به گزارش خبرگزاری موج قم، آیت‌الله نوری همدانی در پیام تصویری اختتامیه مجازی دومین همایش کتاب سال بانوان که روز پنجشنبه ۲۹ آبان در جامعه الزهرا علیهاالسلام برگزار شد، عنوان کرد: از اینکه توفیق حاصل شد در مراسم اجلاسیه کتاب سال بانوان جامعه الزهرا علیهاالسلام شرکت داشته باشم، خداوند را شاکرم و این حضور را توفیقی از جانب خداوند عالمیان تلقی می‌کنم.

مرجع تقلید شیعیان تصریح کرد: جامعه الزهرا علیهاالسلام مرکز بسیار بزرگ حوزوی و شجره طیبه ای است که در زمان انقلاب اسلامی تأسیس شد و در این مرکز، بانوان با سعی و کوشش خود توانستند گام‌های بلندی بردارند و عظمت و شایستگی خود را ثابت کنند.

حضرت آیت‌الله نوری همدانی افزود: قبل از انقلاب اسلامی، گام برداشتن در مسیر آشنایی با علوم دینی به روی بانوان بسته شده بود، پیش از انقلاب اسلامی، بانوان دو دسته بودند؛ دسته ای غرب گرا و دسته ای در گوشه خانه‌ها، و عرصه برای برداشتن گام‌ها به سوی شایستگی و عظمت برای بانوان باز نبود، اما اسلام و انقلاب اسلامی این راه را باز کرد.

وی تأکید کرد: امروز تعداد بانوان در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه بسیار بالا است، هزاران طلبه، پژوهشگر و دانش آموخته در جامعه الزهرا علیهاالسلام مشغول تحصیل، تحقیق و تصنیف هستند و در راه رسیدن به قله‌های بالای فضیلت وعلم گام برمی‌دارند.

فقهای شیعه از آغاز تاریخ اسلام در راه تحقیق، پژوهش، تعلیق و تصنیف گام برداشتند

مرجع تقلید شیعیان با اشاره به موضوع پژوهش و تحقیق در عرصه علوم دینی و ارتباط همایش کتاب سال بانوان با موضوع پژوهش، یادآور شد: فقهای شیعه از آغاز تاریخ اسلام در راه تحقیق، پژوهش، تعلیق و تصنیف گام برداشتند؛ همانگونه که خداوند متعال در آیه ۱۲۵ سوره مبارکه نحل می‌فرماید: «ادْعُ إِلی‌ سَبیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتی‌ هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبیلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدینَ»؛ اصولی که تشیع بر آن برقرار است همان حکمت است که روشن ترین آن ویژگی هم علم فقه شیعه است.

وی بیان داشت: علم فقه ما دارای انشعابات مختلف است و بعضی از علمای بزرگ شیعه همچون علامه امینی، سیدمرتضی عسکری، سید شرف الدین و میر حامد حسین صاحب «عقبات الأنوار» در راه مبارزه و مناظره فعالیت کردند، همچنین عده ای در مسیرهای دیگر گام برداشتند، به طوریکه سیدحسن صدر کتابی به نام «تأسیس الشیعة لعلوم الإسلام» دارد که مطالعه آن برای طلاب بسیار لازم است.

مرجع تقلید شیعیان عنوان کرد: فقهای شیعه، علوم اسلامی را تأسیس و نمونه‌های فراوانی از هر فنی که مربوط به تشیع و فقه شیعه است، ذکر کردند که نشان می‌دهد علمای بزرگ ما گام‌های بسیاری پیموده اند و برای ما هم راه‌های بسیاری را گشودند.

حضرت آیت‌الله نوری همدانی خاطرنشان کرد: فقهای بزرگ اسلام در یک دوره ای سعی می‌کردند که روایات را ذکر و باب بندی کنند، در عصر دیگر به مسئله فقه روی آوردند و اخبار اهل بیت علیهم‌السلام را به عنوان اینکه فتوای آنان مطابق اخبار است، همان اخبار را ذکر می‌کردند؛ مانند کتاب «الهدایة فی الأصول و الفروع (صدوق)» که فقه است.

وی افزود: بعد از آن، یک دوره دیگر به وجود آمد که اخبار اهل بیت علیهم‌السلام را با آنچه استنباط می‌کردند، با هم نوشتند و کم کم وسعت پیدا کرد تا به دوره جواهر و امثال این علما می‌رسد.

مرجع تقلید شیعیان اضافه کرد: دوره سوم فقه مقارن بود که علمای ما در برابر فقهی که از اهل بیت علیهم‌السلام گرفته شده بود، فقه اهل سنت را هم ذکر کردند و مزیت فقه اهل بیت علیهم‌السلام نسبت به آن فقه را ثابت کردند. بعضی از فقهای بزرگ از جمله شیخ مفید، سید مرتضی، شیخ طوسی و شاگردان این علما به دنبال فقه مقارن رفتند و علاوه بر ذکر آیات و روایات اهل بیت علیهم‌السلام و بیان نظرات خود با استنباط از آیات و روایات اهل بیت علیهم‌السلام به بیان فقه اهل سنت پرداختند و مزیت فقه شیعه را ثابت کردند که این کار بزرگی بود که در آن دوران انجام شد.

چرا در فقه شیعه، خانم‌ها نمی‌توانند مرجع تقلید باشند؟

حضرت آیت‌الله نوری همدانی در ادامه به طرح این سؤال پرداخت که چرا در فقه شیعه، خانم‌ها نمی‌توانند مرجع تقلید باشند؟ و گفت: این بحث مطرح شده که چرا با وجود اینکه بانوانی همچون دختر شهید اول و خانواده شهید ثانی در طول تاریخ حضور داشتند که فقیه بودند و مطالبی هم درباره آنان ثبت شده، اما یکی از شرط‌های مرجعیت در کتاب‌های فقهی، رجولیت و مرد بودن است و زنان نمی توانند مرجع تقلید باشند.

وی با بیان اینکه فقهای زن به واسطه جریان زمانه‌ها کم بودند، افزود: امام عصر فرمودند: «أَمَّا الْحَوادِثُ الْواقِعَةُ فَارْجِعوُا فیها إِلی رُواةِ حَدیثِنا، فَإِنَّهُمْ حُجَّتی عَلَیکمْ وَأَنَا حُجَّةُ اللّهِ عَلَیهِمْ؛ امّا در رویدادهای زمانه، به راویان حدیث ما رجوع کنید. آنان، حجت من بر شمایند و من، حجّت خدا بر آنانم»؛ امام زمان عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف وقتی خواستند غایب شوند این مطلب را در نامه‌ای به حسین بن روح نوشته‌اند که توصیه کردند در پی حوادث به مکتب ما مراجعه کنید و بر اساس رأی و نظر علما گام بردارید و من بر آنان حجتم که چگونه باید گام بردارند.

مرجع تقلید شیعیان اضافه کرد: امام صادق علیه‌السلام فرمودند: فَأَمَّا مَنْ کَانَ مِنَ الْفُقَهَاءِ صَائِناً لِنَفْسِهِ، حَافِظاً لِدِینِهِ، مُخَالِفاً لِهَوَاهُ، مُطِیعاً لِأَمْرِ مَوْلَاهُ فَلِلْعَوَامِّ أَنْ یُقَلِّدُوهُ وَ ذَلِکَ لَا یَکُونُ إِلَّا بَعْضِ فُقَهَاءِ الشِّیعَةِ لَا جَمِیعِهِم؛ هر کدام از فقها که صیانت نفس دارد، از دینش محافظت می‌نماید، با هوای نفس مخالفت می‌کند و امر مولای خود (ائمه معصومین علیهم‌السلام) را اطاعت می‌کند، پس بر مردم است که از او تقلید کنند».

حضرت آیت‌الله نوری همدانی عنوان کرد: در کتاب «عروه الوثقی»، اولین بحث راجع به اجتهاد و تقلید است و تا مسئله ۲۲ به شرایط مرجع تقلید اشاره می‌کند، از جمله اینکه مجتهد باید ایمان، عدالت و عقل داشته باشد و یکی از شرط‌ها رجولیت و مرد بودن مرجع تقلید است، سؤال این است که خانم‌ها هم به مرحله فقاهت و اجتهاد رسیدند، اما چرا برای مرجعیت کنار زده شدند. همه علما بر عروه الوثقی صحه گذاشتند و بر این نظریه که مرجع تقلید باید رجل و مرد باشد، تأکید دارند.

وی با اشاره به شراح عروه الوثقی، اظهار داشت: آیت‌الله سید عبدالاعلی موسوی سبزواری نویسنده کتاب «مهذب الاحکام» که فقیهی برجسته در نجف بود و شرحی بر عروه الوثقی نوشته است، می‌گوید از ابتدا سیره بر این جاری شده که مردم باید به مجتهد مرد مراجعه کنند؛ آن زمان علمای فقیه مرد زیاد بودند و فقیه زن به واسطه جریان‌های روزگار کم بوده است.

مرجع تقلید شیعیان ادامه داد: آیت‌الله العظمی خویی شرحی بر عروه الوثقی دارد که مبسوط است، ایشان در شرح عروه می‌گویند خداوند زن‌ها را برای اداره امور خانواده و تربیت فرزند آفریده و کارشان این است و مرجعیت نیست.

حضرت آیت‌الله نوری همدانی اضافه کرد: آیت‌الله سیدمحسن طباطبایی حکیم در «مستمسک العروه الوثقی» می‌گوید اگر کلمه رجل هم ذکر شده باشد، ما دلیل نداریم؛ امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: «ینْظُرَانِ إِلَی مَنْ کانَ مِنْکمْ مِمَّنْ قَدْ رَوَی حَدِیثَنَا و نَظَرَ فِی حَلَالِنَا و حَرَامِنَا و عَرَفَ أَحْکامَنَا فَلْیرْضَوْا بِه حَکماً فَإِنِّی قَدْ جَعَلْتُه عَلَیکمْ حَاکماً؛ سراغ کسی از خودتان (از شیعیان) بروند که حدیث ما را روایت می‌کند و به حلال و حرام ما می‌نگرد و احکام ما را تشخیص می‌دهد. پس در این صورت باید به داوری او تن دهند زیرا من او را بر شما حاکم قرار دادم»؛ قضاوت و مرجعیت تقلید به هم نزدیک است و آیت‌الله حکیم می‌گوید که آنجا رجل از باب مثال ذکر شده است.

بانو مجتهده امین نشان داد که زن می‌تواند فقیه باشد/تمجید از استاد و پژوهشگر جامعه الزهرا علیهاالسلام

وی یادآور شد: چند سال پیش در سفر به اصفهان، با بانو مجتهده امین دیدار داشتم که از آیت‌الله سیدابوالحسن اصفهانی و شیخ عبدالکریم حائری اجازه اجتهاد داشت، ایشان در زمانی که هیچ حوزه علمیه ای برای بانوان وجود نداشت، با زحمت و تلاش درس خوانده بود، پشت پرده می‌نشست و به تحصیل می‌پرداخت تا به این درجه رسید.

مرجع تقلید شیعیان تصریح کرد: بانو مجتهده امین خدمات بسیاری در اصفهان داشته است، جلسات پرجمعیت برای بانوان برگزار می‌کرد، کتاب‌هایی در حوزه تفسیر قرآن و اخلاق تألیف کرده و عملا نشان داده که خانم‌ها می‌توانند فقیه باشند.

وی تأکید کرد: بانوان که در جامعه الزهرا علیهاالسلام مشغول به تحصیل هستند، در عرصه‌های تحقیق و پژوهش هم گام‌هایی برداشتند که نمونه آن، کتاب «نقیب ابوجعفر یحیی بن أبی زید علوی» (نوشته خانم ناهید طیبی، استاد و پژوهشگر جامعه الزهرا علیهاالسلام است) که از لحاظ ابتکار و جمع آوری مطالب مفید و تحقیق، شایسته تمجید است و من از ایشان تمجید و تکریم می‌کنم.

شرایط رسیدن به اجتهاد /۵۰۰ آیه شریفه قرآن در ارتباط با فقه و اجتهاد است

حضرت آیت‌الله نوری همدانی در ادامه با بیان اینکه اجتهاد اصولی دارد که در شرح لمعه چند شرط برای اجتهاد ذکر شده است، گفت: خانم‌ها برای اینکه شرایط اجتهاد را داشته باشند و یا در راستای به دست آوردن شرایط اجتهاد گام بردارند، چند کار مهم باید انجام دهند؛ اول ادبیات و صرف و نحو، پایه بسیار مهمی برای اجتهاد است، طلاب باید در صرف و نحو و ادبیات فارسی و عربی خیلی کامل باشند و بنویسند و بیان شیوا و رسا داشته باشند.

مرجع تقلید شیعیان عنوان کرد: بانوان طلبه باید با آیات قرآن انس داشته باشند، بنا بر شرح لمعه، ۵۰۰ آیه شریفه در قرآن با موضوع فقه و اجتهاد ارتباط دارد و طلاب باید این آیات را همراه با تفسیر بخوانند.

وی، سومین شرط رسیدن به درجه اجتهاد را توجه به اخبار و روایات اهل بیت علیهم‌السلام برشمرد و اظهار داشت: حدیث ثقلین اقتضا می‌کند که به قرآن کریم و اخبار اهل بیت علیهم‌السلام توجه کنیم. در کتاب «وسائل الشیعه» اثر شیخ حر عاملی، ۳۶ هزار حدیث آورده شده و در کتاب «مستدرک الوسائل» اثر محدث نوری بیش از ۲۳ هزار حدیث و در مجموع بیش از ۵۹ هزار حدیث از اهل بیت علیهم‌السلام داریم که بانوان باید با مفهوم و مضامین آنان آشنا شوند.

بانوان شایستگی خود را در مسیر علم و پژوهش ثابت کنند

حضرت آیت‌الله نوری همدانی تصریح کرد: امروز این سؤال مطرح است که چرا زنان را در جرگه مرجعیت قرار ندادند و مرجع تقلید را بر زنان ممنوع کردند؛ بانوان اهل تحقیق و پژوهش در سطح بالا هستند که می‌توانند جواب کاملی به این سؤال بدهند و فعالیت‌های پژوهشی در سطح بالا داشته باشند تا به دنیا اعلام کنیم که در نتیجه انقلاب اسلامی، این شجره طیبه، بانوانی را تربیت کرده که در حد فقهای بزرگ ما کتاب می‌نویسند و به علاوه از لحاظ جرئت، شناخت زمان و گام برداشتن در راه عظمت اسلام و مسلمانان می‌توانند شایستگی خود را چنانچه در تحصیل ثابت کردند، در این مسیر ثابت کنند.