به گزارش خبرنگار خبرگزای موج، در حال حاضر میزان صادرات نفت ایران بیشتر از ۲ میلیون و ۷ هزار بشکه در روز است که بخش عمده ای از نیاز کشورهای اروپایی و آسیایی را تامین می کند، آمریکا با هدف فلج کردن اقتصاد ایران به دنبال تحریم شدید صادرات نفت است، اما این کشور نه تنها در جبران این میزان نیاز بازار جهانی با مشکل مواجه است، در صورت تحریم های ایران چالش هایی نیز برای تمام مصرف کنندگان ایجاد خواهد کرد، زیرا به طور قطع تغییر در عرضه، قیمت نفت را افزایش خواهد داد. با این حال ایران با راه اندازی بورس انرژی به دنبال حفظ صادرات نفت خود است.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری موج، درباره اینکه آیا هدفگذاری عرضه روزانه یک میلیون بشکه نفت در بورس انرژی محقق می شود گفت: این مسئله دو جنبه داخلی و خارجی دارد که به نظر می رسد در حال حاضر در داخل کشور امکان فرآوری و تبدیل آن به محصولات پایین دستی و صادرات خام آن را دارد. هرچند باید توجه داشت که در ایران قابلیت های بالایی در فناوری وجود ندارد و بیشتر دولت باید با حمایت از سرمایه گذاری در پالایشگاه های کوچک ظرفیت فرآوری را ارتقا دهد.

حسن مرادی با بیان اینکه در حال حاضر راه اندازی بورس انرژی زمینه یک تحول است، افزود: پیش از این در وزارت نفت مقاومت های برای راه اندازی بورس نفت وجود داشت و این یک گریز قانونی است که در زمان تحریم ها می توان به آن تکیه کرد. البته قرار است وزارت نفت بیشتر مدیریت کند و بورس نیز براساس فرایندها سیاست گذاری کند.

کارشناس حقوق انرژی با تاکید بر اینکه شرکت های خارجی می تواند در بورس انرژی ایران نفت خریداری کنند تصریح کرد: ایران باید مکانیسم رقابتی برای بورس انرژی ایجاد کند که شرکت های خارجی به بهانه نفت در ایران تردد کنند تا برای ایران ارز آوری داشته باشد، اما مکانیسم عرضه اینگونه خواهد بود که در بنادر یا پالایشگاه های بزرگ، نفت را به بخش خصوصی تحویل می دهد و به فروشندگان در پورت ها با قیمت معین اعلام می شود و به طور کلی این سازوکار باعث می شود فشار از روی دولت کم شود و با توجه به اینکه بخش خصوصی تحریم نیست راه اندازی بورس انرژی گردش سرمایه در این بخش را بهبود می بخشد و با تامین بخشی از تقاضای پالایشگاه های کشورهای همسایه ارز مورد نیاز کشور تامین شود.

 او با تاکید بر اینکه باید نسبت به اتفاقات گذشته تجربه کسب کنیم تصریح کرد: ما در ال ان جی بد عمل کردیم و به شرکتی فرانسوی تکیه کردیم که بعد از مدتی کار را نیمه کاره رها کرد. هرچند به نظر می رسد شرکت های بخش خصوصی در ایران در مقایسه با بخش خصوصی کشورهای اروپایی ضعیف تر هستند، اما باید از فعالیت های این بخش حمایت کرد، زیرا هیچ کاری در ابتدا موفق نبوده و باید فعالیت بورس انرژی نیز شروع شود تا موانع و مشکلات در ادامه شناسایی و اصلاح شوند.

مرادی با بیان اینکه در حال حاضر مبادلات مالی در فروش ممکن است موانعی ایجاد کند تصریح کرد: اگر مکانیسم سوئیفت اروپایی برقرار شود بسیاری از مشکلات را حل خواهد کرد و فروشندگان ایران و خریداران خارجی می توانند از این سامانه استفاده کنند. از طرف دیگر تحریم شرکت های خصوصی نیز برای آمریکا هزینه بالایی دارد، از این رو به نظر نمی رسد تحریمی برای این بخش ایجاد شود.

کارشناس حقوق انرژی درباره چشم انداز صادرات نفت ایران بعد از ۱۳ آبان گفت: کمترین صادرات ایران بعد از ۱۳ آبان ۱  میلیون بشکه نفت در روز است که پیش از این نیز انجام شده بود، حال با توجه به اینکه سویفت اروپایی راه افتاده، آمریکایی ها اعلام کرده اند برای صادرات نفت ایران سویفت را کامل نمی بندند.

بورس انرژی مشکلی انحصار دارد

در بورس معاملات بر اساس عرضه- تقاضا و سوددهی کالا در آینده تعیین می شود، عضو هیات علمی داشنگاه شهید بهشتی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری موج در این رابطه، گفت: در بورس نفت مسائل خاص دیگری مطرح است؛ نخست اینکه 7 نوع نفت براساس آی پی آی متفاوت، مقدار گوگرد، کربن و سرب آن ها تعیین می شود و اینکه کدام کشورها در تولید این محصولات تخصص دارند قیمت انوع آن تعیین می شود. با این حال باید توجه داشت که مشکل اصلی ما صادرات نفت است که اگر قرار باشد این محصول در داخل مصرف شود نیاز به بورس ندارد، زیرا بازار نفت انحصاری در اختیار شرکت ملی نفت ایران است و مصرف کننده ها می توانند مستقیم از آنجا تامین کنند. در واقع بورس انرژی در شرایطی مطرح شده که فروشندگان برای رقابت در تعیین قیمت محصولات یکدیگر ندارند. حال با توجه به اینکه در این شرایط شرکت های خارجی نمی توانند وارد بازار ایران شوند و احتمال تحریم علیه آن ها وجود دارد و از طرف دیگر محدودیت مبادلات مالی وجود دارد چطور می توان از این فضا بهره مند شد؟ به نظر می رسد سویفت اروپایی نیز چندان کارکرد ندارد و اگر داشت چرا برای واردات کالاهای دیگر استفاده نمی شود؟ برای نمونه در خرید هواپیما چرا با مشکل مواجه شدیم و برای تحقق این موضوع، پرونده آن را در دیوان لاهه مطرح شده است.

فرشید سیم بر درباره پیش بینی صادرات نفت ایران بعد از 13 آبان را اظهار کرد: صادرات 700 هزار بشکه نفت در دوره قبل محقق شد و امسال نیز همین حدود صادرات برای نفت پیش بینی می شود. البته در همان زمان برخی مواقع نوساناتی در میزان صادرات نفت به دلیل بروز مشکل در کشتی های صادراتی به کشورهای دیگر به وجود می آمد. از این رو به نظر می رسد تنها راهکار برای مقابله با تحریم ها کاهش وابستگی به صادرات نفت خام، افزایش سرمایه گذاری داخلی، کاهش ریسک سرمایه گذاری، تامین امکانات کشور و ایجاد رابطه منطقی بین تامین مواد اولیه کالا و تولید در داخل است، البته این مسائل نیازمند برنامه ریزی بلند مدت است که در حال حاضر نیز باید از فرصت موجود برای اصلاح روند آینده استفاده کرد.

مبادلات بانکی مانع اصلی فعالیت بورس انرژی

بعد از تحریم ها دولت به فکر این بود که بخش خصوصی از ارتباطات خود برای فروش نفت استفاده کند و راه اندازی بورس انرژی بر همین مبنا انجام شده است. نایب رییس کمیسیون انرژی اتاق تهران در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری موج با اشاره به اینکه قرار نیست این نفت برای فرآوری به بخش خصوصی عرضه شود، گفت: در حال حاضر بخش خصوصی هم همچنان با مشکلات تحریمی مواجه است و اگر مبادلات مالی وجود نداشته باشد فرقی نمی کند صادرات نفت از طریق بخش خصوصی یا از طریق دولت انجام شود.

حمید رضا صالحی با تاکید بر اینکه دولت باید یک سال پیش فرایند واگذاری برخی فعالیت های خود را به بخش خصوصی شروع می کرد، گفت: در گام نخست دولت باید بین بخش خصوصی واقعی با آن هایی که مانند بابک زنجانی به اسم بخش خصوصی می آیند و به  کشور لطمه وارد می کنند تفاوت قائل شود. همچنین بخش خصوصی از طریق تشکل های شناسنامه دار با راه اندازی کنسرسیوم ها به این موضوع کمک کنند. در واقع تعیین اهلیت برای کنسرسیوم ها از طریق تشکل ها مهم است و دولت نیز برای موفقیت بخش خصوصی باید به آن ها اعتماد کند.

او با اشاره به اینکه بخش خصوصی باید مشکلات موجود را درک کند اظهار کرد: ممکن است در برخی موارد امکان واردات ارز وجود نداشته باشد و باید از این منابع برای کسب و کارهایی در خارج کشور استفاده کرد، برای نمونه اگر ایران چند پالایشگاه یا پتروشیمی در خارج از کشور داشت امروز شاید شرایط الان را نداشتیم و راحتتر می توانستیم امروز برای آن شرکت ها نفت صادر کنیم. یکی دیگر از مشکلات این است که تاکنون قیمت واقعی نفت بر مبنای عرضه و تقاضا تعیین نشده و سال 90 نیز که بورس انرژی در کیش فعالیت موقتی داشت در آن زمان نیز قیمت از سوی وزارت نفت دستوری تعیین می شد.

صالحی با بیان اینکه دولت باید تعیین کند قیمت نفت بر مبنای چه ارزی و با چه نرخی تعیین می شود گفت: دولت باید  مشخص کند نفت اگر با قیمت ریال عرضه شود با چه نرخ تسعیر ارزی تعیین شود و یا اگر بر مبنای دلار تعیین می شود با چه نرخی؟ از طرف دیگر نباید فضای رانت ایجاد شود، زیرا امروز چند نرخی بودن ارز کسب و کارها را تحت تاثیر قرارداده است و این مسئله ممکن است دامن بورس نفت را بگیرد. در واقع این ارز چند نرخی آسیب جدی به اقتصاد کشور وارد کرده و مشکل جدی است که نباید نادیده گرفته شود.

او درباره موانع گفت: شاید دولت ابتدا باید مسائل و مشکلات بانکی را حل کند یا میزان نفت را بین کنسرسیوم های مختلفی توزیع کند. زیرا امروز ابهامات زیادی وجود دارد و نمی توان پیش بینی کرد بخش خصوصی چقدر موفق خواهد بود. در دوره قبل ایران نزدیک به 1 میلیون بشکه نفت صادر کرده است، اما تحریم ها در شرایط کنونی سخت تر از دوره قبل است، البته اروپایی ها اعلام کرده اند برای صادرات نفت خط اعتباری را بعد از 13 آبان فعال می کنند. حال باید ببینم چقدر امکان استفاده از خط اعتباری از سوی بخش خصوصی وجود دارد. به نظر می رسد همین که تاکنون اروپایی ها در مقابل تحریم ها مقاومت کرده اند، نکته مثبتی است.

نایب رییس کمیسیون انرژی اتاق تهران  در پایان تاکید کرد: باید طبق گفته مقام معظم رهبری فکر کنیم که شاید روزی از ما نفت نخرند، از این رو باید سیاست توسعه صادرات غیر نفتی همچون دانش بنیان ها، صنایع های تک و آی تی که ارزش افزوده بیشتری دارند را مورد توجه قرار دهیم.