به گزارش خبرنگار خبرگزاری موج، از آنجایی که در آستانه دور جدید تحریم های آمریکا علیه ایران قرار داریم و وزارت خزانه‌داری آمریکا به‌دنبال تصمیم ترامپ مبنی‌ بر باز پس‌گرفتن امضای آمریکا از برجام، مختصات و شرایط اعمال تحریم‌های جدید بر ایران را «قطع جریان پول به ایران » عنوان کرده بود. ارزیابی روند اثرگذاری این محدودیت ها و تدوین برنامه های برای عبور از این موانع اهمیت بسیار بالایی دارد. حال در گام نخست بازگشت تحریم‌ها برای اقتصاد ایران که با توافق برجام تعلیق شده بودند، در یک فرآیند کوتاه‌مدت از ۶ آگوست (۱۵ مرداد) به اقتصاد ایران تحمیل خواهند شد که بر این اساس تحریم‌هایی که در چند روز آینده اعمال خواهند شد به شرح زیر است:

• خرید‌ و‌ فروش اسکناس یا اسناد مبتنی‌ بر دلار از سوی دولت ایران
• خرید‌ و‌ فروش طلا و سایر فلزهای گرانبها
• خرید، تامین یا انتقال فلزاتی نظیر گرافیت
• فلزات خام یا نیمه‌خام مانند آلومینیوم و آهن، زغال‌سنگ
• نرم‌افزارهای مورد استفاده از سوی صنایع ایران
• افتتاح حساب ریالی در خارج از مرزهای ایران و مبادله ریالی با ارقام قابل‌توجه تامین مالی خارجی
• خرید اوراق منتشرشده از سوی دولت ایران
• خودروسازی ایران
• خرید‌و‌فروش و تامین قطعات هواپیما
• فرش و مواد خوراکی تولیدشده در ایران

البته وزارت خزانه‌داری آمریکا به تمامی کسانی که در ارتباط تجاری و قراردادی با ایران هستند اجازه داده تا زمان سپری شدن دوره تنفس در مورد قطع همکاری با ایران تصمیم بگیرند. البته شرکت‌ و اشخاص غیر ایرانی و غیر آمریکایی در شرایطی که قرارداد یا تعهدی داشته اند، پس از دوره تنفس باید به قرارداد با ایران پایان دهند. با این حال مقام های آمریکایی در یک هفته اخیر سیاست های خود در قبال ایران را به سمت مذاکره مستقیم و بدون پیش شرط سوق داده اند و همین مساله پیش بینی سیاست خارجی ایران و آمریکا در قبال یکدیگر را پیچیده کرده است. از سوی دیگر موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سفیر انگلیس در ایران اعلام کرده اند؛ با وجود تحریم های آمریکا در قبال ایران همکاری خود در چارچوب برجام با ایران را ادامه می دهند.

آغاز دور جدید مذاکرات با شرکت های خارجی

رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری موج با اشاره به اینکه مسئول برای برقراری ارتباط با شرکت ها کوچک و متوسط خارجی برای همکاری با بخش خصوصی هستیم گفت: از آنجایی که پیش از این یکسری شرکت ها در قالب هیات های خارجی به ایران آمده بودند و یکسری دیگر شرکت از طریق اتاق بازرگانی مذاکره کرده بودیم در قالب یک بانک اطلاعاتی درآمده و دور جدیدی از مذاکراتی با این شرکت ها آغاز شده است.

رضا پدیدار با اعلام اینکه 114 شرکت کوچک و متوسط(SME) در حال مذاکراتی برای همکاری با ایران در حوزه انرژی هستند گفت: از این تعداد 99 شرکت اروپایی و 15 شرکت آسیایی هستند که پیش از این نیز مذاکراتی در قالب هیات های برجامی با ایران داشته اند، یا برخی از آن ها در سفرهای هیات نمایندگان اتاق بازرگانی به صورت مستقیم با بخش خصوصی مذاکره کرده بودند. امروز تمام این شرکت ها در حال ارتباط گیری و آغاز مذاکرات با شرکت های بخش خصوصی ایران هستند.

او با تاکید بر اینکه امروز یک شرکت SME اروپایی برای همکاری در پروژه های حوزه انرژی با دو شرکت ایرانی به توافقات اولیه رسیده است، تصریح کرد: در حال حاضر قرار است این شرکت در یک پروژه مطالعات و مهندسی پروژه را در کنار یک شرکت بخش خصوصی انجام دهد و پس از آن توافقات لازم برای چگونگی اجرای پروژه، قراردادی رسمی منعقد کند. این مساله حکایت از آن دارد که شرکت های کوچک و متوسط خارجی توجه چندانی به تحریم های آمریکا علیه ایران ندارند و در واقع پروژه های ایرانی فرصتی برای آن ها خواهد بود تا بتوانند در پروژه های بزرگ و بین المللی در کنار شرکت های بزرگ ایرانی همکاری کنند.

پیش بینی تورم 30 درصدی در زمان تحریم ها

بر مبنای اطلاعیه منتشرشده از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا، 13 آبان‌ماه زمان سررسید تعلیق تحریم‌هایی است که عمدتا بخش انرژی و نفت ایران را نشانه گرفته‌اند و هدف آمریکایی ها این است که تحریم های سه ماهه دوم در شمول تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران قرار گیرد، در این مرحله از تحریم ها سازمان کشتیرانی و صنایع کشتی‌سازی و شرکت های وابسته، شرکت ملی نفت، نفتیران و شرکت ملی تانکرسازی ایران و هرگونه مبادلات نفتی و پتروشیمی مشمول تحریم ها خواهد بود. همچنین در بخش بانکی و بیمه ای مبادله مالی بین موسسات بین‌المللی با بانک مرکزی ایران و بالعکس تحریم می شود.

بنابراین از ۴ نوامبر (۱۳ آبان) فرصت آمریکا به شرکت های خارجی برای قطع ارتباط با ایران پایان خواهد یافت و به نوعی ایران تحت تحریم همه شرکت های قرار خواهد گرفت که ارتباط مالی با آمریکا دارند. از این رو بر مبنای اطلاعیه منتشر شده از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا، مجوز شرکت های آمریکایی که قبلا در زمان برجام داده شده بود، همزمان با اجرای فرمان ترامپ لغو خواهد شد؛ این بند شامل شرکت‌های بوئینگ و ایرباس برای فروش هواپیما به ایران است، علاوه بر این درخواست‌های مجوزی را که پیش از خروج از برجام به ثبت رسیده، در دوره جدیدها باطل می شود.

یک اقتصاددان در گفتگو با خبرنگار موج با اعلام اینکه حسن نیت اروپایی ها و کشورهای آسیایی عاملی برای بنای برنامه های اقتصادی در زمان تحریم ها نیست، توضیح داد: با توجه به اینکه همکاری شرکت های بزرگ  به سیاست های کلان مربوط می شود و در چند ماه اخیر نیز صحبت های ضد و نقیضی انجام داده اند، نمی توانند آینده همکاری با آن ها را پیش بینی کرد. بر همین اساس ایران باید اقتصاد خود را با برنامه های پیش ببرد که وعده های غیر رسمی خارجی ها در آن لحاظ نشده باشد. این مساله ناشی از آن است که در معاملات جهانی حتی توافق های بین المللی نیز تحت تاثیر شرایط  نقض شده و حتی اجرا نیز نشده اند.

علی اکبر نیکو اقبال با اشاره به اینکه بحش خصوصی تحت تاثیر اقتصاد دولتی قرار گرفته است افزود: بخش خصوصی  در ایران کمتر از 10 درصد اقتصاد ایران را شامل می شود و در شرایط مختلف تابع نوسانات نرخ ارز می شوند، اما شرکت های بزرگ یک پایه قدرت در کنار دولت هستند که می توانند روی سیاست های مالی کشور نیز اثر بگذارند و در ایران بیشتر نهادها، شرکت های دولتی و خصولتی هستند که بیش از 60 درصد سرمایه در گردش کشور را در اختیار دارند. حال در شرایط تحریم ها باید این شرکت ها همسو با دولت عمل کنند، در غیر اینصورت در قالب یک کلاف سردرگم می توانند لکوموتیو اقتصاد کشور در زمان تحریم ها را متوقف کنند.

او با اشاره به اینکه تحریم ها می تواند عکس العمل های متفاوتی در اقتصاد داشته باشد، تصریح کرد: برخی اقتصاددان ها معتقدند مشکلات ایران بازتاب ناکارآمدی اقتصاد داخلی است، با این حال باید پذیرفت که تحریم های خارجی اثراتی در صادرات نفت و تورم در بازار خواهد گذاشت و سیاست گذاران باید گفتگو با کشورهای مقابل را دنبال کنند،  چراکه تجربه گذشته نیز نشان داده که ایران همواره در دیپلماسی موفق عمل کرده اند و این تجربه می تواند تکرار شود.

این اقتصاددان با بیان اینکه نمی توان وضعیت اقتصاد ایران در زمان اعمال تحریم ها را پیش بینی کرد اظهار کرد: باتوجه به اینکه موضع گیری ترامپ در مدت اخیر تغییر کرده و حتی پیش شرط های اولیه برای مذاکرات را کنار گذاشته، می توان به تغییر رویکردها امیدوار بود. از طرف دیگر هیچگاه صادرات نفت ایران به صفر نخواهد رسید، زیرا کشورهای بزرگ دنیا همچون چین، روسیه و ... تحت تاثیر تحریم های جدید آمریکا قرار نگرفته اند و همین مساله روند تحریم های آمریکا علیه ایران و همکاری این کشورها را تغیرقابل پیش بینی کرده است. با این حال نباید غافل شد در نهایت روند توسعه اقتصادی ایران کند یا متوقف خواهد شد و ما باید این ضرب المثل را مورد توجه قرار داد که «سری که درد نمی کند نباید دستمال بست».

نیکو اقبال با انتقاد از پیش نگری های در حوزه اقتصادی گفت: در ماه های گذشته برخی پیش بینی ها و هجوم نقدینگی باعث گرفتاری بزرگی درحوزه ارزی و بازار شده است، هرچند برخی از این بحران اقتصادی  چند ماه اخیر ناشی از سرکوب نرخ ارز و ... در سال های گذشته بوده؛ با این حال پیش بینی نادرست اثرات منفی داشته است و اگر این روند نابسامانی در زمان تحریم ها نیز ادامه داشته باشد اثر آن افزایش تورم ملی تا 30 درصد خواهد بود.

معافیت های احتمالی برای عبور ازتحریم ها

امکان دارد که وزارت خزانه‌داری آمریکا در این زمینه استثنائاتی را در نظر بگیرد که پس از بررسی مورد به مورد قراردادها از سوی دولت آمریکا اعلام شود. در واقع وزارت خزانه‌داری آمریکا با توجه به فعل و انفعالات بازار جهانی نفت کاهش مشخصی را برای هر یک از خریداران نفت ایران وضع خواهد کرد، به طوری که علاوه‌ بر لغو قرارداد خرید نفت آتی خود از ایران، باید میزان خرید نفت خود را نیز به‌تدریج کاهش دهند. هرچند در هفته های گذشته خریداران بزرگی همچون چین، هند و کره جنوبی اعلام کرده اند، نسبت به سیاست های تحریمی آمریکا بی توجه هستند و روند واردات نفت از ایران را ادامه می دهند، حتی گزارشات حاکی از آن است که هند در یک ماه اخیر 30 درصد از واردات نفت ایران را افزایش داده که می تواند حکایت از ذخیره سازی نفت تا پایان فرصت 180 روزه آمریکا به این کشور دارد. به عبارت دیگر کشورهای واردکننده نفت از ایران تنها یک راه کاهش واردات تولید دارد و توقف کامل آن یا ادامه روند قبل تحریم می تواند هزینه بالایی برای آن ها به همراه داشته باشد، چراکه در نگاه نخست جایگزینی نفت جدید در پالایشگاه ها نیازمند تغییرات ساختاری و فنی در تجهیزات پالایشگاه است و در مورد تداوم واردات نفت ایران نیز مشمول جریمه های تحریمی آمریکا خواهند شد و این مساله تنها راهکار کاهش واردات از ایران و توافق با دولت امریکا را پیش پای آن ها قرار داده است.

مشاور رییس سازمان برنامه و بودجه در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری موج با اعلام اینکه تحریم های یک جانبه آمریکا با توجه به مقاومت سایر طرف های برجام ممکن است به نتیجه نرسد گفت: در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان با رویکرد آمریکا همسو نیستند، به همین دلیل در زمان تحریم ها، شرایطی برای شرکت های  چند ملیتی برای عبور از تحریم ها وجود دارد. چراکه تلاش کاخ سفید با وجود پیمان بین المللی برجام که خودش در آن حضور داشته ، قابل توجیه نیست، زیرا ایران نیز به تعهدات خود پایبند بوده است.

ابوذر ندیمی با بیان اینکه آمریکا در بخش هایی از دارو و صنایعی که مصارف غیرنظامی دارند و حتی برای شرکت های فعال در بخش صنعت نفت معافیت را اعمال خواهد کرد افزود: تمام طرف های برجام در حال حاضر از نظر تجاری مشکلاتی با دولت آمریکا پیدا کرده اند، برای نمونه به تازگی چینی ها در تجارت با آمریکا به چالش های خورده اند و حتی روسیه مشمول تحریم های از سوی دولت آمریکاست، به همین دلیل با در نظر گرفتن رویکرد گذشته این کشورها، روسیه، چین و هند بیشتر می توانند از تحریم ها عبور کنند و شرکت های کشورهای اروپایی به رهبری آلمان نیز برای کسب استقلال بیشتر می توانند از معافیت های تحریمی بهره مند شوند.