به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری موج، انگار سال ۱۴۰۰ را باید سال انفجارها و آتش سوزی های عجیب و غریب نامید. سالی که اولین ماهش مصادف بود با یک انفجار و متعاقب آن قطع برق در تأسیسات غنی سازی اورانیوم و خردادماهش مقارن با چند آتش سوزی و انفجار پی در پی. درنخستین حادثه نیروی دریایی ایران اعلام کرد که یکی از بزرگترین کشتی هایش، زمانی که در یک «مأموریت آموزشی» در یک بندر راهبردی در نزدیکی ورودی دریای عمان به سر می برد، بر اثر آتش سوزی غرق شده است و بلافاصله چند روز پس از آن در رویدادی جداگانه، عصر چهارشنبه آتش سوزی عظیمی در  پالایشگاه تهران، پالایشگاهی که مسئول ارائه بخش عمده سوخت پایتخت است، روی داد. در نخستین حادثه شناور تدارکاتی خارک، که ساخت بریتانیا بود و بیش از ۲۰۰ متر طول داشت، روز سه شنبه در نزدیکی بندر جاسک در دریای عمان، دچار آتش سوزی شد.

در بیانیه نیروی دریایی بدون ارائه جزئیات آمده است که این آتش سوزی در «یکی از سیستم های» کشتی رخ داده است.

تلاش ها برای خاموش کردن آتش تا قبل از غرق شدن کشتی «به مدت ۲۰ ساعت» ادامه داشت اما در نهایت نیروی دریایی اعلام کرد: «با توجه به گستردگی آتش، مأموریت نجات خارک شکست خورد و این شناور در آب های جاسک غرق شد.»‌

این کشتی حوالی ساعت ۸:۳۰ بامداد صبح چهارشنبه غرق شد و همه ۴۰۰ دانشجو و خدمه این شناور به سلامت کشتی را ترک کردند و ۲۰ تن از آنها دچار جراحات یا سوختگی های سطحی شدند.

از بندرعباس تا تهران

هنوز به قول معروف دود ناشی از آتش کشتی خارک پخش نشده بود که اینبار حادثه منحصر بفرد دیگری رخ داد و در آن یکی از مخازن ضایعات پالایشگاه تهران آتش گرفت. آتشی که با وجود حضور عوامل چندین ایستگاه و به کار گیری تمامی امکانات و یکبار خاموش شدن موقتی و دوباره شعله ور شدن، بالاخره بعد از ۲۲ ساعت مهار شد. بعد از این حریق بود که تازه موجی از تقدیرها از آتش نشان ها و زحمات بی دریغ آنها منتشر شد. نگاه هایی احساسی به مقوله امداد و نجات که مانع از طرح سوالاتی جدی در مورد توانایی ما در کنترل بحران ها داشت. سوالاتی کارشناسی مانند اینکه چرا مهار همه آتش سوزی ها بزرگ، از پلاسکو گرفته تا پالایشگاه تهران آنقدر طولانی می شود؟ آیا اشکال در کمبود تجهیزات لازم و ضروری است یا عدم مهارت و آموزش آتش نشان های ما برای حضور در صحنه حریق های بزرگ؟

محمد داوری، چند روز قبل با بیان اینکه سال گذشته حدود ۳۰۰ میلیارد تومان بودجه به خرید تجهیزات اختصاص یافت و بودجه امسال برای خرید تجهیزات نیز حدود ۱۰ درصد افزایش خواهد داشت، به موضوع کمبود نیروی انسانی آتش نشانی اشاره و گفت: کمبود نیروی انسانی آتش نشانی به شهرداری تهران اعلام شده است. خوشبختانه در دو سه سال اخیر ۲۰۰ نفر جذب سازمان شده‌اند و مجوز جذب ۱۱۶ نفر نیز گرفتیم، قرار بود اردیبهشت ماه آزمون‌های جذب نیرو برای آتش نشانی برگزار شود. اما با اپیدمی کرونا، اعمال پروتکل‌های بهداشتی و طبق اعلام ستاد ملی مقابله با کرونا این آزمون‌ها برگزار نشد. منتظر هستیم شرایط اپیدمی کووید -۱۹ بهتر شود تا این آزمون را برگزار کنیم. مجوزهای دیگری برای جذب نیرو اخذ خواهیم کرد تا به تدریج کمبود انسانی آتش نشانی را جبران کنیم.  

شهردار تهران هم که تازه بعد از اتمام آتش سوزی تصمیم گرفته بود سری به محل حادثه بزند و از این بابت از سوی افکار عمومی به شدت مورد انتقاد قرار گرفته بود، نیز در همانجا مدعی شد: اگر تجهیزات خریداری شده نبود، ممکن بود فاجعه ای رخ دهد.   

یک جمله کلیدی 

در این میان اما جمله ای از رضا کرمی محمدی رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران شاید شاه کلید بخشی از این ابهامات کارشناسی باشد. وی در پاسخ به این سوال که آیا ضوابط مقاوم سازی و ایمن سازی در پالایشگاه مراعات شده بود گفت: تا جایی که ما می دانیم این ضوابط رعایت شده بود اما تا وقتی شورای هماهنگی مدیریت بحران فعال بود کارگروه سوخت هماهنگی های لازم برای این کار را انجام می داد اما از وقتی وظایف این شورا به خود دستگاه ها محول شده است ما دیگر از وضعیت آنها اطلاع نداریم و دوستان باید در این باره اطلاع رسانی کنند.

درحقیقت کرمی تلویحا با این جملات می خواهد از ناهماهنگی بین دستگاه های مربوطه سخن بگوید و به نوعی خودش را تبرئه کند.

دفاع تمام قد از هیچ!

اما به نظر می رسد باز هم هیچ یک از مسئولان حاضر نیستند که بپذیرند، رویه مهار آتش سوزی های "بزرگ" ما در تهران – و شاید تمام کلانشهرها- دارای نقایص عمده ای است! جلال ملکی سخنگوی سازمان آتش نشانی در مورد دلیل طولانی شدن مهار آتش پالایشگاه تهران به خبرنگار موج گفت: از منظر حرفه ای، نه تنها مهار آتش پالایشگاه طولانی نبوده که حتی به اذعان اکثر کارشناسان، رکوردی در اطفای حریق محسوب می شود!

وی درپاسخ به این سوال که چرا با وجود تیم های آتش نشانی  درخود پالایشگاه، آنها از داخل شهر به محل اعزام شدند گفت: به هر حال تجهیزات آتش نشانی پالایشگاه ها آنچنان که باید و شاید زیاد نیست، برای همین وقتی که حریق گسترده ای در این نقاط رخ می دهد طبیعتا از ما کمک می خواهند.

ملکی با ذکر اینکه امروز، تجهیزات ما بسیار بهتر از گذشته شده است، در پاسخ به این سوال که در این صورت چرا مهار آتش های بزرگ تا این حد بطول می انجامد و حتی اکثرا منجر به تخریب کامل مورد آتش گرفته می شود؟ گفت: به هر حال آتش سوزی های بزرگ همانطور که از نامشان پیداست، "بزرگ" و وسیع هستند و تخریب شدن آن نقاط هم طبیعی است. ولی مهم این است که این مهارکردن اولا در اولین زمان ممکن انجام شود و ثانیا، از گسترش آن به سایر نقاط جلوگیری شود.

با این حال وی نیز جمله ای کلیدی می گوید که در نوع خودش شنیدنی است. ملکی گفت: به هر حال واقعیت این است که هنوز تعریف درستی برای آتش نشانی و برای حضور در بحران ها نشده است و چه بسا اگر این رویه اصلاح شود، بسیاری از مواردی که ممکن است امروز مورد نقد باشد مرتفع شود.

آخرین حادثه!

ولی آتش منتظر اقدامات شهرداری و آتش نشانی و ستاد بحران نمی شود. کمااینکه روز یکشنبه نیز رسانه‌های کشورمان گزارش دادند که در ساعات اولیه بامداد؛ انفجار مهیبی در کارخانه فولاد زرند کرمان رخ داد که منجر به زخمی شدن حداقل یک نفر شد.

به گفته منابع محلی، این انفجار و آتش‌سوزی در بخش کوره بلند کارخانه رخ داده و ناشی از یک مشکل فنی در محل خروج مواد مذاب که موجب بروز شعله‌هایی انفجارگونه در این کارخانه شد.

ماشاالله سهراب نژاد مدیرعامل کارخانه زیسکو و نیز علی صادق زاده فرماندار زرند در گفتگو با سایت محلی «صدای زرند» از عدم وجود خسارت جانی در این حادثه خبر دادند.

این آتش سوزی البته زودتر از چند حادثه قبل مهار شد گرچه اطفای آن بالای ۱۰ ساعت زمان برد. بعد از مهار آتش مدیرعامل شرکت فولاد زرند ایرانیان در مورد دلایل بروز این حادثه گفت: آتش سوزی رخ داده شده در این کارخانه تنها به علت سرریز شدن مواد مذاب بوده است.

ماشالله سهراب نژاد در جمع رسانه‌ها افزود: آتش سوزی لوله هیدرولیک و اتفاقات رخ داده در گودال خارج از کارخانه کوره بلند بود که نقشی در عملکرد این کارخانه ندارد این واحد به‌طور کامل سالم است.

وی در خصوص جزئیات این حادثه نیز گفت: حجم سرباره مذاب در مسیر گودال سرباره هنگام خروج از مجرا افزایش یافته و این حجم زیاد موجب شد که با لوله های هیدرولیک در جوار این مسیر برخورد کند و موجب آتش سوزی روغن شود.

مدیرعامل فولاد زرند ایرانیان با بیان اینکه با کاهش حجم روغن این آتش سوزی اطفا و رفع شد، اضافه کرد: سرباره در ادامه مسیر خود وارد گودال شده که به علت وجود حجمی از آب و سرباره، موجب صدایی قابل توجه و تلقی به انفجار شد که انتشار سرباره در فضا این صحنه را رقم زد.

با این حال همچنان نه شهرهای ایمنی داریم و نه در ظاهر، سیستم اطفای حریقی قابل قبول و استاندارد! آنهم در شرایطی که ممکن است هر لحظه آتش گسترده جدیدی رخ دهد که فاجعه ای بزرگ را رقم بزند. در زمان بروز حادثه پلاسکو، حسن روحانی رییس جمهور کشورمان، در جمع بندی این حادثه تلخ گفته بود: باید از این حادثه درس گرفته و از تکرار چنین حوادثی جلوگیری کنیم. با این وجود اما، شواهد و قراین حکایت از آن دارد که نه تنها درسی از این حوادث نگرفته ایم که با برخوردهای احساسی نسبت به عملکرد آتش نشان های کشورمان و سیستم اطفای حریق شهرها – که به حق نیز جزء اقشار زحمتکش جامعه محسوب می شوند- به دنبال انحراف افکارعمومی و جامعه در مورد کاستی های فراوان این سیستم هستیم. آنهم در شرایطی که نه تنها آتش سوزی که بلاهای طبیعی دیگری مانند سیل و زلزله نیز هر لحظه پایتخت را تهدید می کند!