به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری موج، همین چند روز پیش بود که خبر پیدا شدن دو توله خرس بلوچی در اتوبوس مسافربری توسط نیروهای ایست و بازرسی شهرستان گناباد منتشر شد. شاید این تنها خبری نباشد که درباره کشته شدن و به دام انداختن گونه‌های مختلف حیوانی در این سال‌های اخیر از هر گوشه و کناری به گوش می‌رسد و تعجب همگانی را برانگیخته می‌کند. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد از سال ۱۳۹۰ تاکنون تعداد ۶۶ قلاده خرس در ایران و به‌ طور مستقیم توسط انسان‌ها کشته شدند. تخریب منابع طبیعی، از بین بردن منابع آبی، کوه‌خواری، تخریب معادن و حیوان‌کشی و غیره موضوعاتی هستند که در برهه‌هایی از زمان به تیتر نخست رسانه‌های اجتماعی و مطبوعاتی تبدیل می‌شوند و بعد از مدتی کاملا به فراموشی سپرده می‌شوند. وقایع دلخراشی که به طور قطع نقش آموزش‌وپرورش و رویکرد مدیران به محیط زیست در جلوگیری از بروز آن غیرقابل انکار است.

نقش خرس‌ها در تعادل زیستی

تنها از میان هشت‌گونه خرس موجود در دنیا، دوگونه خرس قهوه‌ای و سیاه آسیایی در ایران زیست می‌کنند که متأسفانه در فهرست سرخ اتحاد بین‌المللی حفاظت از محیط‌زیست و در آستانه انقراض قرار دارند. جایگاه این حیوان در تعادل زیستی و حتی آب‌وهوایی است که امروزه به همین دلیل در بیشتر نقاط جهان برای عموم جامعه امری پذیرفته محسوب شده و در بیشتر این کشورها نیز این حیوان نه تنها  مورد حمایت قرار می‌گیرد، بلکه در چنین جوامعی، هم‌زیستی مسالمت‌آمیز با این موجودات در نظام آموزشی خرد و کلان هم آموزش داده می‌شود. خرس قهوه‌ای و سیاه از گیاهان و گوشتخوران کوچک‌تر تغذیه  کرده و تا حد امکان از انسان‌ها دوری می‌کنند. در واقع خرس با خوردن دانه‌های گیاهان کوهی موجب ازدیاد درختان و گونه‌های جنگلی می‌شود. همچنین نقش دیگر خرس در کنترل جمعیت جوندگان، گیاهخوران و سایر گوشتخوران کوچک است که در صورت افزایش جمعیت آن‌ها نه تنها محیط‌زیست جانوری و گیاهی، بلکه محیط‌زیست انسانی هم به مخاطره می‌افتد.

ماجرای خرس کشی و واکنش‌های جمعی به آن

کشته شدن یک خرس مادر به همراه دو توله‌اش در سال 1390 سبب شد که واکنش‌های بسیاری را به خود جلب کند. این ماجرا در شهرستان سمیرم زیستگاه خرس قهوه‌ای افتاد که نخستین واکنش‌های جمعی به مساله محیط‌زیستی که ابعاد رسانه‌ای بسیار زیادی را ایجاد کرد. این واقعه را شاید بتوان نخستین واکنش عمومی به ماجرای کشته شدن خرس دانست. گرچه آمار دقیقی از تعداد خرس‌های کشته شده در کشور وجود ندارد اما برپایه برخی آمارها از آن سال تاکنون حدود 66 قلاده خرس قهوه‌ای و سیاه در ایران به دست انسان کشته شدند.

بیشتر بخوانید: 

نجات ۲ توله خرس سیاه بلوچی از اتوبوس مسافربری مسیر گناباد

کشف و ضبط لاشه ۹ رأس خوک وحشی در آمل

دستگیری ۶ شکارچی متخلف در منطقه حفاظت شده کاشان / کشف ۲۰ قطعه کبک و تیهو

رویکرد مدیریتی در جلوگیری از معضلات زیست محیطی

شکار برای فروش پوست و استفاده از اجزای بدن، برخورد با خودروهای عبوری در جاده‌ها و کشتار خرس‌ها به‌وسیله طعمه مسموم و اسلحه برای جلوگیری از آسیب‌رساندن به باغات و کندوهای عسل مهمترین دلائل مرگ و میر خرس در ایران است. سهم آموزش و پرورش و سازمان محیط زیست در حفاظت از حیوانات بر کسی پوشیده نیست. متاسفانه در سال‌های اخیر در کشور رویکرد فنی برای حل همه مسایل اجتماعی و محیط‌زیستی، غالب بوده و هست. مضاف بر این که بودجه این نهاد مهم هم هیچ‌گاه متناسب این سازمان، عملکرد و خدماتش نبوده است. همچنین کتاب‌های درسی آموزش و پرورش سهم بسیار اندکی در آموزش‌های محیط‌زیستی دارند که این امر در پژوهش‌های متعدد و تحلیل محتوای این کتب، بارها اثبات شده است. متاسفانه در حال حاضر هیچ طرح جامعی جهت حفاظت از باقیمانده این گونه‌های ارزشمند در دست مطالعه و اجرا نیست. حفظ این گونه‌های ارزشمند نیازمند مطالعه و برنامه‌ریزی جامع کارشناسی و اجرای دقیق این برنامه در تمامی زیستگاه‌های خرس در کشور است و در غیر این صورت آینده روشنی در انتظار خرس های ایران نخواهد بود. از این رو انجام مطالعات جامع و شناخت رفتار خرس‌ها، شناسایی و حفاظت از زیستگاه‌های طبیعی خرس، جبران خسارات وارده از سود خرس به باغداران و افراد محلی، آموزش و فرهنگ‌سازی در جوامع محلی زیستگاه های خرس، افزایش جریمه و شدت برخورد با عاملین کشتار خرس‌ها از جمله مواردی است که می‌تواند در حفظ این گونه ارزشمند تاثیر گذار باشد.