره به معضل آلودگی هوای کلانشهرها بویژه تهران و ورود دادستانی به این موضوع اظهار داشت: باید توجه داشت که آلودگی هوای کلانشهرها از جمله تهران دارای علت‌ها و منابع مختلفی از جمله کثرت ترددها، سوخت‌های غیراستاندارد وسایل نقلیه، سوخت کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها و ... می‌باشد.

وی با اشاره به تکالیف و وظایف سازمان حفاظت محیط زیست وفق قانون هوای پاک گفت: قانون هوای پاک، سند راهبردی سازمان حفاظت محیط زیست می‌باشد و در این قانون تکالیف و وظایف مشخصی برای سازمان‌هایی نظیر سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان استاندارد در نظر گرفته شده تا با بهره‌گیری از ظرفیت‌های قانونی و سازمانی خود شرایط را جهت نیل به هوای پاک و رفع آلودگی هوا فراهم سازند.

معاون قضایی دادستان کل کشور در حقوق عامه با اشاره به موضوع نقش سوخت نیروگاه‌ها در آلودگی هوای تهران و سایر کلانشهرهای کشور گفت: به جهت ارتباط تنگاتنگ میان معضل آلودگی هوا و ویروس کرونا، ستاد ملی مبارزه با کرونا مصوباتی را در زمینه مقابله با آلودگی هوا دارد که این مصوبات برای همه دستگاه‌ها لازم‌الاتباع است و بر این اساس در ستاد مزبور مصوب شده که یک نیروگاه در استان البرز و یک نیروگاه در جنوب تهران با محدودیت و منع مصرف سوخت مازوت مواجه باشند.

وی گفت: همچنین در خود قانون هوای پاک نیز برای آن دسته از مسئولانی که از اجرای بندهای قانونی مربوطه امتناع می‌ورزند و یا در اجرای وظایف قانونی خود تعلل و کوتاهی می‌کنند، جرم انگاری صورت گرفته است.

تایید بعد از انکار

با اینکه تا همین روز یکشنبه، وزارت نیرو با اطمینان مصرف مازوت را انکار می کرد اما به جای وی وزیر نفت در جلسه مشترکی که داشتند برای نخستین بار و به صورت رسمی مصرف مازوت در نیروگاه ها را تایید کرد. بیژن زنگنه در نشست مشترک وزرای نیرو، نفت و کشور با اشاره به اینکه چاره‌ای نیست کاری جز مصرف مازوت نمی‌توانیم انجام دهیم، ادامه داد: گازوئیل هم در حداکثر میزان ممکن تحویل می‌شود و بیشتر از این امکانش وجود ندارد.

وی افزود: در گازوئیل نیز بحث صادرات مطرح نیست و هر چه گازوئیل مازاد در کشور وجود دارد تحویل می‌دهیم.  بخشی نیز باید از مخازن نیروگاه‌ها استفاده شود تا اینکه بتوانیم مجموعه را مدیریت کنیم.

زنگنه تاکید کرد: یکی از علل افزایش مصرف گاز خانگی باز کردن پنجره‌ها با این تصور است که کرونا خارج می‌شود در صورتی که باید مردم هم دما را پایین بیاورند و هم از اتلاف انرژی خودداری کنند.

وی با بیان اینکه مشکلاتی داریم و نمی‌توانیم همه استان‌ها را در بحث مصرف مازوت مستثنی کنیم، گفت: در بحث سیمان قرار ما این بود که از زمستان مصرف مازوت داشته باشند و امروز در هیئت دولت مصوب می‌کنیم که قیمت نفت کوره معادل گاز مصرفی‌شان شود.

زنگنه گفت: اگر مصرف برق کم شود مصرف مازوت هم کاهش می‌یابد و همه تجربه‌ها در بحث صرفه‌جویی مصرف گاز با اولویت برق هم اجرا شود.

وی بر رعایت هر چه بیشتر مصرف بهینه انرژی در ادارات هم تاکید کرد و افزود: ما به هیچ وجه مایل نیستیم که مازوت مصرف شود، اما چاره‌ای نداریم و گازوئیل در حداکثر ممکن تحویل می‌شود و بیش از این امکان ندارد.

وزیر نفت مصرف فعلی گاز کشور را روزانه بیش از ۸۲۵ میلیون مترمکعب عنوان کرد و ادامه داد: از این میزان ۵۵۶ میلیون متر مکعب مصرف خانگی، عمومی و صنایع کوچک است. البته این مقدار نسبت به پارسال عدد بزرگی است و بیش از ۶٠ میلیون مترمکعب نسبت به سال گذشته افزایشیافته است.

زنگنه افزود: براساس اعلام استاندار تهران مصرف برق در استان ۱۵ درصد افزایش پیدا کرده که دو درصد فقط به سبب اشتراک‌های جدید بوده است و ما باید مردم را بیش از این‌ها در بحث صرفه جویی توجیه کنیم.

با این حال هنوز هم مسئولان تنها کاری که می کنند اظهار نظر در مورد آلودگی است. شهردار تهران که دو سال قبل گفته بود که راه حل کاهش آلودگی در پاییز و دیماه وزش باد است! ، اینبار در اظهار نظر مشابه و جدیدی گفته است: به هر صورت در شرایط وارونگی دما آلودگی هوای تهران را حادتر حس می کنیم وقتی که سرعت بادهای محلی زیر دو متر بر ثانیه می شود که اوجش در دی ماه است اگر آلوده سازی آلاینده های ثابت و متحرک حالت عادی بیشتر شود جای نگرانی است.

وی افزود: در حال حاضر در تهران با افزایش SO۲ مواجه ایم که علت آن سوخت ناقصی است که در خودروهای شخصی صورت می گیرد، وقتی خودروها معاینه فنی نداشته باشند، خودروهای سنگین و گازوئیلی با گازوییل غیر استاندارد کار و صنایع از مازوت استفاده کنند آلودگی هوا تشدید می شود. اگر صنایع بزرگ این کار را بکنند میزان آلایندگی چند هزار برابر می شود شهرداری تهران آلودگی هوا را باید به صورت دائمی رصد و پیمایش کند. همانطور که می دانید آلودگی هوا از مرزهای استانی تبعیت نمی کند حتی نیروگاه های استان های البرز و قزوین هم اگر آلاینده شوند آلودگی آن را در تهران حس می کنیم.

او در ادامه گفت: باد غالب تهران جنوب غربی به شمال شرقی است و تمامی آلاینده های جبهه غربی تاثیر گذار است. تلاش هایی صورت گرفته تا اطلاعات و اقدامات لازم در اختیار قرار گیرد تا کنترل و پایش هوای تهران را انجام می دهیم در حال حاضر شاخص صبحگاهی pm۲.۵ حدود ۱۵۷ است که جای نگرانی دارد چون تا شب خیلی بیشتر می شود.

اوج انتقادها

آلودگی هوای تهران، پای کرسی نشین های مجلس را نیز به پرونده یاد شده باز کرده است. سمیه رفیعی، رییس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی در همین زمینه و در یادداشتی نوشت: استفاده از سوخت مازوت در جلسه فراکسیون محیط زیست بررسی خواهد شد و تمامی دستگاه‌هایی که در حوزه هوای پاک مسئولیت مستقیم دارند، باید گزارش عملکرد خود را ارائه دهند.

در عین حال، پیمان صابریان، رئیس اورژانس تهران نیز رسما اعلام کرده که در ۵ روز گذشته بین ۵ تا ۷ درصد مأموریت‌های اورژانس تهران در ارتباط با بیماران قلبی و تنفسی افزایش داشته همچنین تماس با اورژانس در این ۵ روز ۱۰ درصد افزایش داشته است. 

این گفته را یک فوق تخصص ریه تایید کرده و گفت: آلودگی هوا با این شدتی که وجود دارد باعث می شود تا شهروندانی که مشکلات قلبی، حساسیت و بیماری آسم یا برونشیت مزمن دارند دچار التهاب شوند که این تشدید التهاب در ریه به طور طبیعی زمینه را برای بروز عفونت های مختلف آماده می کند. عفونت هایی که یکی از آنها اپیدمی کرونا است. لذا در این شرایط برای افرادی که مشکلات زمینه ای تنفسی و قلبی دارند شرایط خطرناک است.

حمید سهراب پور، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت وگو با خبرنگار موج گفت: تقریبا هفتاد درصد از آلودگی در تهران و شهرهای بزرگ مربوط به سوخت های فسیلی است که توسط خودروها و موتور سیکلت ها و کارخانجات و نیروگاه ها به وجود می آید. 

وی  در مورد عوارض طولانی مدت آلودگی هوا گفت: عوارض مشخص است. کسانی که ناراحتی ریوی دارند حال آن ها بدتر می شود. در سال های قبل هم گفته و نوشته شده و مقالات منتشر شده است میزان مراجعه به اورژانس ها بیشتر می شود و سکته های قلبی بیشتر خواهد شد، مشکلات تنفسی چندین برابر می شود و مرگ میر ناشی از این بیماری ها افزایش پیدا می کند. عمر متوسط انسان ها و ضریب هوشی کم می شود و مشکلات عصبی و روانی و بد خلقی ها و نزاع ها و دعوا ها و کم حوصلگی بیشتر می شود و همه این ها که جزو عوارضی است که شاید به چشم نیاید اما همه بیشتر می شوند.

این متخصص ریه درباره اینکه عمر متوسط کسی که با این وضعیت آب و هوایی بیست سالی در تهران زندگی کند چقدر خواهد بود؟ اظهار داشت: مستند است و در کتب طبی در بخش آلودگی هوا این موارد نوشته شده است. امید زندگی برای مردان ایرانی حدودا ۷۵ و ۷۶ سال است و قطعا اگر این آلودگی هوا به این صورت ادامه پیدا کند شاید این امید کم شود و به ۷۰ سال برسد. وقتی آلودگی به این صورت وجود دارد قطعا افراد مسن و بیماران تحت تاثیر قرار می گیرند. و بچه های کوچکی که با این آب و هوا بزرگ می شوند قطعا روی آینده خود اثر بد آن را می بینند. کسی که در این هوا نفس می کشد امید به زندگی ۸۰ ساله ندارد. امید زندگی با عمر متوسط تقریبا یکی است. وقتی در محیط سالمی زندگی می کنید محیط سالم علاوه بر سلامتی جسم شما روان شما را نیز سلامت نگه می دارد ولی امروز همه در استرس هستند و بیکاری و مشکلات اقتصادی و کرونا هم فشار های عصبی را زیاد می کند. به اورژانس تهران مراجعه کنید آمار سکته های قلبی در تهران زیاد شده است. امروز هم مستند شده که عمر کسانی که در اروپا و دیگر کشورها دچار سکته قلبی می شوند با آن هایی که در ایران سکته قلبی دارند ۱۵ سالی فرق می کند. این مسائل وجود دارد و هر چه می گذرد بدتر می شود.

واکنش رئیسی

اوج گیری درگیری های لفظی و اختلاف نظرهای بین مسئولان و البته تناقض گویی های آن بالاخره رییس قوه قضاییه را نیز وادار به واکنش کرد.

آیت الله رئیسی در واکنش به گزارش رئیس سازمان بازرسی تصریح کرد: هوای پاک و محیط زیست از حقوق عامه است و آلودگی هوا از معضلاتی است که کشورمان هر چند وقت یک بار در یک استان یا به صورت سراسری درگیر آن می‌شود.

رئیس قوه قضاییه افزود: قانون هوای پاک وظایفی را برای مسئولان و دستگاه‌های مختلف مشخص کرده و معلوم می‌شود وقتی با این معضل مواجه می‌شویم مسئولی کم کاری و ترک فعل کرده است که نباید نسبت به این موضوع ملاحظه کرد، چون مردم ضرر می‌کنند.

آیت الله رئیسی با تاکید بر اینکه نباید در برابر نقض حقوق عامه سکوت کرد و اجازه داد مردم به خاطر ترک فعل برخی مسئولان و عدم اجرای قانون آسیب ببینند، به دادستان کل کشور تاکید کرد موضوع را از طریق معاونت حقوق عامه پیگیری کند.

با تمام این تفاصیل هنوز حال تهران خراب است و به گفته سازمان هواشناسی، حداقل تا پایان هفته نیز این وضعیت ادامه خواهد داشت. پس به نظر می رسد که در روزهای آتی باز باید منتظر اخبار دهشتناک تری از آلودگی هوا باشیم. گرچه به نظر می رسد با دستور رییس قوه قضاییه باید به زودی شاهد تغییراتی بنیادین در برخورد با متخلفان این حوزه باشیم.