فولاد محصولی آب بر است، اما همواره راهکارهایی برای کاهش مصرف آب در چرخه تولید آن وجود دارد، در واقع تصفیه خانه های صنعتی قادر هستند که پساب را به آب سالم برای سیستم های فرایندی فولادسازی ها تبدیل کنند، هرچند هزینه های تصفیه پساب افزایش یافته، اما از آنجایی که به همان میزان استفاده از پساب، آب برداشتی از بخش شهری را برای تولید کاهش می دهد، اقدامی موثر در جهت حفظ منابع آب است. محسن ستاری رییس محیط زیست شرکت فولاد مبارکه در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری موج با تشریح اینکه مجتمع فولاد مبارکه در ابتدای راه اندازی برای تولید ۲.۷ میلیون تن فولاد حدود ۴۰ میلیون متر مکعب آب مصرف می شد که امروز برای ۷ میلیون تن فولاد حدود ۲۵ میلیون متر مکعب آب مصرفی رسیده که نشان می دهد شاخص مصرف آب برای یک تن فولاد از ۱۶ متر مکعب به ۲.۷ متر مکعب رسیده است که به کمک سیستم های تصفیه پساب کاهش قابل ملاحظه ای در آب مصرفی رخ داده است.

در حال حاضر بسیاری از مردم عامه معتقدند صنعت فولاد آلاینده است، این موضوع درباره مجتمع فولاد مبارکه چقدر درست است؟

دیدگاهی عامه مردم این است که صنایعی همچون فولاد آلاینده هستند، اما نکته این است که اگر این صنایع با تکنولوژی روز پیش بروند، هیچگونه دغدغه ای برای آلایندگی آن وجود نخواهند داشت. در واقع این تفکر در شرکت فولاد مبارکه جاری است، برای نمونه در تمام نقاطی که امکان پخش غبار وجود دارد امکان نصب سیستم های فناورانه دفه غبار نیز قابل نصب هست، از این رو می توان در شرکت ها فضای مناسبی ایجاد کرد که فولاد مبارکه نیز برای بهره گیری از این ظرفیت 200 سیستم دفع غبار، انواع سیکلون ها، میکروسیکلون ها، وت اسکرابرها نصب و راه اندازی شده است. بنابراین هر ساله همسو با نوسازی تجهیزات و بهبود فرایندها برخی از این سیستم های دفع غبار نیز اصلاح و بهسازی می شوند که باعث  بهبود هر ساله در این سیستم ها است.

آیا موضوع کاهش آلایندگی تنها در با دستگاه های کنترلی دنبال می شود یا در سایر مراحل نیز این فرایند دنبال می شود؟

 در شرکت فولاد مبارکه در طراحی و انتخاب سیستم ها، فرایندهای دوست دار محیط زیستی در اولویت قرار دارند که شامل کاهش مصرف انرژی، کاهش مصرف منابع و تولید پسماند است، به عبارت دیگر در ابتدای تولید باید فرایند مناسبی را انتخاب کنیم و اگر در ادامه آلاینده های در تولید نمایان شد سیستم های کنترلی را راه اندازی کنیم.

چه اقداماتی مجتمع فولاد مبارکه برای کاهش آلایندگی تاکنون انجام داده است؟

یکی از بزرگترین سیستم های کنترل غبار که از سال 90 تا 93 انجام شد استقرار سیستم ثانویه ضد غبار بود که در واحد فولادسازی با هزینه 100 میلیارد تومانی اجرایی شد که با توجه به بالارفتن هزینه در سال های اخیر قیمت امروز این سیستم بسیار بیشتر است. همچنین در واحدهای آهن سازی سیستم های متعدد غبارگیر نصب شده که باعث شد شاخص های غبار محیطی به شدت کاهش یابد و در تمام خروجی های دودکش پایش آنلاین استقرار و همه اطلاعات به سازمان حفاظت مستقیم ارائه شود و حتی آزمایشگاه های معتبر محیط زیست نیز روی خروجی شرکت ها به صورت سه ماهانه نظارت های مستقیمی دارند و تمام آزمایش ها از تمام نقاط دریافت و به سازمان محیط زیست ارسال می شود.

آیا استفاده استاندارد از تجهیزات و وسایل نیز مد نظر بوده است؟

در تمامی موارد در محدود استانداردهای زیست محیطی عمل کرده ایم، از این رو در قسمت های که مواد شیمیایی روباز داشته ایم سطح را پوشانده ایم. به عبارت دیگر جدای از استانداردهای خروجی استک یا دودکش کلیه خطوط حمل و نقل مجتمع نیز معاینه فنی می شوند و در سال های اخیر حمل و نقل خودرویی در مجتمع را تا 60 درصد کاهش داده ایم و فرهنگ استفاده از دوچرخه را ترویج کرده ایم تا در ادامه فعالیت دوستدار محیط زیست به طور کامل جایگزین خودروهای حذف شده از سیستم شوند.

در بخش فضای سبز چه اقداماتی انجام داده اید؟

با توجه به اینکه 3500 هکتار تمام فضای صنعتی مجتمع است بیش از 1600 هکتار سطح فضای سبز ایجاد کرده ایم که معادل با نیمی از تمام وسعت فولاد مبارکه بوده که 2.5 برابر استاندار صنایع است. همچنین در حدود 10 تا 15 میلیارد تومان در سال صرف نگهداری این فضای سبز می کنیم، از طرف دیگر آب تمام فضای سبز مجتمع از طریق پساب های خود مجتمع و به صورت قطره ای انجام می شود. این فضای سبز علاوه بر اینکه می تواند در کاهش غبار و ... موثر باشد، در طروات و شادابی محیط سایت نیز موثر است.

چه میزان در ایجاد سیستم های پساب سرمایه گذاری کرده اید؟

در بخش پساب ها کار بسیار قابل ملاحظه ای در احداث سیستم های متعدد پساب انجام داده ایم که به عنوان الگوی جهانی مطرح شده، در واقع این سیستم ها به منظور بازچرخانی و استفاده مجدد از پساب ها در واحدهای فرایندی بکار می رود که حدود 400 میلیارد تومان در مدت چند سال اخیر برای این بخش هزینه شده است. این تصفیه خانه های صنعتی قادر هستند که پساب را به آب سالم برای سیستم های فرایندی تبدیل کنند، هرچند هزینه های تصفیه پساب افزایش یافته، اما از آنجایی که به میزان استفاده پساب از آب برداشتی از رودخانه را کاهش داده ایم، اقدامی موثر است.

ایجاد سیستم های پساب تصفیه خانه ها چقدر در کاهش مصرف آب موثر بوده اند؟

در دنیا برای تولید هر تن فولاد سرانه یا شاخص برای تعیین میزان آب مصرفی استفاده می شود که در ابتدای راه اندازی مجتمع فولاد مبارکه برای تولید 2.7 میلیون تن فولاد حدود 40 میلیون متر مکعب آب مصرف می شد که امروز برای 7 میلیون تن فولاد حدود 25 میلیون متر مکعب آب مصرف می شود که نشان می دهد شاخص مصرف آب برای تولید یک تن فولاد از 16 متر مکعب به 2.7 متر مکعب رسیده است که به کمک سیستم های تصفیه پساب کاهش قابل ملاحظه ای در آب مصرفی رخ داده است. همین مسئله باعث شده به گواه شرکت های ارزیاب، مجتمع فولاد مبارکه به یک الگوی جهانی در زمینه کاهش مصرف آب تبدیل شود. همچنین با 400 میلیون تومان هزینه سیستم های پساب تکمیلی شامل توسعه تصفیه خانه صنعتی-بهداشتی و واحد ریورسور، در شرکت فولاد مبارکه ایجاد کرده ایم. از طرف دیگر تعامل دو طرفه نیز بین جامعه و صنعت به وجود آمده تا پساب های تصفیه نشده شهرهای اطراف نیز که معظلی برای همان شهرها بود با حمایت مالی شبکه تصفیه پساب به کارخانه منتقل شود و امروز از آن برای تامین آب مورد نیاز صنعت استفاده کنیم، این پروژه نیز به تنهایی 200 میلیارد تومان هزینه داشته، اما از آنجایی که معتقدیم هزینه های محیط زیستی نوعی سرمایه گذاری است تا منافع پایدار جامعه و صنعت را فراهم کند.

در بخش مدیریت پسماند چه اقداماتی را انجام داده اید؟

در بخش مدیریت پسماند نیز فعالیت ویژه ای روی بازیافت پسماندها داشته ایم، به طور  کلی آنچه که در مجتمع فولاد مبارکه شناخته می شود سرباره فرایند تولید فولاد است، از این رو سعی ما بر این بوده که آن را به ارزش افزوده و یک محصول جانبی تبدیل کنیم، از همین رو طرح های متعددی را ایجاد کردیم و بخشی از این پسماندها به عنوان ماده اولیه زیرسازی جاده ها و بتن سرباره ای استفاده شده است. در واقع این ماده در تثبیت شن های روان نیز قابل استفاده بوده واز همین جا نیز اعلام آمادگی می کنیم که اگر مجموعه های پژوهشی و صنعتی می تواند از این مواد برای تولید یک محصول استفاده کند آماده همکاری متقابل هستیم. همچنین در سال های اخیر پسماندهای ویژه که دغدغه مسئولان هست در شرکت فولاد مبارکه مدیریت و به سایت های مورد تایید سازمان محیط زیست ارسال می شود تا به طور کامل امحاء شوند.

در حال حاضر با سازمان محیط زیست در چه سطحی همکاری می کند و چه رویکردی در قبال کنوانسیون های بین المللی اتخاذ کرده اید؟

خوشبختانه همکارهای خوبی با سازمان محیط زیست در امحای پسماندهای پی سی بی داشته ایم و از طرف دیگر با پرتوکل های بی المللی همچون پروتکل مونترال درباره ممنوعیت استفاده از مواد مخرب لایه ازن و کنوانسیون بازل و استکهلم برای ممنوعیت استفاده از ترکیبات عالی پایدار همراهی مناسبی داشته ایم. از دیگر برنامه های بین المللی اقدام داوطلبانه در راستای اجرای پروتکل پاریس بوده که همکاری و مشارکت ده ساله ای در بخش تغییر اقلیم فولاد نیز انجام شده که در کنترل و کاهش تولید کربن موثر است. بنابراین به طور کلی می توان چشم انداز را اینگونه ترسیم کرد که با پیش بینی های انجام شده سیاست گذاری مناسبی در سطح بین المللی اجرا خواهیم کرد.