خبرگزاری موج هرمزگان| جهانگیر سایانی، ترانه و موسیقی از اجزای مهم و جدایی‌ناپذیر فرهنگ بومی هر منطقه‌ای محسوب می‌شود. در آثار فولکلوریک هر منطقه می‌توان روح جاری در مناسبات و فرهنگ آن منطقه را بررسی کرد.

اگر در حیطه‌ی ترانه در هرمزگان جستجو کنیم به دو نام مهم برمی‌خوریم؛ «ابراهیم منصفی» و «نصرُک» دو ترانه‌سرایی که در ترانه‌هایشان به لحاظ ساختاری تفاوت‌های زیادی دارد؛ اما هرکدام توانسته‌اند به شیوه‌ی خود اقبال عمومی را با خود همراه کنند. در این گزارش به نصرُک پرداخته‌ایم.

گرچه روزگار زیست نصرُک با عصر ما چندان فاصله ندارد اما زندگی او در هاله‌ای از ابهام فرورفته است. داستان‌های مخدوش و ضدونقیضی از زندگی او روایت می‌شود؛ گرچه به عقیده‌ی نگارنده آنچه که در مورد این هنرمند اهمیت ندارد همین تاریخ تولد و مرگ و مدفن اوست.

اینکه چه بر او گذشته و چگونه می‌زیسته است را می‌توان در آثارش مشاهده کرد. آثاری که داستانی واقعی را روایت می‌کنند؛ بعضاً اتفاقی که در آن روزگار بندرعباس رخ‌داده است. پس می‌توان گفت که آثار او آیینه‌ی تمام نمای حوادث اجتماعی و تاریخی آن دوران است. با این حال آیا می‌توان نصرُک را منتقد اجتماعی نامید؟  مسلماً نه آن‌گونه که افلاطون از سقراط در آپولوژی روایت می‌کند، بلکه بیشتر می‌توان نقش افشا کننده را به او اطلاق کرد؛ افشاگری که با زبان طنز پرده از اسرار برمی‌دارد. اسراری که بیشتر بر روابط اجتماعی دلالت دارند.

ازاین‌رو اگر با تحلیلی جامعه‌شناختی یا تاریخی به سراغ آثار او برویم و سیر تحول اجتماعی و تاریخی را در آثار او بررسی کنیم، می‌توانیم به زندگی مردم روزگارش نزدیک شویم و مناسبات و فرهنگ جاری در آن روزگار را بهتر درک کنیم.

بیوگرافی نصرُک

نصرُک اسم مصغر شده نصرالله است و آن‌گونه که «محمد ذوالفقاری» در مقدمه‌ی مجموعه ترانه‌های نصرُک با عنوان «در محله‌ی خاموشان» آورده است. آدمی بالابلند، لاغراندام و لوچ بوده که زادگاهی روستایی دارد. این‌که چه زمانی به بندرعباس نقل‌مکان کرده مشخص نیست که اهمیتی نیز ندارد. او بیشتر عمر خود را در محله‌ی گور فرنگ بندرعباس ساکن بوده است. او ترانه‌های خود را با ابزار موسیقیایی ابتدایی «زه زه» می‌خوانده است. ترانه‌های نصرُک دهان‌به‌دهان می‌گردید و همگانی می‌شد و سپس توسط گروه‌های موسیقی در مراسم‌ها و جشن‌ها اجرا می‌شد که تا به امروز ادامه دارد.

گفته می‌شود که در سفری که به شهر دبی در کشور امارات متحده‌ی عربی داشته بیمار می‌شود و پس از مدتی در بستر بیماری جان می‌دهد. سال‌مرگ او ۱۳۲۸ عنوان‌شده که در این موضوع مثل دیگر روایات زندگی او اختلاف‌نظر وجود دارد.

بررسی آثار نصرُک و چرایی اهمیت آن در ادبیات شفاهی مغفول مانده است. آنچه می‌بینم متأسفانه جدال‌هایی بر سر هیچ است. بااین‌حال کتابرانه چیچکا با همکاری موزه مردم‌شناسی خلیج فارس و جمعی از اهالی فرهنگ و هنر در شنبه چهارم اسفندماه مراسم بزرگ داشتی برای او تحت عنوان «در محله‌ی خاموشان» برگزار کردند؛ و گرچه خالی از نقصان نبود اما می‌تواند شروع خوبی در برخورد صحیح با چهره‌های فرهنگی باشد. در ادامه گزارش کوتاهی را از این مراسم می‌خوانید.

بزرگداشت نصرُک

این مراسم با استقبال علاقه‌مندان در حیاط موزه‌ی مردم‌شناسی خلیج‌فارس برگزار شد؛ و شامل چند بخش بود. در ابتدا محمد ذوالفقاری شاعر و پژوهشگر در خصوص زندگی و برخی از آثار این ترانه‌سرا صحبت کرد.

وی صحبت‌های خود را با این جمله آغاز کرد آنچه امشب در اینجا می‌گویم نقل‌قول روایت‌هایی است که از هم‌عصران نصرُک شنیده‌ام که امروز در قید حیات نیستند.

سپس او روایت‌هایی را از زندگی نصرُک به‌منظور ابهام‌زدایی از آن بیان کرد. در قسمت دوم این برنامه «رضا کولغانی» و «محمدعلی ذاکری» دو ترانه‌ی نصرُک را به شکل آن‌پلاگ اجرا کردند.

موسی بندریِ شاعر در بخش دیگری از این برنامه در مورد شاعرانگی در آثار نصرُک سخن گفت و پایان‌بخش این مراسم اجرای سنتی از گروه «دوستک» بود که بسیار موردتوجه حاضران قرار گرفت.

گفتنی است در این مراسم از پرتره‌ی نصرُک اثر «احمدعلی کارگران» نیز رونمایی شد.

در پایان این مراسم یکی از فعالان فرهنگی با گلایه از نبود امکانات فیزیکی نظیر صندلی و نور به خبرنگار موج گفت: بااینکه میراث فرهنگی در این مورد قول‌هایی را به ما داده بود اما هیچ‌یک از آن‌ها عملی نشدند.

وی ادامه داد: توجه به چهره‌های فرهنگی و تلاش برای شناساندن آن‌ها به نسل جدید از اهداف مادر برگزاری چنین مراسمی است.

یک پیشنهاد

بزرگداشت نصرُک به پایان رسید و این نام همچنان به‌عنوان یک چهره‌ی فرهنگی به‌واسطه‌ی آثارش باقی خواهد ماند.

سازمان میراث فرهنگی هرمزگان می‌تواند در چند اقدام مؤثر در شناخت بهتر چهره‌های فرهنگی استان گام بردارد. نام‌گذاری چهارم اسفند (روز برگزاری اولین بزرگ داشت نصرُک) را به نام نصرُک نام‌گذاری کند و در حیات موزه‌ی مردم‌شناسی اقدام به نصب سردیس او کند. این حرکت می‌تواند با دیگر چهره‌های فرهنگی این شهر نظیر «ابراهیم منصفی»، «حسن کرمی»، «علی حبیب زاده» و ... ادامه یابد.