،  شینا انصاری در سومین همایش اقتصادی خزر با عنوان همکاری‌های زیست محیطی، بهداشتی و گردشگری کشورهای حاشیه دریای خزر اظهارکرد: دریای خزر بزرگترین پهنه آبی محصور در خشکی با موقعیت خاص جغرافیایی ، زیست‌بومی کم‌نظیر با بیش از ۴۰۰ گونه جانوری و گیاهی بومی منحصر بفرد است. وجود تالاب‌ها و خلیج‌ها، دلتاها و انواع ماهیان اقتصادی از جمله ماهیان خاویاری و استخوانی و فک خزری به عنوان تنها پستاندار این محیط آبی از ویژگی‌های منحصر به‌فرد دریای خزر محسوب می‌شود. این دریا علاوه بر نقش حیاتی در تراز زیست‌محیطی منطقه، منبع معیشت میلیون‌ها انسان، امنیت غذایی و بستری برای همکاری‌های اقتصادی و انرژی است اما این نگین گرانبها با چالش‌هایی روبروست که غفلت از آن‌ها آینده مشترک‌مان در منطقه را تهدید می‌کند.

او ادامه داد: امروزه با آشکار شدن پیامدهای سوء ناشی از بهره کشی غیر اصولی از منابع و خدمات محیط زیستی این دریا، دولت‌ها در صدد اتخاذ سیاست‌های حمایتی از محیط زیست دریای خزر هستند. همکاری‌ها رو به گسترش است و نشانه‌های امیدبخشی از اقدامات منفرد، دو و چندجانبه و جمعی برای بهبود کیفیت محیط زیست دریای خزر دیده می‌شود اما همچنان تصمیمات مهمی در این رابطه باید اتخاذ و گام‌های عملی و موثری می بایست برداشته شود.

انصاری با اشاره به جمعیت و اقتصاد رو به رشد کشورهای حاشیه دریای خزر گفت: دریای خزر و مناطق ساحلی پیرامون با چالش‌های مختلفی روبرو هستند. چالش کاهش تراز آب و پسروی دریای خزر طی سه دهه اخیر ناشی از عوامل انسانی و غیر انسانی به‌ویژه تغییرات اقلیمی از جمله افزایش دما و تبخیر، کاهش بارندگی‌ها و حجم آب رودخانه‌های ورودی به دریا، احداث سدها در مسیر رودخانه‌های ورودی به دریای خزر رخ داده است. تداوم پس‌روی آب دریای خزر طی سال‌های اخیر تاثیرات منفی گسترده‌ای بر تاسیسات بندری و کشتیرانی، اکوسیستم، حیات آبزیان و تالاب‌های ساحلی منحصر به فرد دریای خزر گذاشته و باعث افزایش آلاینده‌ها در آب‌های ساحلی دریای خزر شده است.

او کاهش ذخایر آبزی و افول فعالیت‌های شیلاتی را از دیگر چالش‌های دریای خزر ذکر و اظهارکرد: صید بی‌رویه و غیر مجاز و تخریب زیستگاه، جمعیت ماهیان خاویاری را بیش از ۹۰ درصد کاهش داده است. میزان صید ماهیان خاویاری در ایران طی چهار دهه، به میزان چشمگیری کاهش یافته و علیرغم ممنوعیت صید آن در سال‌های اخیر، هر پنج گونه ماهیان خاویاری در معرض انقراض کامل قرار گرفته‌اند.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست افزود: تنوع زیستی دریا شامل پلانکتون‌ها و جانوران کف‌زی رو به زوال است. فک خزری به عنوان تنها گونه پستاندار دریای خزر در معرض نابودی و جمعیت آن به به‌شدت کاهش پیدا کرده است. گونه‌های مهاجم همچنان تهدیدی جدی برای اکوسیستم خزر به شمار می‌روند. نمونه بارز آن تهاجم گونه غیر بومی مهاجم شانه‌دار دریای خزر است که موجب کاهش شدید صید کیلکا ماهیان در دو دهه اخیر شده است. آلودگی سواحل و دریا ناشی از فعالیت‌های انسانی به‌ویژه نشت نفت و خسارات ناشی از آن به موضوعی غیر قابل اغماض تبدیل شده است.

او ادامه داد: تغییرات کاربری اراضی در سواحل دریای خزر به‌طور وسیعی در حال رخداد است. ورود پساب‌های تصفیه نشده و مدیریت نه چندان قوی پسماندهای شهری و صنعتی عامل تهدید کننده‌ سلامت محیط زیست دریای خزر است. رودخانه‌های منتهی به دریا که محل تخم‌ریزی و زادآوری بسیاری از گونه‌های ارزشمند این دریا هستند که بسته شدن مسیرهای آن‌ها، کاهش میزان آورد آب آن‌ها، آلودگی و تخریب زیستگاه رودخانه‌ها بر اکوسیستم دریای خزر و آبزیان اثرات منفی شدیدی گذاشته است.

انصاری با بیان اینکه کم‌توجهی به کیفیت محیط زیست دریای خزر، اقتصاد جوامع حاشیه این دریا را به مخاطره می‌اندازد، گفت: درآمد ناشی از گردشگری، ارزش اقتصادی اراضی ساحلی، شیلات و صنایع شیلاتی مثال‌هایی از اقتصادی است که با کاهش کیفیت محیط زیست این دریا از بین خواهند رفت و صدمات شدید اجتماعی نظیر فقر و مهاجرت‌های ناخواسته را در پی خواهند داشت. از این رو است که می بایست به‌طور همگام با یکدیگر برای بهبود وضعیت این محیط آبی منحصر بفرد اقدام کنیم.

او درباره مهمترین راهکارها و اقدامات مشترک به منظور حفاظت و توسعه پایدار دریای خزر اظهارکرد: همکاری منطقه‌ای ضروری است. خوشبختانه با تکیه بر کنوانسیون تهران (کنوانسیون حفاظت از محیط زیست دریای خزر) و پروتکل‌های الحاقی آن چارچوبی قانونی برای همکاری‌های فرامرزی و منطقه‌ای فراهم شده است. گسترش همکاری‌های کشورهای حاشیه دریای خزر به‌ویژه در چارچوب کنوانسیون تهران به منظور جلوگیری از تخریب و نابودی محیط زیست دریای خزر و دستیابی به بهره‌برداری و توسعه پایدار دریای خزر و تامین منافع بلند مدت مردم و جوامع محلی منطقه مورد تاکید است.

معاون رییس جمهوری ادامه داد: از مقامات عالی رتبه کشورهای حاشیه دریای خزر و عضو کنوانسیون تهران صمیمانه درخواست می‌کنم با افزایش همکاری‌ها روند اجرای کنوانسیون تهران و پروتکل‌های الحاقی و فرایند استقرار دبیرخانه دایم کنوانسیون در منطقه را تسریع کنند. از نظر ما ادامه این روند همکاری‌ها به نفع منطقه و توسعه پایدار منطقه خواهد بود.

او با بیان اینکه تنوع بخشی به منابع درآمد جوامع ساحل‌نشین می‌بایست در دستورکار قرار گیرد، گفت: توسعه گردشگری به‌ویژه طبیعت‌گردی سازگار با محیط زیست در منطقه به عنوان یک منبع درآمد پایدار برای جوامع محلی میان کشورهای حاشیه دریای خزر به عنوان یک سیاست می‌بایست مورد توجه قرار گیرد.

انصاری ادامه داد: لزوم مطالعات و اقدامات مشترک کشورهای منطقه جهت پیش‌بینی روند سال‌های آتی، سازگاری و کاهش اثرات کاهش تراز آب و پسروی خزر احساس می‌شود. این موضوع به‌صورت ویژه در هفتمین اجلاس کشورهای متعاهد کنوانسیون تهران (COP۷) مطرح خواهد شد و برای تشکیل کارگروه ویژه منطقه‌ای و اقدامات مشترک در خصوص پسروی خزر تصمیم گیری خواهد شد.

او پیشنهاد کرد: صندوق مشترک کشورهای حاشیه خزر برای ارایه تسهیلات و حمایت مالی طرح‌های اقتصادی سازگار با محیط زیست و طرح‌های اقتصاد چرخشی (مدیریت پسماند، تصفیه فاضلاب و بازچرخانی پساب، انرژی های تجدید پذیر و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و .......) ایجاد شود. اجرای برنامه مشترک مدیریت و احیا و بازسازی ذخایر آبزی دریای خزر به‌ویژه گونه‌های در معرض خطر

، اجرای برنامه منطقه‌ای حفاظت و احیای رودخانه‌های منتهی به دریای خزر و پیشگیری و کنترل آلودگی‌های دریای خزر ناشی از منابع آلاینده ساحلی مستقر در خشکی و فراساحلی از دیگر پیشنهادات است.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: اجرای برنامه مشترک حفاظت از تنوع زیستی، مدیریت و مقابله با گونه‌های غیربومی مهاجم دریای خزر، لزوم توسعه مناطق حفاظت شده ساحلی و دریایی و مدیریت این مناطق به‌صورت شبکه در منطقه دریای خزر و تدوین و اجرای برنامه های مدیریت زباله‌های دریایی و آلودگی‌های پلاستیکی سواحل دریای خزر نیز لازم است البته پروژه مشترک منطقه ای در خصوص پایش و مدیریت زباله های دریایی در چارچوب کنوانسیون تهران آغاز شده است.

همکاری‌های حوزه سلامت و بهداشت

او  ادامه داد: در حوزه دارو و تجهیزات پزشکی، تدوین سند همکاری‌های چند جانبه در زمینه تامین نیازمندی های دارو و تجهیزات پزشکی و دستگاه‌های خط تولید ، آموزش و توانمندسازی متخصصان و پرسنل خطوط تولید و آزمایشگاه، انتقال تکنولوژی ساخت مواد اولیه و محصولات دارویی و تجهیزات پزشکی با تکیه بر دانش فناوری‌های نوین، حمایت از سرمایه‌گذار مشترک برای تولید محصول، ارایه خدمات مشاوره‌ای در زمینه راه اندازی خطوط دارویی و تجهیزات پزشکی و تدوین و مبادله پروتکل همکاری‌های درمانی چند جانبه منطقه حاشیه دریای خزر نظر قرار گیرد.

همکاری های گردشگری

انصاری افزود: امضای سند موافقتنامه گردشگری بین کشورهای حاشیه خزر به عنوان نقطه عطف در توسعه گردشگری منطقه تدوین استراتژی جامع گردشگری پایدار با هدف توسعه و مدیریت سواحل خزر، بهره‌گیری از استانداردها و تجربیات جهانی جهت ساماندهی، مدیریت و بهره‌برداری پایدار از سواحل و مقاصد گردشگری دریایی از جمله ایجاد ساز و کاراخذ مجوز استاندارد پرچم آبی، سرمایه‌گذاری مشترک در توسعه زیر ساخت‌های گردشگری پایدار مانند اقامتگاه‌های بوم گردی، ایجاد کمیته مشترک به منظور همکاری‌های چند جانبه با هدف بهبود شخص های پایداری سواحل خزر، برگزاری رویدادهای مشترک گردشگری، نمایشگاه‌ها و کنفرانس‌های گردشگری با محوریت طبیعت گردی و گردشگری پایدار و حمایت از توسعه گردشگری جوامع محلی مد نظر است.

همکاری‌های شیلاتی

او درباره همکاری‌های شیلاتی گفت: اجرای برنامه مشترک بهسازی زیستگاه‌ها و بازسازی ذخایر آبزی از طریق کمیسیون حفاظت و بهره‌برداری بهینه از منابع زنده آبی دریای خزر، حفظ و بهره‌برداری پایدار از ذخایر آبزی دریای خزر از طریق مدیریت اصولی ذخایر آبزی و سازگار با محیط زیست، تدوین پروتکل مبارزه با صید غیر قانونی، اجرای برنامه توسعه آموزشی و اطلاع‌رسانی جوامع محلی و صیادان به‌ویژه در زمینه روش های صید وبهره‌برداری پایدار و سازگار با محیط زیست و تشکیل کمیته مشترک برای بررسی پسروی آب دریا و اثرات آن از جمله آبزیان و راه های مقابله با این روند از جمله این اقدامات است.

انصاری در پایان اظهارکرد: فرصت بی‌نظیر تاریخی در برابر ما قرار دارد که تعیین کننده سرنوشت نسل امروز و نسلهای آینده جوامع وابسته به دریای خزر است. تصمیم با ماست. می‌توانیم نسبت به پیام هایی که طبیعت به ما مخابره کرده بی‌تفاوت باشیم و فشار خود را بر این دریا ادامه دهیم و در پایان به همراه این دریا سرنوشتی تلخ را تجربه کنیم و یا همراه با حفظ محیط زیست این دریا از منافع گوناگون آن بهره مند شویم و فعالیتهای اقتصادی در راستای رسیدن به توسعه پایدار را تقویت کنیم.