به گزارش خبرنگار خبرگزاری موج، مصوبه راه اندازی 8 منطقه آزاد و ویژه اقتصادی در مجلس مورد تایید نمایندگان قرار گرفت، مسئله ای که به دلیل شرایط ویژه تحریم های اقتصادی کشور مورد توجه بسیاری از کارشناسان و مسئولان اقتصادی قرار گرفت. حال برای پرداختن به اهمیت این مصوبه نگاهی به تاریخچه شکل گیری مناطق آزاد پس از جنگ جهانی خالی از لطف نباشد. در واقع کشورهای درحال توسعه، بعد از جنگ جهانی با هدف توسعه صادرات صنعتی، ایجاد اشتغال و انتقال تکنولوژی از طریق جذب سرمایه گذاری های مستقیم خارجی اقدام به تأسیس مناطق آزاد کردند، افزایش رقابت در دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی از طریق صادرات کالاهای اولیه باعث شد بسیاری از کشورها در حال توسعه تئوری سنتی تجارت را کنار برگذارند و در مسیر صنعتی شدن اقدام به توسعه همکاری با کشورهای منطقه از طریق ایجاد مناطق آزاد صنعتی اقدام کردند. از این رو مناطق آزاد تجاری در دنیا پدیده تازه ای نیست.

 از اوایل قرن هجدهم در اقتصاد دنیا برای خود جا باز کردند، به طوری که امروز در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه، برنامه ریزی برای رشد اقتصادی از طریق این مناطق در جریان است، برای نمونه کشورهای سنگاپور و هنگ کنگ نیمه دوم قرن هیجدهم مناطق آزاد تجاری را راه اندازی کردند؛ این مسئله به قدری در بازار جهانی اثر گذار بود که دیری نپاید کشورها یکی پس از دیگری قوانین مربوط به راه اندازی مناطق آزاد صنعتی و تجاری را مصوب کردند به گونه ای که تا سال ۱۹۸۴ تعداد مناطق آزاد کشور به ۳۴۴ مورد رسید که بیشتر آن ها تجاری بودند، در این سال ها کم کم مفهوم مناطق آزاد نیز با تغییراتی روبرو شد و کم کم به سمت توسعه فعالیت های صنعتی در کنار توسعه ای تجارت رفتند.

در منطقه آسیا کشورهای هند، سنگاپور، مالزی، فیلیپین در ایجاد مناطق آزاد پیش قدم بودند و با اندکی فاصله کره جنوبی، چین و تایلند به این جرگه پیوستند، هرچند برخی از این کشورها همچون چین و هند در ایجاد شهرک های صنعتی در سطح دنیا حرف اول را می زنند، اما از کارکردهای مناطق آزاد غفلت نکردند و همین مسئله باعث شده است، ضمن رویکردهای ملی اقتصادی، استراتژیکی نیز برای مناطق آزاد داشته باشند، به طوری که امروز همکاری هند در منطقه مکران چابهار نوعی رویکرد استراتژیک برای حفظ روابط اقتصای پایدار بین ایران، هند و افغانستان قلمداد شود، زیرا سرمایه گذاران هندی پروژه های بزرگی را در کشور افغانستان کلید زده اند و از آنجایی که مشکلاتی با کشور پاکستان دارند به شدت به توسعه حمل و نقلی ریلی و دریایی منطقه چابهار نیاز دارند.

رویکرد اقتصاد بین المللی

معاون مناطق ویژه دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری موج گفت: یکی از ظرفیت های اقتصاد ایران که در سال های گذشته از آن غلفت شده، ظرفیت پرهمسایگی است که از نظر رویکرد اقتصاد بین المللی، این مزیت کمک می کند اثر تحریم ها را کمتر کرد. به عبارت دیگر در ظرفیت بین المللی که شامل بخش ترانزیت کالا، ارائه خدمات و ... است، قابلیتی برای تقویت اقتصاد بدون مقابله با سیاست های تحریمی است.

جعفر آهنگران با بیان اینکه ایران از نظر ظرفیت بین المللی ایران، رتبه دوم در بین تمام کشورهای دنیا را دارد، افزود: بر مبنای همین رویکرد ۸ منطقه آزاد به مجلس معرفی شد که بتوانیم اقتصاد ایران را با نیازهای کشورهای همسایه تعریف کنیم و هفت منطقه آزاد دیگر را مکمل رویکردهای اقتصادی این مناطق قرار دهیم. از همین رو دو رویکرد توسعه عمرانی مناطق آزاد و افزایش تعاملات با کشورهای همسایه در چند سال اخیر در دستور کار مناطق آزاد قرار داده ایم. برای نمونه منطق آزاد جاسک که در منطقه چابهار قراردارد، معرفی آن باعث شد سرمایه گذاران در زمینه توسعه زیرساخت ها این منطقه ابراز تمایل کنند در حالی که درمناطق دیرگ هیچ سرمایه گذاری در زمینه ایجاد زیرساخت ها هزینه نمی کند. این تمایل برای همکاری در توسعه زیرساخت ها در سایر مناطق همچون اینچه برون و ... نیز وجود داشت.

معاون مناطق ویژه دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد با تاکید بر اینکه تسهیل مقررات برای اجرای بند اقتصادی مقاومتی بسیار اثر گذار است اظهار کرد: تقویت تولید از رویکرد های است که در مناطق آزاد دنبال می شود، از همین رو وزارت صنعت، معدن و تجارت با کشور قزاقستان توافقاتی داشت تا با راه اندازی منطقه آزاد، این کشور در تامین مواد اولیه کارخانه های مستقر در اینچه برون همکاری کند، چراکه این کشور به عنوان جدول مندلیف معروف است و می تواند در تولید آلومینیوم، فولاد و ... در منطقه آزاد اینچه برون همکاری ویژه ای دارد.

او با اعلام اینکه منطقه آزاد کارکرد ویژه ای دارد تصریح کرد: گاهی در برخی موارد ممکن است نقدهای وجود داشته باشد، نباید آن را اینقدر بزرگ کرد که مزایای آن نادیده گرفته شود. از این رو باید توجه داشت که بدون تجارت تولید هیچ معنایی ندارد، به عبارت دیگر هیچ اقتصادی نیست که به کشور دیگری نیاز نداشته باشد. به همین دلیل ارتباط با کشورهای همسایه کمک می کند خط ترانزیتی ایران به کشورهای دورتر را امکان پذیر کند و هزینه های حمل و نقل را برای کشور کاهش دهد، چراکه ایران از گذشته نیز این ظرفیت را داشته که از طریق جاده ابریشم آسیا را به اروپا متصل کند.

آهنگران با تاکید بر اینکه یکی از مشکلات کنونی کشور ما بخشی نگری است اظهار کرد: در حالی که در شرایط تحریم ها باید ملی فکر کنیم، برخی مسئولان درگیر بخشی نگری هستند، شاید موقعیت کنونی کشور باعث شود مسئولان به این باور برسند که ایران توانایی انجام اقدامات بزرگ را دارد.

پیوستگی اقتصاد ملی با اقتصاد جهانی

آدام اسمیت و جان استوارت میل دو طرفدار تجارت آزاد معتقد بودند که تجارت آزاد بین المللی رفاه جهان را حداکثر می کند و اگر هر کشور در تولید کالایی که در آن کارایی بیشتری  دارد، تخصص یابد و مازاد کالای تولیدی خود را با کالایی که در تولید آن کارایی ندارد، مبادله کند، تولید کل هر دو کالا در جهان افزایش خواهد یافت و این اضافه تولید را کشورهای طرف تجارت بین یکدیگر تقسیم می کنند که تعمیم منافع حاصل از تقسیم کار و مبادله در سطح مناسبات بین المللی است.

معاون اقتصادی منطقه آزاد ارس درگفتگو با خبرنگار خبرگزاری موج با اشاره به اهمیت مصوبه ایجاد ۸ منطقه آزاد و ویژه اقتصادی در توسعه همکاری های اقتصادی با کشورهای همسایه و مقابله با محدودیت های تحریمی آمریکا گفت: پیوستن به بازارهای جهانی از طریق توسعه مناطق آزاد؛ ضمن اینکه چارچوب های قانونی برای حمایت از کالای ایرانی - تولید داخلی را دارد، با جذب سرمایه گذار خارجی و عبور از بوروکراسی اداری از طریق تسهیل قوانین سرمایه گذاری می تواند به تقویت اقتصاد داخلی نیز کمک کند، هم اکنون ماموریتهای اصلی مناطق آزاد توسعه سرمایه گذاری داخلی و خارجی به منظور رشد اقتصادی، توسعه صادرات تولیدی (تولید کنندگان کشور و مناطق آزاد ) در جهت تقویت صادرات غیر نفتی، توسعه گردشگری( داخلی - خارجی) باهدف تامین اقلام مورد نیاز گردشگردان داخلی و خارجی علی الخصوص کالای مورد نیاز مصرفی حاصل از تولیدات داخل کشور و تولیدات حاصل از سرمایه گذاری خارجی و در حوزه توریسم سلامت محور و توسعه شرکتهای دانش بنیان در راستای تامین زنجیره ارزش همراه با فناوری و تکنولوژی های روز دنیا برای بهره وری از منابع کشورمی باشد که تواما موجبات جلوگیری از واردات و ایجاد اطمینان در تولید و مصرف اقلام و کالاهای اساسی کشور با مدیریت هدفمند واردات تجهیزات، ماشین الات ، کالاهای واسطه ای و مواد اولیه خواهد شد، و در همین خصوص نظام تولیدی صنعتی - کشاورزی کشورایران می تواند از طریق ایجاد این مناطق با هزینه کمتر به مواد اولیه تولید شده در کشورهای مجاور دست یابد و با ایجاد ارزش افزوده در این محصولات، صادرات کالای نهایی را به همان کشورها افزایش دهد، هرچند این مسئله منوط به تقویت همکاری و سرمایه گذاری با شرکت های بین المللی است. 

احد نصرتی با اشاره به اینکه در دو دهه اخیر با رشد سریع مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در کشورهای غیرصنعتی، توسعه ملی را با رویکرد افزایش همکاری ای بین المللی از طریق تولید مشترک و تجارت  با  کشورهای همسایه دنبال کردند افزود: منطقه ای آزاد از نقطه نظر تخصیص بهینه امکانات، منابع و فضای مناسب برای توسعه همکاری های بین المللی در اشل های منطقه ای است، چراکه با ایفای نقش فعال تر در صحنه مبادلات تجاری و صنعتی، نه تنها هزینه ترانزیت کالا با همسایگان غیر هم مرز کاهش می یابد، روابط پایداری نیز در منطقه شکل می دهد که به سادگی می تواند ابزاری برای عبور از تحریم های کشورهای همچون آمریکا علیه ایران باشد.

او با تاکید بر اینکه نقش و جایگاه مناطق آزاد در توسعه ملی و شکوفایی صنعتی با توجه به تجربه متفاوت حاصله از سه دهه گذشته که از ظهور این پدیده در میان کشورهای درحال توسعه می گذرد در یک طیف گسترده کارکردهای تجاری و صنعتی متفاوتی داشته است به طوی که بسیاری از کشورها با تکیه بر مزیت منابع و مواد اولیه داخلی به رشد صنعتی و صادرات دست یافته اند و برخی کشورها نیز با تکیه بر توسعه حمل و نقل ریلی و جاده ای به مزیت های بالایی در بخش تجارت دست یافته اند، براساس همین رویکرد در برخی مناطق آزاد همچون ارس زیرساخت ها برای جذب سرمایه گذاری در بخش صنعت و ترانزیت کالا تاکید شده است