حمیده زند - خبرگزاری موج؛ تنوع بالای خدمات و تجهیزات در حوزه فناوری اطلاعات، این امکان را به بشر می‌دهد تا از ابزارهای سودمندی در جهت پیشبرد اهداف خود بهره‌گیری کند و با رفع نیازهای روزمره، بهره‌مندی بی‌نظیری را در منابع و نیروی انسانی فراروی مدیریت و اقتصاد و تحولات اجتماعی قرار دهد.

سیستم‌های اطلاعات پیشرفته، تاثیر به سزایی در پیشبرد اهداف دارند، اما گاه هدایت جامعه به سمت استفاده از فناوری اطلاعات و سیستم‌های اطلاعات پیشرفته، سخت و دشوار است چرا که حجم وسیعی از مردم، با شیوه‌های سنتی خو گرفته و با کاربرد فناوری در زندگی روزمره آشنایی لازم را ندارند.

شیوع و گسترش کروناویروس در ماههای اخیر و ایجاد گرفتاری‌های پیچیده برای بشریت، انسان‌های بیشماری را با تحولات زیادی در عرصه فناوری اطلاعات آشنا کرد به ویژه کرونا تا حد زیادی موجب تحول و رشد فناوری اطلاعات در توسعه مدیریت شهری و ارائه خدمات شده است و این فرصتی مهم در مدیریت منابع اطلاعاتی و حتی فراگیری فناوری در زندگی و حرکت به سمت ابزارهای الکترونیکی در تسهیل امور زندگی است.

فناوری اطلاعات می‌تواند دنیای وسیعی از مدیریت دانش، رسانه، آموزش، سلامت و پزشکی، کسب و کار الکترونیکی، تجارت الکترونیک و ...را به روی انسان بگشاید و به عنوان پدیده‌هایی نوظهور تحولات اساسی در ساختارهای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و بنیان های سنّتی در اداره جوامع به وجود بیاورد.

در گستره این تحولات، توسعه مدیریت شهری ، شهر الکترونیکی، شهرداری الکترونیکی و شهروند الکترونیکی از گزاره‌های مهمی است که کارکردهای اساسی فناوری در رفع نیازهای مدیریت شهری و ارائه خدمات بهتر را به ویژه در کلانشهرها نشان می‌دهد.

در ایام کرونایی، توسعه چشمگیر فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات با توجه به گسترش اینترنت، نیازهای مدیریت شهری را پاسخ داده و حتی زمینه مشارکت شهروندان را فراهم کرده و دروازه‌های شهر الکترونیک را به سوی شهروندان گشوده و صرفه‌جویی اقتصادی مهمی در هزینه‌ها و فرصت‌ها به وجود آورده است.

در بسیاری از کشورهای پیشرفته، عمومیت بخشیذن به استفاده از فناوری اطلاعات از طریق سیستم‌های یکپارچه در قالب شهرهای الکترونیکی و دولت الکترونیکی مورد تاکید است، شیوع کرونا و لزوم کاهش ترددهای شهری و مراجعات حضوری، اهمیت شهرهای الکترونیکی و دولت الکترونیکی را در ارائه خدمات بیش از پیش نمایان کرد تا بتوان در توسعه پایدار شهری و ارتقای استانداردهای مدیریت شهری و رفع نیازهای شهروندان، گام‌‌های اساسی برداشت.

امروزه شهروند الکترونیک به عنوان عضوی از جامعه با استفاده از ابزار الکترونیکی پا به این میدان نهاده و بخشی از نیازهای خود را دنبال می‌کند و با شیوه‌ای ساده، سریع و ارزان، وظایف شهروندی خود را تحقق می‌بخشد، در واقع شهروند الکترونیک از توانایی لازم در جهت استفاده از خدمات الکترونیکی در تسیهل امور برخوردار است و به عنوان کاربر جوامع اطلاعاتی مطابق استانداردهای جهانی از این خدمات، استفاده‌ای بهینه دارد.

شهر الکترونیکی نیز زمانی تحقق می‌یابد که اجرای فعالیت‌های روزمره در بستر سیستم‌های الکترونیک، امکان پذیر باشد و شهروندان در کوتاه‌ترین زمان به انجام امور روزمره خود بپردازند، البته در این میان به سازوکارهایی چون ارتقای فرهنگ شهروندی، توسعه سواد اطلاعاتی جامعه و بسترسازی در توسعه امکانات نیاز داریم.

خدمات شهرداری در زندگی روزمره شهروندان بسیاری از فعالیت‌ها از لحظه تولد تا مرگ را دربرمی‌گیرد و فناوری اطلاعات تا حد زیادی می‌تواند امکانات بهتری را در استفاده از خدمات فراروی شهروندان قرار دهد، امروز نیز با توجه به مشکلات ناشی از انتشار کروناویرس، حرکت به سمت شهرهای الکترونیک با توجه به تغییر ساختار روابط بین افراد و سبک زندگی جدید امری اجتناب ناپذبر است.

جهت برپایی و ایجاد شهر الکترونیک، علاوه بر تدوین و اجرای قوانینی مناسب در جهت تحقق دولت الکترونیک، لازم است قوانین ویژه‌ای در جهت رعایت استاندارهای امنیتی تدوین و تنظیم شود تا در محیطی امن امکان انجام فعالیتهای بانکی، تبادلات مالی و تجاری، بهداشتی، آموزشی و خدماتی را به صورت الکترونیک و برخط برای تمامی شهروندان در کلیه اوقات شبانه‌روز فراهم گردد.

در نیمه دوم سال ۹۸، طبق اعلام معاونت برنامه‌ریزی و سرمایه انسانی شهرداری قم، ۵۰ درصد خدمات شهرداری قم در جهت الکترونیکی شدن، هدف‌گذاری شد و برای سال ۹۹ نیز پیش‌بینی ۶۰ درصدی فراروی خدمات قرار گرفت، هر چند شیوع کروناویروس بسیاری از پیش‌بینی‌ها و برنامه‌ریزی‌ها را بر هم زد، اما نشان داد که عملا در توسعه استفاده از خدمات الکترونیکی، بیش از هدف‌گذاری‌ها به نتیجه مطلوب رسید.

شهرداری قم در چشم‌انداز ۱۴۱۴ برای رسیدن به شهری خلاق و هوشمند بر پایه اقتصاد مقاومتی و با درآمد پایدار، اهداف یازده‌گانه‌ای را تدوین کرد که توسعه زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری، لازمه تحقق این امر به شمار می‌رفت، همچنین در سال گذشته ۱۲ پروژه مربوط به شهر هوشمند با ۱۲ میلیارد تومان اعتبار پیش‌بینی ‌و بر عهده سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری قم نهاده شد.

شهرداری قم در سال ۹۷، در جهت تحقق خدمات الکترونیک و هوشمندسازی،۱۵ مورد از خدمات و در سال ۹۸ نیز ۱۷ مورد از خدمات را غیرحضوری اعلام و زیرساختهای لازم برای آن را فراهم کرد، و در سال ۹۹ نیز ۲۵ خدمت غیرحضوری پیش‌بینی شد، همچنین استفاده از کارت‌های شهروندی و تأمین انواع خدمات الکترونیکی در حوزه حمل و نقل تا ۶۰ درصد از جمله پیش‌بینی‌های لازم در شهرداری قم بود که تا حد زیادی عملیاتی شد.

ارائه خدمات الکترونیکی نیازمند همکاری و مشارکت شهروندان است، اگر چه در سال ۹۸، یکی از دغدغه‌های مسئولان در حوزه مدیریت شهری، عدم استقبال شهروندان از این خدمات غیرحضوری بود، اما با شیوع کروناویروس، استفاده از خدمات الکترونیک، امری اجتناب‌پذیر در مدیریت شهری قم محسوب می‌شود و اقدامات مثبت شهرداری قم در زمینه آی تی و شهر هوشمند، آثار مثبت خود را با توجه به ضرورت کاهش ترددهای مردمی نشان داد.

در استان قم با توجه به اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی و جلوگیری از شیوع ویروس کرونا به دلیل تردد شهروندان برای انجام امور اداری به دستگاه‌های اجرایی فهرستی از خدمات الکترونیک همه دستگاه‌های اجرایی اِحصا و در نرم‌افزار تلفن همراه «قم‌یار» شهرداری و تارنمای قم پورتال https://www.qom.ir بارگذاری شد.

در درگاه میز خدمت الکترونیکی «قم‌یار»، خدمات مورد نیاز شهروندان به‌صورتی ساده و مرحله به مرحله به همراه راهنمایی طراحی شده است و این میز خدمت در قالب اپلیکیشن موبایل نیز در دسترس شهروندان است.

سامانه قم‌یار یا میز خدمت الکترونیکی، به منظور ارایه خدمات به موقع، سریع و آسان به ارباب رجوع و همچنین ارتقا رضایت مندی آنان شکل گرفت و در مدیریت شهری این خدمات در بخش‌های درخواست پروانه ساختمان، ثبت درخواست در سامانه ۱۳۷، درخواست سرور توسط کارکنان و ...انجام می‌شود که با بیماری کرونا، بیش از ۳۰ خدمات دیگر پیش‌بینی شد.

اقدامات شهرداری در حوزه شهرسازی، خدمات شهری، عمران شهری، حمل و نقل و ترافیک و فرهنگی اجتماعی موجب شده است تا مدیریت شهری در راستای بهبود و تسهیل خدمات رسانی، اقدام به ایجاد درگاه الکترونیکی «میزخدمت» با نام شناسایی «قمیار» برای ارایه خدمات مورد نیاز به صورت الکترونیکی نموده است.

شهروندان قمی در میزخدمت می‌توانند طیف گسترده‌ای از خدمات مورد نیاز خود را دریافت نمایند، با توجه به اینکه امروزه بسیاری از خدمات همچون پرداخت خلافی خودرو، پرداخت خلافی موتور، پرداخت عوارض سالیانه خودر، شارژ کارت بلیت الکترونیک، استعلام و پرداخت قبوض خدماتی، ثبت و پیگیری پیام ۱۳۷، استعلام و پرداخت عوارض شهرداری، اطلاعیه‌ها و آموزش‌های مربوط به کرونا، تماس اضطراری با اورژانس در دل خدمات الکترونیک انجام می‌شود، برنامه‌ریزی راهبردی شهرداری قم نیز می‌تواند بسیاری از شهروندان را به سمت و سوی استفاده از خدمات در حوزه مدیریت شهری سوق دهد.