سال جاری به دلیل تحمیل تحریم‌های ظالمانه علیه ایران دولت تصمیم به اتخاذ اجرای سیاست‌های جدیدی گرفت که تا حدودی فعالیت مناطق آزاد و ویژه اقتصادی را نیز تحت تأثیر قرار داد، برای نمونه مقررات جدید منجر به ثبت سفارش کالای همراه مسافر و ثبت سفارش مواد اولیه و تجهیزات شد که بعدها محدودیت ثبت سفارش مواد اولیه برای تولیدکننده‌های مناطق برداشته شد. به همین دلیل جهت‌گیری جدید و برنامه های مناطق آزاد و ویژه اقتصادی برای عبور از مشکلات تحریم‌ها و کمک به اقتصاد ملی مورد توجه است. ازاین‌رو در بازدید رضا مسرور رییس هیأت مدیره و مدیرعامل سازمان منطقه آزاد انزلی از خبرگزاری موج، اولویت‌ها و برنامه‌های این منطقه برای سال آینده در گفتگویی صمیمی مورد بررسی قرار گرفت. او با اعلام این خبر که مأموریت رییس جمهوری به مناطق آزاد؛ تقویت صادرات، توسعه گردشگری و بسترسازی برای حضور بانک‌های خارجی در این مناطق است، گفت: «در حال حاضر علاوه بر این برنامه ها منطقه آزاد انزلی به دنبال ایجاد کمربند ترانزیت ریلی از بندر کاسپین با اتصال به پروژه «یک جاده، یک کمربند» چین است که این مسیر کالا از بندر نیمبو چین شروع و از طریق ریل به بندر اکتائو قزاقستان وارد و سپس به بندر کاسپین می رسد که در ادامه می‌تواند به‌صورت زمینی از مرز بازرگان به کشورهای همسایه یا از خاک ترکیه وارد اروپا شود.» در ادامه متن کامل این گفتگو را می‌خوانید؛

در حال حاضر فعالیت اقتصادی منطقه آزاد انزلی چگونه است و تحت تأثیر تحریم چه تغییراتی داشته است؟

در سال جاری با توجه به وضع تحریم‌های جدید علیه ایران دولت سیاست‌های جدیدی را برای عبور از مشکلات تحریمی وضع کرد که بخشی از آن فعالیت‌های صنعتی و تجاری منطقه آزاد انزلی را نیز تحت تأثیر قرار می‌داد، درحالی‌که روح مناطق آزاد این است که فعالیت‌های اقتصادی روان‌تر و با کمترین بروکراسی انجام شود، ازاین‌رو برخی از مشکلات به وجود آمده در صنعت و تجارت با پیگیری دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد و مدیران مناطق آزاد برطرف شد، برای نمونه در ابتدای اجرای سیاست‌گذاری‌ها تمام کالاهای وارداتی در بخش مواد اولیه و تجهیزات و همچنین کالای همراه مسافر باید ثبت می‌شد، اما با پیگیری‌های انجام‌شده این مسئله برای تولیدکنندگان مناطق آزاد رفع شد و آن‌ها می‌توانند بدون ثبت سفارش ۳۲۴۳ قلم مواد اولیه مورد تایید وزارت صنعت، معدن و تجارت را وارد کنند. همچنین پیش‌ازاین کالاهای ترانزیت شده از بندر رجایی به منطقه آزاد انزلی باید ثبت سفارش می‌شد که این بروکراسی نیز برای ترانزیت کالا برطرف شده است.

در حال حاضر چه میزان واردات و صادرات از منطقه آزاد انزلی انجام می‌شود؟

در سال 96 نزدیک به 1 میلیارد و 50 میلیون دلار صادرات و صادرات مجدد از مناطق آزاد کشور انجام شد که 450 میلیون دلار آن سهم منطقه آزاد انزلی بود که بیانگر سهم 45 درصدی این منطقه از مجموع صادرات مناطق است. در حال حاضر ظرفیت بارگیری مجتمع بندری کاسپین در فاز اول 2 میلیون تن در طول سال است که با اجرایی سایر فازها در نهایت به ظرفیت 15 میلیون تن می‌رسد. در شرایط کنونی از این بندر محصولات به کشورهای همچون ترکیه، افغانستان، عراق و کشورهای حوزه «CIS» یعنی حاشیه دریای خزر، قفقاز و آسیای میانه انجام می‌شود و از آنجایی‌ که یکی از عمده‌ترین محصولات صادراتی کشور میوه و صیفی ‌جات می باشد در این بندر یک سردخانه و زیرساخت‌های صادرات این محصولات فراهم‌شده است. همچنین در بخش واردات نیز از این بندر کالاهای اساسی همچون گندم، چوب، شمش آهن و ... وارد می‌شود.

نرخ اشتغال و بیکاری منطقه آزاد انزلی چقدر است؟

نرخ بیکاری در منطقه بر اساس طرح آماری اندازه‌گیری نشده است، چراکه در حال حاضر جمع‌آوری داده از ساکنان نمی‌تواند نرخ بیکاری را نشان دهد. به‌عبارت‌دیگر بر اساس سرشماری صورت گرفته از سوی دانشگاه گیلان به ازاء جمعیت 23 هزار نفری ساکن در محدوده منطقه آزاد انزلی میزان اشتغال 18300 نفر است که بخش عمده‌ای از آن متعلق به شهرهای مجاور است و از این میزان اشتغال 10500 شغل نیز در 4 سال گذشته ایجاد شده که نشان رشد بالایی فعالیت اقتصادی در این منطقه است.

میزان سرمایه‌گذاری خارجی در منطقه آزاد انزلی چقدر بوده و در حال حاضر آیا پیشنهاد یا توافقی برای همکاری در این منطقه وجود دارد؟

در چند سال گذشته سرمایه‌گذاری‌های خارجی خوبی از جمله در بخش گردشگری با نام پروژه آکواریوم که در نوع خود بزرگترین آکواریوم و باغ خزندگان کشور است انجام شد که صد درصد سرمایه گذاری صورت گرفته در آن خارجی بود. همچنین نزدیک به 249 شرکت خارجی و شعبه شرکت خارجی در منطقه آزاد انزلی ثبت شده که تعدادی از آن‌ها مجوز فعالیت گرفته و الان مشغول هستند، به‌طور مشخص تنها در سال گذشته نزدیک به 4 هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی در این منطقه انجام شد و در 9 ماهه امسال نیز میزان این سرمایه‌گذاری به 726 میلیارد تومان رسیده است. درواقع در سال جاری چند شرکت خارجی مذاکراتی را برای همکاری در ایجاد زیرساخت‌های بندر کاسپین، تولیدات صنعتی و فعالیت در حوزه گردشگری داشته‌ایم که تنها در بخش گردشگری وزارت اقتصاد مجوزی 250 میلیون یوریی صادر کرده است که به‌زودی زمینه فعالیت این همکاری خارجی فراهم خواهد شد، اما به دلیل تحریم‌ها نام شرکت و کشور آن محفوظ می‌ماند.

در شرایط تحریم‌ها چه بسترهای برای توسعه سرمایه‌گذاری خارجی در کشور باید به وجود آید؟

امروزه بسیاری از شرکت‌های کوچک و متوسط برای همکاری با ایران تمایل نشان می‌دهند، هرچند برخی شرکت‌های بزرگ به دلیل منافع بیشتر در سایر کشورها تمایلی به همکاری ندارند، اما توسعه همکاری با همین شرکت‌های کوچک و متوسط ظرفیت‌های بالایی را برای اقتصاد کشور به وجود می‌آورد. بنابراین باید بسترهای لازم را ایجاد کنیم تا این شرکت‌ها بتوانند از مزیت‌های مناطق آزاد استفاده کنند و اگر شرکت خارجی برای سرمایه‌گذاری وارد مناطق آزاد می‌شود به دنبال بهره‌مندی از همین مزیت‌های معافیت مالیاتی، نبود بروکراسی و ... است که نباید موانعی بر سر راه آن‌ها ایجاد شود. زیرا اگر یک سرمایه‌گذار خارجی در ادامه فعالیت خود در ایران با چالش مواجه ‌شود بازتاب همین مسئله مانع ورود سایر سرمایه‌گذاران خارجی به کشور می‌شود. بنابراین باید استراتژی باثباتی برای همکاری‌های خارجی در پیش‌گرفته شود.

در حال حاضر چه برنامه‌های را برای سال 98 در نظر گرفته‌اید؟

یکی از برنامه‌های سال 98 توسعه و تکمیل زیرساخت‌های بندری و ریلی است که مهم‌ترین آن رونق و افزایش حجم مبادلات در کریدور ترانزیتی چین-قزاقستان و ایران است که این مسیر کالا از بندر نیمبو چین با ریل به بندر اکتائو قزاقستان می رسد و سپس وارد بندر کاسپین می‌شود و در ادامه می‌تواند به‌صورت زمینی از مرز بازرگان به کشورهای همسایه یا از خاک ترکیه وارد اروپا شود. دومین برنامه سال آینده این سازمان اتصال منطقه آزاد انزلی به شبکه ریلی سراسری است. براین اساس با همکاری وزارت راه و شهرسازی خط ریلی به طول 10 کیلومتر ساخته می شود که از ایستگاه پیر بازار رشت شروع و به بندر کاسپین وصل می شود. از مجموع طول 10 کیلومتری این پروژه 2 کیلومتر در داخل منطقه آزاد است که توسط همین منطقه ساخته می‌شود و در حال حاضر نیز زمین‌های آن تملک ‌شده و 8 کیلومتر باقی‌مانده نیز با مشارکت وزارت راه و شهرسازی و منطقه آزاد انزلی زمین‌های آن تملک و پروژه اجرا خواهد شد. یکی دیگر از برنامه‌های سال 98 سازمان منطقه آزاد انزلی ایجاد شهرک‌ لجستیک است که به‌عنوان مکملی برای بندر کاسپین به ایفای نقش خواهد پرداخت، زیرا این بندر به عنوان یک بندر نسل سوم می‌تواند همان نقشی را که بندر جبل علی امارات در جنوب خلیج‌فارس ایفا می‌کند برای کشورهای منطقه CIS ایفا کند. ازاین‌رو شهرک صنعتی جدید این منطقه علاوه بر دو شهرک صنعتی موجود برای صنایع با فناوری بالا و صنایع بسته‌بندی در پس‌کرانه بندر کاسپین ساخته می‌شود.

در حال حاضر وضعیت صنعت در منطقه آزاد انزلی چگونه است؟

در مجموع در محدوده این منطقه حدود 120 واحد تولیدی-صنعتی مشغول به فعالیت می باشند که در این میان و به طور نمونه یک واحد صنعتی با محوریت تولید پوشاک در منطقه آزاد انزلی را می توان مثال زد که برای 1500 نفر به صورت مستقیم اشتغالزایی کرده و به عنوان یکی از واحد های نمونه صادراتی پوشاک کشور، بخش عمده‌ای از محصولات خود را به بازارهای داخلی و خارجی که یکی از بازارهای آن اروپا است، صادر می کند. یکی از اقدامات سازمان منطقه آزاد انزلی تغییر رویکرد وارد کنندگان منطقه به تولید و صادر کننده پوشاک است که این مهم در جهت اجرای منویات رهبر معظم انقلاب برای تأکید بر تولید ملی در دستور کار قرار گرفته است و در زمانی که بسیاری از بازرگانان به این منطقه پوشاک وارد می‌کردند با ارائه مشوق‌های حمایتی و بسترسازی همین وارد کنندگان پوشاک را تبدیل به تولیدکننده کردیم و امروز 20 واحد تولیدی در همین راستا در شهرک های صنعتی منطقه فعال هستند که نه‌ تنها در تأمین نیاز داخلی فعال بوده، بلکه درآمد ارزی نیز برای کشور به ارمغان می آورند.

پروژه همکاری ترانزیتی با چین از طریق بندر کاسپین چگونه است؟

درواقع کشور چین به دنبال اجرای پروژه‌ای بانام « یک جاده یک کمربند » است که برای آن سرمایه‌گذاری ۸۵۰ میلیارد دلاری صرف کرده تا بتواند با پروژه ترانزیتی ترانس پاسیفیک آمریکا رقابت کند، از این ‌رو کشورهای بسیاری تمایل به همکاری در این پروژه دارند و مسیرهای متفاوتی برای ترانزیت کالا از چین پیشنهاد شده است، برای نمونه مسیر ریلی سیبری برای اتصال چین به اروپا، ترانزیت به اروپا از مسیر منجمد شمالی که کوتاه‌ترین مسیر نیز هست ( اما به دلیل یخبندان ۵ ماه از سال قابل ‌استفاده نیست)، مسیر اتصال چین به غرب از طریق بندر گواتر پاکستان ( در حال حاضر سرمایه‌گذاری سنگینی در این بندر انجام داده‌اند)، مسیر چین- قزاقستان و ایران که کالا از بندر اکتائو قزاقستان وارد بندر کاسپین در منطقه انزلی می‌شود و از این منطقه به مناطق دیگر توزیع می‌شود. برای نمونه می‌توان کالا را به‌صورت زمینی از طریق مرز بازرگان به کشورهای منطقه صادر یا در آینده بااتصال پروژه ریلی به ترکیه و بعد به اروپا ترانزیت کرد.

برای عبور از تحریم‌ها در سطح کلان چه مأموریتی را برای مناطق آزاد در نظر گرفته‌اند؟

دستوراتی از سوی آقای رییس جمهوری برای مناطق آزاد صادرشده که بر مبنای آن مأموریت تقویت حضور بانک‌های خارجی، افزایش جذب گردشگر و توسعه صادرات برای بالا بردن درآمدهای ارزی کشور است. البته برای همکاری با بانک‌های خارجی نیاز به مجوز بانک مرکزی است و از طرف دیگر بانک‌های خارجی برای فعالیت در مناطق آزاد طبق مصوبه بانک مرکزی نیازمند سرمایه ۱۰۰ میلیون یورویی است که این مقدار بالاست، زیرا در شرایط کنونی که تحریم وجود دارد باید زمینه همکاری تسهیل شود، همان‌طوری که بر اساس مقررات میزان سرمایه‌گذاری برای فعالیت« اف شور بانک» ۱۰ میلیون دلار تعیین شده باید برای فعالیت بانک های خارجی نیز میزان کف سرمایه گذاری کاهش یابد که در حال حاضر مذاکراتی با بانک مرکزی در حال انجام است و امیداواریم بستر لازم جهت فعالیت چندین بانک در این منطقه فراهم شود.