خبرگزاری موج هرمزگان، جهانگیر سایانی| مشکلات زیست‌محیطی یکی از معضلاتی ست که امروزه جوامع مدرن با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. به بیانی می‌توان گفت پس از انقلاب صنعتی در اواخر قرن نوزدهم و تولد عصر مدرن، در اثر صنعتی شدن جوامع، مشکلات زیست‌محیطی نیز گریبان بشر را گرفت؛ اما من در این گزارش قصد ندارم با آرای پسامدرنیستی به جنگ مدرنیته بروم بلکه با عنوان ساختن این تاریخچه‌ی کوتاه می‌خواهم بر روی مشکلات زیست‌محیطی انگشت بگذارم که نه در اثر صنعتی شدن بلکه به‌واسطه‌ی تصمیمات غلط و غیر کارشناسی در حال حاضر یا در آینده‌ای نزدیک گلوی شهر بندرعباس را می‌فشارد.

در این سال‌ها هرگاه از معضل زیست‌محیطی در ارتباط با ساحل و دریا سخن به میان می‌آید؛ موضوع ورود فاضلاب شهری به دریا در ذهن نقش می‌بندد؛ و گرچه رسانه‌های مختلفی این موضوع را به‌عنوان یکی از مطالبات به‌حق مردم بندرعباس بارها مطرح کرده‌اند و از نماینده‌ی مجلس و عضو شورا گرفته تا استاندار و سایر مسئولین شهری به حل این معضل تأکید داشته‌اند؛ اما هیچ‌گاه این حرف‌ها از مرحله شعار و وعده فراتر نرفته؛ به شکلی که در آستانه‌ی انتخابات برخی از افراد می‌توانند روی این موضوع به‌عنوان مانور تبلیغاتی حساب کنند.

نقاط مرده‌ی دریایی و تغییر اکوسیستم

در این گزارش می‌خواهیم پا را فراتر از این معضل همیشگی بگذاریم و از تغییر اکوسیستم و مناطقی در ساحل بندرعباس بگوییم که در حال حاضر جزء مناطق مرده‌ی دریایی محسوب می‌شوند.

درگذشته‌ی نه‌چندان دور تصمیمات غلط شهرداری بندرعباس منجر به ساخت موج‌شکن‌ها و آب‌بندهایی در ساحل شد که به گمان برخی کارشناسان معضلات امروز از همین تصمیمات غلط و غیر کارشناسی نشأت می‌گیرد.

احداث موج‌شکن‌ها باعث می‌شود که از قدر امواج کاسته شود و چون در خلیج‌فارس گردش آب محدود است منجر به تولید رسوبات لجن مانند و از بین رفتن اکسیژن موردنیاز موجودات دریایی شده است.

«صمد حمزه‌ای» سرپرست مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج‌فارس و دریای عمان در این خصوص گفت: یکی از مشکلاتی که به علت احداث موج‌شکن‌های نامناسب و همین‌طور دیواره‌های ساحلی در بندرعباس با آن روبرو هستیم کاهش قدرت امواج و محدود شدن گردش آب است؛ که درنتیجه‌ی آن بخشی از ساحل را ماندآب و رسوبات لجن مانند پوشانده است؛ و با توجه به مطالعاتی که در پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی انجام‌شده، متأسفانه تعداد مناطق مرده‌ی دریایی در ساحل بندرعباس رو به افزایش است.

در تعریفی ساده می‌توان گفت که مناطق مرده‌ی دریایی به مناطقی گفته می‌شود که به دلیل کاهش میزان اکسیژن در رسوبات و آب هیچ موجود زنده‌ای نمی‌تواند در آن رشد پیدا کند.

در مورد دیواره‌های ایجادشده در امتداد ساحل بندرعباس نیز متأسفانه هیچ مطالعه‌ی دقیقی انجام‌نشده است.

حمزه‌ای در بخش دیگری از صحبت‌هایش در این خصوص گفت: متأسفانه ساده‌ترین راه را برای ایجاد این موج‌شکن‌ها در پیش گرفته و دیواره‌های توده سنگی را در امتداد ساحل ایجاد کرده‌اند. گرچه این دیواره‌ها برای جلوگیری از موج و فرسایش خوب عمل می‌کنند اما برای مناطق شهری به‌هیچ‌عنوان مناسب نیست؛ چراکه محلی برای انباشت زباله و رشد و نمو موجودات موزی در ساحل بندرعباس شده است.

گر چه صحبت‌های حمزه‌ای را می‌توان تا حدودی علمی و دقیق دانست؛ اما نباید فراموش کنیم که او علاوه بر سرپرستی مرکز اقیانوس‌شناسی، قریب به دو سال است که در سمت مشاور کسی کار می‌کند که عامل این نابسامانی‌هاست. چرا او به‌عنوان مشاور شهردار بندرعباس نتوانسته تأثیرگذاری لازم را داشته باشد.

در اینجا پرسشی مطرح می‌شود که شاید هیچ‌گاه نتوانیم جواب دقیقی برای آن داشته باشیم؛ بااین‌حال این موضوع مانع از طرح آن نیز نمی‌شود.

آیا علی‌رغم مشاوره‌های موجود، شهردار بندرعباس طرح‌ها را به شکل سلیقه‌ای اجرا می‌کند؟

 همان‌گونه که می‌دانید شهرداری بندرعباس طرح‌های عمرانی بسیاری را در دست انجام دارد که بسیاری از کارشناسان معتقدند که مطالعات لازم جهت اجرای این طرح‌ها صورت نگرفته است. یکی از این طرح‌ها که به موضوع این گزارش نیز ارتباط دارد طرح خشک‌کردن دریاست.

خشک کردن دریا بی هیچ وقفه‌ای ادامه دارد

چند ماهی ست که شهرداری بندرعباس برای به اصطلاح رونق گردشگری، تعریض معابر و کاستن از بار ترافیک در محدوده‌ی بازار قدیم و بلوار ساحلی اقدام به خشک‌کردن دریا می‌کند. علی‌رغم اینکه شهروندان و برخی از مسئولین نسبت به خشک‌کردن دریا معترض هستند، این طرح بی‌هیچ توقفی در حال اجراست.

«فاطمه جراره» عضو شورای شهر بندرعباس در هفتاد و نهمین جلسه‌ی علنی شورای شهر بندرعباس در این خصوص گفت: یکی از معضلات شهر بندرعباس خشک‌کردن دریاست، همه ما درگیر این موضوع هستیم؛ شهروندان و اعضای شورای شهر از خشک‌کردن دریا ناراضی هستند و جالب اینجاست که مسئولین نیز حرف مردم را می‌زنند؛ اما در حال حاضر این اتفاق در حال انجام است و خود این افراد (مسئولان) در عمل مسئول این وضعیت هستند.

پیش‌ازاین شورای شهر در مصوبه‌ای شهرداری را ملزم کرده بود که باید هرگونه اقدامی که در ساحل صورت می‌گیرد را به اطلاع شورای شهر برساند، اما در تخلفی آشکار این موضوع در مورد خشک‌کردن دریا رعایت نشده است.

جراره نیز با اشاره به همین مصوبه در ادامه گفت: قرار بود هر اقدامی که در ساحل بندرعباس انجام می‌شود به اطلاع اعضای شورا برسد و طرح‌ها با هماهنگی شورا انجام شود. مسئولین شهر بندرعباس تا زمانی که مطالعه‌ی دقیقی روی ساحل انجام نداده‌اند لطف بزرگی می‌کنند اگر هیچ کاری در ساحل انجام ندهند؛ این بهترین لطف در حق مردم این شهر است.

آیا اظهار بی‌اطلاعی اعضای شورای شهر از بار مسئولیتی که در این خصوص دارند می‌کاهد؟

اینکه چرا در مقابل تخلفات این‌چنینی مماشات می‌شود و به شهردار بندرعباس تاکنون تذکر داده نشده موضوعی قابل‌تأمل است.

تبعات زیست‌محیطی خشک‌کردن دریا

در صورت ادامه یافتن روند خشک‌کردن دریا در آینده‌ی نزدیک تمامی نوار کم‌عمق ساحلی تبدیل به محیطی خشک می‌شود و درنتیجه‌ی این چالش بخش‌های دورتر از ساحل نیز کم‌عمق شده و مورفولوژی ساحل تغییر خواهد کرد. گرچه تعریف غلط از کلمه‌ی توسعه شهری باعث شده است تا شهر ساحلی بندرعباس امروز یکی از بی‌ساحل‌ترین بنادر کشور و چه‌بسا دنیا باشد.

این در حالی است که در قانون مصوب سال 1342 عرض حریم دریای خزر 60 متر از آخرین نقطه پیشرفتگی آب و عرض حریم خلیج‌فارس و دریای عمان 60 متر از آخرین نقطه مد تعریف‌شده است و تملک اراضی و ساخت‌وساز در دریای خزر از سال 1342 و خلیج‌فارس و دریای عمان از زمان تصویب قانون مذکور، ممنوع و جرائمی برای آن منظور شده است گرچه مقرراتی برای ایجاد تأسیسات ضروری دولتی وضع‌شده که نیاز به تصویب هیئت‌وزیران دارد.

خشک‌کردن بی‌رویه‌ی ساحل چرخه‌ی حیات را در ساحل بندرعباس مورد تهدید قرار داده و منابع حیاتی در معدود سواحل باقی‌مانده در بندرعباس (مثل ساحل سورو) در حال کاهش است.

ساخت‌وسازهای بی‌رویه بلای جان سواحل کشور

یک کارشناس محیط‌زیست در این خصوص گفت: فعالیت‌های انسانی ازجمله تخریب ساحل و زیستگاه‌های ساحلی ناشی از ساخت‌وسازهای بی‌رویه، همچنین خشک‌کردن دریا در کنار عوامل طبیعی، تغییرات بنیادی و یا تسهیل فرآیند تغییرات را در پی دارد که اثری شدید بر سواحل کشور می‌گذارد.

«رامین شادی» با اشاره به اینکه استحصال زمین از دریا و ساخت هر سازه دریایی تأثیرات خاصی روی حوضه رسوب‌گذاری ازلحاظ ته‌نشست‌ها و فرسایش‌های غیرعادی دارد، افزود: این تأثیرات منفی به سیستم رسوب‌گذاری اکوسیستم آبی هم تسری یافته و بر سرتاسر محیط‌زیست سواحل تأثیر می‌گذارد.

سخن پایانی ...

همان‌گونه که مشخص است تصمیمات غلط و غیر کارشناسی باعث شده تا شهر بندرعباس با معضل‌های زیست‌محیطی بسیاری مواجه باشد؛ اما قطار این ندانم‌کاری‌ها در کدام ایستگاه خواهد ایستاد را کسی نمی‌دانم.

 چه چیزی باعث می‌شود که مسئولین شهری خود را مالک شهر بدانند و به خود این اجازه را بدهند که بدون مطالعه‌ی دقیق و کارشناسی به شکل سلیقه‌ای برای مردم یک شهر تصمیم‌گیری کنند؟

در ابتدای این گزارش از صنعتی شدن جوامع به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل تخریب محیط‌زیست نام‌برده شد اما به نظر می‌رسد تصمیمات اشتباه در حوزه‌ی شهری حتی از آسیب‌هایی که صنایع غرب بندرعباس به محیط‌زیست وارد می‌کنند نیز پیشی گرفته است و بندرعباس این شهر ساحلی بی‌ساحل در آینده‌ای نزدیک با مشکلات زیست‌محیطی دوچندانی روبرو خواهد شد.