به گزارش حامد شایگان خبرنگار خبرگزاری موج، پس از اینکه دونالد ترامپ فرمان خروج آمریکا از برجام را امضا کرد و تهدید کرد بین 3 تا 6 ماه تحریم های آمریکا علیه ایران بر می گردد تحلیل های زیادی درباره آینده برجام و اقتصاد ایران در بازار جهانی مطرح شد. اما اگر به یک سال گذشته نگاه کنیم بسیاری از واقعیت های اقتصادی برجام عیان خواهد شد زیرا درست پس از اینکه رییس جمهور آمریکا کمیته ای برای ارزیابی برجام زیر نظر وزیر امور خارجه تشکیل داد و بعد از آن به صورت سه ماهانه لغو تحریم های ایران را امضا می کرد فضای روانی جهان درباره همکاری با ایران را در ابهام فرو برده بود و بسیاری از شرکت های بزرگ منتظر عبور از تمدیدهای سه ماهانه و برجامی بلندمدت بودند به همین دلیل شاید نتیجه تهدیدی ترامپ از یک سال پیش در اقتصاد ایران نمایان شده است با این حال نباید برونداد رفتارهای آمریکا در اقتصاد کشور را تنها در کوتاه مدت دید بلکه در بلند مدت می تواند مانع ورود فناوری های استراتژیک به ایران شود که باید چشم انداز روشن تری در اقتصاد و صنعت ترسیم کرد و باید برنامه های تدوین شده قبلی را مورد بازنگری قرار داد.

احتمال تن دادن شرکت های اروپایی به تحریم ها

اتحادیه اروپا مدتی است سعی می کند که به عنوان رقیب قدر آمریکا خود را مطرح کند اما در نهایت آمریکا در اقتصاد جهان نقش پررنگ تری دارد. یک اقتصاد دان در گفتگو با خبرنگار موج ضمن تایید این موضوع درباره تبعات خروج آمریکا از برجام و شو برجامی ترامپ گفت: هرچند اروپایی ها خیلی تلاش کردند آمریکا را برای خروج از برجام منصرف کنند اما ترامپ به دنبال اجرای وعده ی رد برجام بود که در زمان انتخابات اعلام کرده بود؛ چرا که هدف آن ها توافق جدید برای غالب کردن نظر آمریکا است.

وی ادامه داد: با این شرایط موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تلاش خواهد کرد که برجام را حفظ کند و از ایران نیز خواسته همچنان به برجام پایبند باشد اما اگر بخواهیم واقع بینانه به این موضوع نگاه کنیم کشورهای اروپای الان از نظر حیثیتی نمی خواهند تحت نفوذ آمریکا از برجام خارج شوند اما در نهایت این اتفاق رخ خواهد داد، زیرا بسیاری از شرکت های اروپایی تمایل دارند که مراودات خود را با شرکت های آمریکایی حفظ کنند و این مستلزم حفظ تحریم ها علیه ایران است. در واقع آمریکا 19 هزار میلیارد دلار سرمایه در گردش دارد و 38 تریلیون دلار از 70 تریلیون دلار ارزش بازارهای بورس دنیا متعلق به آمریکاست و همین مساله جذابیت بالایی برای شرکت های اروپایی دارد.

محمود جامساز با اشاره به اینکه آمریکا از زمانی که ترامپ هر 120 روز برجام را تمدید کرد به نوعی از برجام خارج شده بود افزود: از آنجایی که کارشکنی ها و رفتارهای رییس جمهوری آمریکا مانع حضور سرمایه گذاران در پروژه های ایران می شد زیرا درباره آینده برجام امیدوار نبودند.

چین و روسیه تاثیر پذیرتر از فشارهای برجامی آمریکا

در چند سال گذشته تاثیر برجام در اقتصاد ایران بیشتر در رابطه با تجارت خارجی و سرمایه گذاری بوده است که نسبت به قبل از برجام تغییر چندانی در معاملات با کشورهای همچون رخ نداده است زیرا چینی ها تنها صادرکننده محصولات درجه 2 و 3 به ایران بوده اند و کشوری مانند روسیه نیز اقتصادی صنعتی ندارد و تنها در برخی محصولات نیمه صنعتی حرف برای گفتن ندارد و به نوعی واردکننده تکنولوژی از اروپا بوده است به همین دلیل اروپا نقش کلیدی در ادامه برجام بدون آمریکا دارد.

یک اقتصاددان در گفتگو با خبرنگار موج با تاکید بر اینکه بعد از خروج آمریکا اتفاقات زیادی ممکن است در اقتصاد ایران رخ دهد گفت: نباید به همه احتمالات ورود کرد چون قابل تغییر نیست، واقعیت این است که تحریم های آمریکا علیه ایران بین 2 تا 6 ماه برخواهد گشت و از طرف دیگر ایران تغییری در مفاد برجام نخواهد داد. به همین دلیل تنها رفتار اروپا ادامه برجام موثر است که بهترین حالت این است که در برجام باقی بماند و مصرانه تلاش کند که آمریکا را برای خروج از این توافق بین المللی سرزنش کند و طبق خواسته رییس جمهوری ایران اروپا نیز تضمین بدهد که محدودیت های آمریکا علیه ایران را جبران کند.

آلبرت بغزیان با نگاهی به عواملی که ممکن است حضور موثر اروپا در برجام را با چالش مواجه کند افزود: مگر اینکه در آینده یک اشتباه رخ دهد و آمریکا ایران را متهم به فعالیت هسته ای نظامی کند. از این رو ایران نیز نباید اقدام عجولانه ای انجام دهد و همچنان به تعهدات پایبند باشد تا اروپا از ایران بتواند دفاع کند. اما اگر اروپا عقب بکشد شرایط سختی به وجود خواهد آمد زیرا از یک طرف معاملات خارجی بهم می ریزد و در داخل نیز افراد مفسدی وجود دارند که با ورود به بازار ارز و ...شرایط بحرانی در اقتصاد داخلی ایجاد می کنند.

او با اشاره به اینکه اگر آمریکا تحریم های بانکی ایجاد و به بانک های بزرگ تحمیل کند اثرات منفی بر واردات و صادرات و ... ایجاد خواهد کرد اظهار کرد: اعتماد ما به اروپا بیشتر از چین و روسیه است زیرا در کشور چین سرمایه گذاری زیادی از سوی آمریکا انجام شده و روسیه نیز وضعیت اقتصادی خوبی ندارند همین دلیل به تحریم های آمریکا زودتر تن خواهند داد اما کشوری مانند آلمان نسبت به تصمیم های اقتصادی آمریکا مقاوم تر خواهد بود. با این حال مهمترین رفتار را مربوط به ایران می دانیم و کلید موفقیت مذاکره است و نباید به بن بست بخوریم. از طرف دیگر باید وضعیت اقتصاد در داخل کشور را سامان دهیم.

بغزیان درباره پیش بینی وضعیت مبادلات مالی پس از برقراری تحریم های آمریکا علیه ایران نیز گفت: به طور قطع تحریم های آمریکا مشکلات زیادی برای مبادلات بانکی ایران در فضای بین المللی ایجاد خواهد کرد و با وجود اینکه در مدت چندسال اخیر سیاست مبارزه با پولشویی راه های نفوذ مبادلات غیرقانونی بسته شده است با این حال استفاده از صرافی ها می تواند بسیاری از مشکلات نقل و انتقالات پولی ایران با خارجی ها را برطرف کند.

تحقق 35 درصد مجوزهای سرمایه گذاری خارجی بعد برجام

ایران در یک دهه اخیر به دلیل تحریم ها و تجربه ارتباطات بین المللی محدودیت به بازار جذابی برای خارجی ها تبدیل شده بود به همین دلیل بعد از توافق برجام شرکت های خارجی برای مشارکت و سرمایه گذاری در ایران تمایل زیادی نشان دادند و دیدیم بعد از برجام میزان سرمایه گذاری خارجی ایران به یکباره افزایش یافت اما با سنگ اندازی رییس جمهوری آمریکا در سال اخیر روند جذب سرمایه گذاری خارجی کند شد. در این رابطه رییس انجمن سرمایه گذاری ایران در گفت و گو با خبرنگار موج با اعلام اینکه بعد از آغاز سال جدید رفتار شرکت های خارجی برای مذاکره و سرمایه گذاری در ایران تغییر کرده بود گفت: بعد از توافق برجام در سال 95 و 96 هر روز هیات های و شرکت های خارجی برای حضور در پروژه های ایران به اتاق بازرگانی و ... مراجعه می کردند اما چند ماهی است که تعداد دیدار ها کاهش پیدا کرده و شاید هر هفته یک مذاکره انجام می شود این مسئله ناشی از نگرانی شرکت ها درباره آینده برجام است.

حسین سلیمی با اشاره به اینکه از زمان توافق برجام تاکنون 24 میلیارد دلار مجوز سرمایه گذاری خارجی در ایران صادر شده بود افزود: از این میزان مجوز در سال 95 نزدیک به 1/5 میلیارد دلار و در سال 96 نزدیک به 5/3 میلیارد دلار سرمایه گذاری در ایران محقق شد که البته بخشی از این مجوزها پروژه های خود را آغاز کرده اند و ممکن است در سال جاری یا سال آینده محقق شوند اما با این حال بخشی از این مجوزها نیز برای حضور در ایران انصراف داده اند اما تاکنون 35 درصد از آن میزان مجوز به بهره برداری رسید است.

او با بیان اینکه برای سال 97 هدفگذاری 15 میلیارد دلاری برای جذب سرمایه گذاری خارجی داشتیم تصریح کرد: امیداوریم نوع برخورد آمریکا درباره برجام برای تحقق هدفگذاری جذب سرمایه گذاری تاثیر چندانی نداشته باشد هرچند پیش بینی می شود با توجه به حضور کمرنگ تر شرکت های خارجی در یک ماه اخیر میزان حضور شرکت های بزرگ اروپایی کمرنگ تر شود.

ضرورت اصلاح ساختار درونی اقتصاد

به جز عوامل بیرونی، مشکلات داخلی بازارها اقتصاد کشور را ملتهب خواهد کرد با وجود اینکه نمی توان بسیاری از سیاست های خارجی را تغییر داد اما می تواند سیاست های مالی و پولی داخلی را به سمت ثبات هدایت کرد، چرا که در حال حاضر وضعیت اقتصادی کشور متاثر از چندگانگی نرخ ارز، غیرقابل پیش‌بینی بودن سرمایه‌گذاری و… است که باعث ابهام در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران شده و باید دولت و ارگان‌های حاکمیتی به صورت هماهنگ عمل کنند تا فضای اقتصادی پیش‌بینی‌پذیر شود. رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت تهران در گفت و گو با خبرنگار موج ضمن تایید این مطلب که عوامل داخلی در جذب سرمایه گذاری خارجی به انداز سیاست های موثر است گفت: پیش از این عدم اجرای کامل برجام و کارشکنی‌های آمریکا حالت مبهمی در سرمایه‌گذاری خارجی به وجود آورده بود و دولت ایران بارها تاکید کرده بود که باید برجام به صورت کامل اجرا شود و همین مسئله نشانه اجرای ضعیف برجام از سوی آمریکا بود.

محمدرضا مرتضوی با تاکید بر اینکه اندازه اقتصاد آمریکا بزرگ است و در زمان انتخاب مسیر همکاری شرکت های اروپایی تکلیف مشخص است افزود: اندازه اقتصاد آمریکا بسیار بزرگ است و شرکت‌های اروپایی و حتی چین ترجیح می‌دهند روابط خود را با آمریکا حفظ کنند تا اینکه با بازار کوچکتری همچون ایران ادامه دهند با این حال هرچقدر جلوتر برویم نقشه‌راه روشن‌تری برای سرمایه‌گذاری خارجی خواهیم داشت. به همین دلیل فضای اقتصادی کشور باید پیش‌بینی‌پذیر باشد تا مطابق یک برنامه پنج ساله سرمایه‌گذار بتواند درباره تولید و بازار محصول برنامه‌ریزی کند.

او با تاکید بر اینکه ظرفیت سرمایه‌گذاری ایران منوط به افق و چشم‌انداز اقتصاد سیاسی ایران قابل تحقق است گفت: در حال حاضر در بخش‌های پتروشیمی، گاز و… ظرفیت‌های بالایی برای جذب سرمایه‌گذار خارجی وجود دارد،  حال ایستادگی اصولی دولت بر برجام و… موجب روشن شدن افق چشم انداز اقتصادی کشور می‌شود، بنابراین در داخل نیز برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی همه ارگان‌های حکومت باید در کنار یکدیگر قرار گیرند.